Του Καντρί Γκιουρσέλ*
Από τότε που ξεκίνησε η εξέγερση στη Συρία, ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει επιτρέψει να δημιουργηθεί μια τζιχαντιστική λεωφόρος. Αυτή η λεωφόρος, που είναι διπλής κατεύθυνσης, επέτρεψε στους τζιχαντιστές να μπαινοβγαίνουν στη Συρία, χρησιμοποιώντας ως βάση τους την Τουρκία.
Με τον τρόπο αυτό κατέστη δυνατόν να ενωθούν η αλ-Κάιντα του Ιράκ με τους Σύρους τζιχαντιστές και να δημιουργηθεί το Ισλαμικό Κράτος, που ελέγχει σήμερα εδάφη και στα δύο κράτη.
Χωρίς αυτή την πολιτική, το Ισλαμικό Κράτος δεν θα είχε μπορέσει να καταλάβει τη Μοσούλη τον Ιούνιο του 2014 ούτε να εξαπλωθεί στο Μάγρεμπ και στην Ευρώπη. Όταν επιτρέπεις στους τζιχαντιστές να κυκλοφορούν ελεύθερα στο τουρκικό έδαφος με στόχο να επισπεύσεις την πτώση του συριακού καθεστώτος, όταν κλείνεις τα μάτια στην εγκατάσταση δικτύων των τζιχαντιστών στο τουρκικό έδαφος, είναι αναπόφευκτο μια ημέρα οι ίδιοι αυτοί τζιχαντιστές να στραφούν εναντίον της χώρας σου.
Ο Ερντογάν ονειρευόταν να δημιουργήσει στην ανατολική Μεσόγειο, από την Αίγυπτο μέχρι τη Συρία, μια σειρά ισλαμικών καθεστώτων όπου θα κυριαρχούσαν οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι. Τα καθεστώτα αυτά θα τα ήλεγχε φυσικά ο ίδιος. Η πολιτική αυτή ονομάστηκε νεο- οθωμανική προκειμένου να προσελκύσει τους συντηρητικούς Σουνίτες της Τουρκίας. Απέτυχε όμως εξαιτίας του πραξικοπήματος του στρατηγού Σίσι στην Αίγυπτο το 2013, με το οποίο ανατράπηκε ο Πρόεδρος Μόρσι. Ο Τούρκος πρόεδρος αναζητεί τη νομιμότητά του στο οθωμανικό παρελθόν και κάνει τα πάντα για να απαλλαγεί από τα σύμβολα της κεμαλικής Δημοκρατίας του Ατατούρκ.
Με το γιγαντιαίο παλάτι που κατασκευάζει στην Άγκυρα και ένα τεράστιο τζαμί στον πιο ψηλό λόφο της Κωνσταντινούπολης, δημιουργεί τα σύμβολα του νέου καθεστώτος. Για να αλλάξει το Σύνταγμα και να εγκαθιδρύσει ένα προεδρικό καθεστώς, κήρυξε πόλεμο στην κουρδική μειονότητα στην ανατολική Τουρκία, με αποτέλεσμα να καταστραφούν ολόκληρες πόλεις, να χάσουν τη ζωή τους εκατοντάδες άνθρωποι και να εκτοπιστούν χιλιάδες ακόμη. Ο πόλεμος αυτός μπορεί να καταφέρει το τελευταίο, μοιραίο πλήγμα στο κοσμικό έθνος που είχε δημιουργήσει η κεμαλική Δημοκρατία.
Οι κεμαλιστές καταπίεζαν κι εκείνοι τους Κούρδους, στο όνομα όμως μιας κοινής τουρκικής ταυτότητας. Αυτή η ταυτότητα τώρα έχει δώσει τη θέση της σε πολλές εθνοτικές και θρησκευτικές ταυτότητες. Οι νέες ομάδες που έχουν δημιουργηθεί επιτρέπουν τη διαιώνιση της κυριαρχίας των ισλαμιστών στην τουρκική πολιτική. Καμιά συμμαχία δεν μπορεί να πάρει τη θέση του ΑΚΡ. Πρόκειται για μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση. Η Δύση παραπλανήθηκε. Από το 2007 και μετά, ο Ερντογάν έπαψε να επιδιώκει ειλικρινά την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Χρησιμοποίησε τα κριτήρια της ενταξιακής διαδικασίας που είχε ξεκινήσει το 2004 για να δώσει τέλος στον έλεγχο των θεσμών από τον στρατό και να εδραιώσει τη δική του εξουσία. Αυτός ήταν ο μόνος του στόχος. Στη συνέχεια, δεν έκανε καμιά διαρθρωτική μεταρρύθμιση. Τα ανοίγματά του, πρώτα προς την Αρμενία και στη συνέχεια προς την κουρδική μειονότητα, δεν ήταν παρά ένας τακτικός ελιγμός. Ήθελε απλώς να αποσπάσει την ηθική και πολιτική στήριξη της Δύσης για να καθυποτάξει τους Τούρκους στρατιωτικούς.
