του Ελντάρ Αλίεφ, Επιτετραμμένου Πρεσβείας του Αζερμπαϊτζάν στην Ελλάδα
Φέτος ο λαός του Αζερμπαϊτζάν γιορτάζει την επέτειο των εκατό χρόνων από την ίδρυση της πρώτης δημοκρατίας στη Μουσουλμανική Ανατολή – της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν (ADR).
Το εθνικό κίνημα που διαμορφώθηκε στα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα διαδραμάτισε καθοριστικό ρόλο στην ίδρυση της ADR. “Ελευθερία στους ανθρώπους, ανεξαρτησία στα έθνη”. Αυτό ήταν το σύνθημα των ιδρυτών του σύγχρονου κράτους του Αζερμπαϊτζάν.
Η διακήρυξη ανεξαρτησίας έδειξε σαφώς τη βούληση του λαού του Αζερμπαϊτζάν να ζήσει ως ανεξάρτητο έθνος. Η ίδρυση της ADR ήταν η λογική ολοκλήρωση του εθνικού κινήματος, το οποίο ένωσε από μόνο του τα διάφορα στρώματα της κοινωνίας του Αζερμπαϊτζάν κατά την πτώση του τσαρικού καθεστώτος στη Ρωσία. Η επανάσταση του 1917 οδήγησε όλα τα τμήματα της ρωσικής αυτοκρατορίας, συμπεριλαμβανομένης της νότιας, όπου βρισκόταν το Αζερμπαϊτζάν, στο χάος και τις αναταράξεις. Αυτή ήταν η περίοδος κατά την οποία οι άνθρωποι του Αζερμπαϊτζάν πήραν την απόφαση να ιδρύσουν ανεξάρτητο κράτος.
Πρώτα οι εκπρόσωποι τριών εθνών του Νότιου Καυκάσου, κήρυξαν την Δημοκρατία της Υπερκαυκασίας στις 22 Απριλίου 1918. Στις 27 Μαΐου 1918, η συμμαχία του Ακαδημαϊκού Σοσιαλδημοκρατικού Σέιμ (Κοινοβούλιο) στην Τιφλίδα εντάχθηκε στο Εθνικό Συμβούλιο του Αζερμπαϊτζάν και ανέλαβε προσωρινές κοινοβουλευτικές λειτουργίες.
Την επόμενη ημέρα, το Εθνικό Συμβούλιο υιοθέτησε τη Διακήρυξη για την Ανεξαρτησία, η οποία κήρυξε την ίδρυση της ανεξάρτητης Λαϊκής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν. Η διακήρυξη, που αποτελείται από έξι ρήτρες, έγινε ο πρώτος συνταγματικός νόμος στην ιστορία του Αζερμπαϊτζάν, καθώς και επιβεβαίωσε την μετατροπή του Αζερμπαϊτζάν σε κράτος με τη μορφή Λαϊκής Δημοκρατίας. Η Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας υπογράμμισε την κυριαρχία, την κοινοβουλευτική δημοκρατία, τις φιλικές σχέσεις με όλους, ειδικά με τα γειτονικά έθνη και κράτη, πλήρη πολιτικά δικαιώματα σε όλους, ανεξαρτήτως εθνικής καταγωγής, θρησκείας, τάξης, επαγγέλματος ή φύλου, ενθαρρύνοντας την ελεύθερη ανάπτυξη όλων των εθνικοτήτων που κατοικούν στην επικράτειά της. Από την άποψη αυτή, οι αρχές αυτές ήταν πολύ μπροστά σε σύγκριση με ορισμένες δυτικές χώρες.
Η Λαϊκή Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν ήταν αρκετά πιο προοδευτική από το επίπεδο των παραδοσιακών ευρωπαϊκών δημοκρατιών ως πρός την πολιτική της δομή, τα βήματα που έγιναν στη διαδικασία οικοδόμησης του κράτους, καθώς και το επίπεδο των τελικών σκοπών και στόχων της. Το πρώτο Κοινοβούλιο του Αζερμπαϊτζάν ήταν ένας μοναδικός δείκτης παραδόσεων πολυπολιτισμικότητας στο Αζερμπαϊτζάν.
Μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας, σχηματίστηκε η πρώτη εθνική κυβέρνηση και στις 30 Μαΐου 1918 οι μεγαλύτερες χώρες του κόσμου ενημερώθηκαν επισήμως για την ίδρυση της ADR. Μέχρι το τέλος αυτού του έτους, στις 7 Δεκεμβρίου 1918, έλαβε χώρα η εναρκτήρια σύνοδος του Κοινοβουλίου του Αζερμπαϊτζάν. Αυτό ήταν το πρώτο κοινοβούλιο που συγκροτήθηκε με τις δημοκρατικές αρχές της εποχής εκείνης σε ολόκληρο τον μουσουλμανικό κόσμο. Το Κοινοβούλιο απαρτιζόταν από 120 άτομα, στα οποία περιλαμβάνονταν εκπρόσωποι όχι μόνο διαφορετικών πολιτικών κομμάτων, αλλά και των κυριότερων εθνοτικών ομάδων που ζούσαν στο Αζερμπαϊτζάν. Το γεγονός αυτό αποτελεί σημαντικό δείκτη της ύπαρξης παραδόσεων πολυπολιτισμικότητας στο Αζερμπαϊτζάν. Για πρώτη φορά όλοι οι πολίτες του Αζερμπαϊτζάν είχαν ίσα δικαιώματα, ανεξαρτήτως κοινωνικής κατάστασης, φύλου και θρησκείας. Οι γυναίκες έλαβαν το δικαίωμα ψήφου σε ισότιμη βάση με τους άνδρες, νωρίτερα από ό, τι σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πρέπει επίσης να αναφερθεί ότι η κυβέρνηση της ADR τήρησε τις κοσμικές αρχές. Ο σεβασμός ήταν μια από τις θεμελιώδεις θέσεις της νέας κυβέρνησης. Ανεξάρτητα από τη θρησκεία, την εθνικότητα και την πολιτική άποψη, όλοι οι πολίτες της ADR είχαν τα ίδια δικαιώματα.
Το Κοινοβούλιο της ADR είχε αφήσει ένα σημαντικό αποτύπωμα στην ιστορία της κρατικής εξουσίας του Αζερμπαϊτζάν γενικότερα, και ειδικότερα του κοινοβουλευτικού πολιτισμού με τη λειτουργία του και με μια σειρά από ιδιαίτερα νομοθετικά κείμενα που εγκρίθηκαν.
Το Κοινοβούλιο είχε ψηφίσει ορισμένους εξαιρετικά σημαντικούς νόμους και διατάγματα σύμφωνα με το πνεύμα των αρχών που διατυπώθηκαν στη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας και λαμβάνοντας υπόψη την ιστορική κατάσταση που επικρατούσε τότε. Οι νόμοι και τα διατάγματα που εγκρίθηκαν αποσκοπούσαν πρωτίστως στην προστασία της ανεξαρτησίας και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας, στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών και στη δημιουργία δημοκρατικού κράτους βασισμένου στο κράτος δικαίου και στον διαχωρισμό των εξουσιών.
Η ανεξαρτησία της Λαϊκής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν αναγνωρίστηκε “de facto” από τη Διάσκεψη για την Ειρήνη του Παρισιού
Λειτουργώντας σε μια πολύ περίπλοκη και τεταμένη εσωτερική και διεθνή κατάσταση της τελικής φάσης της νέας διαίρεσης του κόσμου, ως αποτέλεσμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου αφενός και του ανανεωμένου κινδύνου της κατοχής της χώρας από την άλλη, του Αζερμπαϊτζάν αφιέρωσε ένα μεγάλο μέρος της προσοχής και των πόρων του στη διατήρηση της εθνικής ανεξαρτησίας. Παρόλο που η ADR υπήρχε για λιγότερο από δύο χρόνια, η κυβέρνησή της σημείωσε σημαντικές επιτυχίες.
Ένα από τα σημαντικότερα επιτεύγματα της ADR ήταν η «de facto» αναγνώριση της ανεξαρτησίας της στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού. Προκειμένου να αποφευχθεί η ξένη παρέμβαση, η ADR προσπαθούσε να καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την επίτευξη της διεθνούς αναγνώρισης. Η αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον εξέχοντα πολιτικό Alimardan Bey Topchubashov πήγε στο Παρίσι με αυτόν τον κύριο στόχο. Ωστόσο, η συμμετοχή τους στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού δεν ήταν αρκετά εύκολη.
Μαζί με τους εκπροσώπους ορισμένων εθνών της πρώην τσαρικής Ρωσίας, η αντιπροσωπεία του Αζερμπαϊτζάν αρνήθηκε επίσης να παραστεί στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού. Συνδυάζοντας τις προσπάθειές τους, οι εκπρόσωποι όλων αυτών των εθνών υπέγραψαν μνημόνιο γραμμένο από τον Alimardan Bey Topchubashov και υποβλήθηκαν στον Βρετανό Ύπατο Αρμοστή στην Κωνσταντινούπολη. Μόνο μετά από 3 μήνες αγώνα, η αντιπροσωπεία του Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσε να φτάσει στο Παρίσι, τον Απρίλιο του 1919.