Όταν πρόκειται για το συμφέρον του, ξέρει να εμφανίζεται ρεαλιστής και πραγματιστής. Σήμερα ξέρουμε ότι δεν είναι καθόλου ρεαλιστής και πραγματιστής όταν πρόκειται για τη θρησκεία. Είναι πεισμένος ότι έχει αναλάβει μια ιερή αποστολή, να επαναφέρει την Τουρκία σε έναν ισλαμικό δρόμο. Ακόμη και η προσφυγική κρίση χρησιμοποιήθηκε από τον Ερντογάν για να πετύχει τους στόχους του: Να δημιουργηθεί μια ουδέτερη ζώνη στη βόρεια Τουρκία, μαζί με μια απαγόρευση των πτήσεων, ώστε να επισπευσθεί η πτώση του καθεστώτος του Άσαντ. Η προσφυγική κρίση είναι αποτέλεσμα της πολιτικής του Ερντογάν.
Επιτρέποντας τη δημιουργία ενός τζιχαντιστικού μετώπου στη βόρεια Συρία, προκάλεσε την αντίδραση της Δαμασκού, που βομβάρδισε πόλεις και χωριά και έστειλε τους πληθυσμούς προς την Τουρκία. Όταν η Τουρκία κατακλύστηκε από πρόσφυγες, ο Ερντογάν άνοιξε τις πόρτες και άφησε ένα μέρος τους να κατευθυνθεί προς την Ευρώπη. Όσο ο πόλεμος συνεχίζεται, τόσο ο αριθμός των προσφύγων θα αυξάνεται. Με το να δίνεις χρήματα στον Ερντογάν, απλώς διαιωνίζεις το φαινόμενο των συγκοινωνούντων δοχείων. Η υποταγή της Άγγελα Μέρκελ στον εκβιασμό του Ερντογάν δεν λύνει τίποτα, αντίθετα οξύνει το πρόβλημα.
Όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση δέχθηκε, το 2004, η ενταξιακή διαδικασία της Τουρκίας να είναι ανοιχτή και χωρίς χρονικά όρια, στερήθηκε ουσιαστικά κάθε μέσου πίεσης. Ένα πιο αυστηρό χρονοδιάγραμμα μπορεί να μην είχε αποτρέψει την αυταρχική στροφή του καθεστώτος, τουλάχιστον όμως θα την είχε περιορίσει. Η Τουρκία είναι μια μεγάλη χώρα, που δεν πρόκειται να εξαφανιστεί.
Χρειάζεται μια σοβαρή στρατηγική για να διαπραγματευτείς μαζί της. Αντί γι’ αυτό, η Ευρώπη θα βρεθεί σύντομα αντιμέτωπη όχι μόνο με Σύρους και Άραβες πρόσφυγες, αλλά και με Τούρκους πρόσφυγες που θα προσπαθούν να γλυτώσουν από το νέο καθεστώς του Ερντογάν. Αυτή τη στιγμή ζούμε μια μείζονα περιφερειακή κρίση, που οξύνθηκε μετά την επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία. Η Ρωσία και η Τουρκία βρίσκονται σε τροχιά σύγκρουσης. Ο Πούτιν προκαλεί τον Ερντογάν.
Αν ο τελευταίος στείλει τον στρατό του στη Συρία για να αποκτήσει μια καλύτερη θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, η σύγκρουση δεν θα μπορεί πλέον να αποκλειστεί. Η συριακή πολιτική του Ερντογάν έχει αποτύχει πλήρως, αλλά οι συνέπειές της μπορεί να αποδειχθούν ακόμη πιο δραματικές.
*Ο Καντρί Γκιουρσέλ ήταν τα τελευταία είκοσι χρόνια αρθρογράφος της εφημερίδας «Μιλιέτ». Όταν έμαθε, στις 22 Ιουλίου του 2015, ότι ο Γάλλος Πρόεδρος Φρανουά Ολάντ τηλεφώνησε στον Τούρκο ομόλογό του για να τον συλλυπηθεί για την τρομοκρατική επίθεση στο Σουρούτς, έγραψε στο Twitter ότι είναι ντροπή ξένοι ηγέτες να συλλυπούνται τον βασικό υπεύθυνο για τις τρομοκρατικές επιθέσεις του Ισλαμικού Κράτους στην Τουρκία. Την επομένη, απολύθηκε για «υπονομευτική δράση».