Η αντιπροσωπεία του Αζερμπαϊτζάν στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού φιλοδοξούσε να λάβει την υποστήριξη της παγκόσμιας κοινότητας. Η αντιπροσωπεία του Αζερμπαϊτζάν κατόρθωσε να συναντηθεί με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Woodrow Wilson στις 28 Μαΐου 1919. Ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας του Αζερμπαϊτζάν Α. Topchubashov παρέδωσε στον Β. Wilson αντίγραφο του μνημονίου που υποβλήθηκε στη Διάσκεψη Ειρήνης του Παρισιού.
Αργότερα ο Woodrow Wilson ανέφερε στις αναμνήσεις του ότι συναντήθηκε με μια πολύ διακεκριμένη ομάδα κυρίων από το Αζερμπαϊτζάν, που του είχε μιλήσει στην ίδια γλώσσα σχετικά με τα ιδανικά, τις αντιλήψεις για την ελευθερία, τα δικαιώματα και τη δικαιοσύνη.
Στις 11 Ιανουαρίου 1920, το Ανώτατο Συμβούλιο των Συμμαχικών Δυνάμεων αναγνώρισε de facto την ανεξαρτησία του Αζερμπαϊτζάν. Και παρόλο που η αντιπροσωπεία κατόρθωσε να επιτύχει de-facto αναγνώριση, δυστυχώς η ADR ανατράπηκε από την εισβολή των μπολσεβίκων στις 28 Απριλίου 1920.
Παρά τα εμπόδια, η ADR κατάφερε να υποστηρίξει τα εθνικά συμφέροντα και να πείσει την παγκόσμια κοινότητα για την προσήλωσή της στις δημοκρατικές αρχές και την ειρηνική συνύπαρξη με όλους τους ανθρώπους και τα κράτη. Με την ίδρυση του πρώτου κοινοβουλίου στη Μουσουλμανική Ανατολή και την αναγνώριση στη Διάσκεψη για την Ειρήνη του Παρισιού, η κυβέρνηση του ADR επέδειξε την επιθυμία του να αποτελέσει αναπόσπαστο τμήμα του δημοκρατικού κόσμου.
Το σημαντικό έργο της κυβέρνησης της ADR άφησε αξέχαστα ίχνη στην ιστορία του κράτους του Αζερμπαϊτζάν και στη μνήμη του λαού του Αζερμπαϊτζάν. Σήμερα, ο λαός του Αζερμπαϊτζάν θυμάται με μεγάλη ευγνωμοσύνη τον Mammad Amin Rasulzade, τον Alimardan Bey Topchubashov, τον Fatali Khan Khoyski, τον Nesib Bey Yusifbeyli, τον Memmed Hesen Hacinski και πολλούς άλλους ιδρυτές της ADR που δεν ήταν μόνο ταλαντούχοι πολιτικοί και επιδέξιοι διπλωμάτες αλλά και αφοσιωμένοι άνθρωποι που ήθελαν να δουν τη χώρα μας ανεξάρτητη και μέρος του κυρίαρχου κόσμου.
Το Αζερμπαϊτζάν επανάκτησε την ανεξαρτησία του το 1991
Αν και η Λαϊκή Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν δεν μπόρεσε να επιτύχει τους στόχους της εξαιτίας της επιθετικότητας που συνάντησε, η ιδέα της ανεξαρτησίας που θεμελίωσε στο μυαλό του λαού μας δεν ξεχάστηκε ποτέ.
Η επιτυχημένη πολιτική του Αζερμπαιτζάν του Heydar Aliyev αποτέλεσε βασικό παράγοντα στην ανάκτηση της ιστορικής και πολιτιστικής μνήμης του λαού μας, στην ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης, στην ενίσχυση των ονείρων της ανεξαρτησίας υπό το πρίσμα της ιδεολογίας του Αζερμπαϊτζάν κάνοντας το ανεξάρτητο κράτος πάλι πραγματικότητα. Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι άνθρωποι του Αζερμπαϊτζάν που αποκατέστησαν την ανεξαρτησία του κράτους το 1991, χρησιμοποίησαν τις πλούσιες κρατικές παραδόσεις της ADR και ίδρυσαν την ανεξάρτητη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν βάσει αυτής της ιστορικής κληρονομιάς.
