ΤΟΥΡΚΙΑ: 1. Τουρκικός χάρτης «θαλάσσιων πάρκων»: Προβολή ισχύος και παραβίαση ορίων
Ρεπορτάζ: Παντελή Χαριτάκη
Στις αρχές Αυγούστου, η Άγκυρα ανακοίνωσε την ίδρυση δύο θαλάσσιων προστατευόμενων ζωνώνσε περιοχές του Αιγαίου και της Ανατολικής Μεσογείου που δεν έχουν σαφή οριοθέτηση. Η κίνηση αυτή, σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, αποτελεί μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου στρατηγικής προβολής «γαλάζιας πατρίδας», με βάση το Ankara University National Maritime Law Center.
Οι ζώνες αυτές επεκτείνονται πέρα από τα τουρκικά χωρικά ύδατα και αγγίζουν περιοχές που θεωρούνται από την Ελλάδα αναπτυγμένες στην ελληνική ΑΟΖ, όπως η περιοχή βόρεια της Ρόδου και δυτικά της Ίμβρου. Το γεγονός αυτό πυροδοτεί έντονες ανησυχίες για την καλώς εννοούμενη σταθερότητα στην ευαίσθητη ζώνη.
2. Η ελληνική απάντηση: Προσφυγές και θεσμική εξουσία
Η αντίδραση από την Ελληνική κυβέρνηση (ΥΠΕΞ) ήταν άμεση και σκληρή, χαρακτηρίζοντας την τουρκική πρωτοβουλία ως «απαράδεκτη και παράνομη», ενώ τόνισε ότι δεν παράγει έννομο αποτέλεσμα για τα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα. Το επιχείρημα βασίζεται στο ότι οι ζώνες αυτές δεν έχουν νομική βάση βάσει του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, στο οποίο η Ελλάδα παραμένει πιστή.
Παράλληλα, το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας υπερασπίστηκε την ελληνική πρωτοβουλία για θαλάσσια πάρκα στο Ιόνιο και Αιγαίο, η οποία έγινε με σεβασμό σε διεθνείς συνθήκες (όπως το Natura 2000) και εντός ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Χαρακτήρισε την τουρκική κίνηση ως αντίδραση χωρίς περιεχόμενο που θέτει σε δοκιμασία τις σχέσεις καλής γειτονίας.
Επιπλέον, το Ελληνικό Ινστιτούτο Διεθνούς Δικαίου και το Ελληνικό Κτηματολόγιο Θαλάσσιων Ζωνών δρουν σε θεσμικό επίπεδο για να τεκμηριώσουν νομικά τις ελληνικές θέσεις, και έχουν ήδη αποστείλει σχετικές εκθέσεις προς διεθνείς φορείς.
3. Διεθνής κάλυψη: Ξένες φωνές, σχόλια και analytics
Τα διεθνή πρακτορεία όπως το Reuters παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις. Σε πρόσφατο ρεπορτάζ του, αναφέρεται ότι οι ελληνικές κινήσεις εντάσσονται πλέον σε ευρωπαϊκό και διεθνές πλαίσιο, υπογραμμίζοντας τη νομική ισχύ που παρέχει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας. Επισημαίνει μάλιστα πως η Τουρκία φαίνεται να αντιδρά στην πρωτοβουλία της Ελλάδας, προσπαθώντας να αμβλύνει την εντύπωση ότι «η Αθήνα καθορίζει το ρυθμό».
Το BBC σε ανάλυση του σχολιάζει πως η Αθήνα παρουσιάζει ένα πείραμα νομιμότητας και θεσμικής συνέπειας, ενώ η τουρκική κίνηση καταγράφεται ως αντιδραστική και αποκομμένη από νομικά κριτήρια. Οι αναλυτές επισημαίνουν ότι η Ελλάδα υιοθετεί την αρχή των «fait accomplis», αλλά με ρητό συσχετισμό στο διεθνές δίκαιο – ενισχύοντας τη διπλωματική της αξιοπιστία.
4. Επίκεντρο η «γκρίζα ζώνη» και διπλωματική πίεση
Η Τουρκία συχνά επικαλείται περιοχές τύπου KKZ (γκρίζες ζώνες), όπως Κίναρος, Λεβίθα, Κανάρο και άλλα μικρά νησιά, για να δικαιολογήσει διεκδικήσεις. Η Ελλάδα αντίθετα θεωρεί αυτά τα επιχειρήματα ως αποσπασματικά και χωρίς νομική βάση, ιδίως αφού έχει ήδη ενημερώσει τα Ηνωμένα Έθνη και την ΕΕ για την εθνική χάραξη των ζωνών.
Άμεση συνέπεια της αντιπαράθεσης αυτής είναι η πρόσκληση που απηύθυνε η Ελλάδα στη Λιβύη για νέα διαπραγμάτευση ΑΟΖ, με στόχο την άμβλυνση της τουρκο-λιβυκής συμφωνίας του 2019. Το Reuters ανέφερε ότι η Αθήνα προσέγγισε τη Λιβύη για ένα διάλογο «χωρίς αποκλεισμούς», με την ελπίδα ότι η Τουρκία θα περιοριστεί σε μονομερείς διεκδικήσεις.
5. Στρατηγική απάντηση Μητσοτάκη: Όραμα και εξοπλισμοί
Ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, σε συνέντευξή του στο ΘΕΜΑ, υπογράμμισε ότι η Ελλάδα:
• Ενισχύει τις Ένοπλες Δυνάμεις με τρεις υπερσύγχρονες φρεγάτες εντός του 2026,
• Κατάφερε να ανατρέψει την αεροπορική ισορροπία με την Τουρκία,
• Επιμένει ότι οι ευρωπαϊκές και διμερείς σχέσεις είναι ισχυρά εργαλεία εθνικής πολιτικής.
Τόνισε ότι το casus belli και οι θεωρίες των «γκρίζων ζωνών» αποτελούν εμπόδια στην ευρωπαϊκή ένταξη της Τουρκίας και στην πρόσβαση της σε χρηματοδοτικά εργαλεία (π.χ. SAFE loans).
6. Τι δείχνει η αντιπαράθεση στον γεωπολιτικό χάρτη
Οι εξελίξεις δείχνουν μια Ελλάδα που ενεργεί με στυλ:
• Προσεχτικής θεσμικής διεκδίκησης,
• Συντονισμένων ενεργειών μεταξύ υπουργείων και εθνικών φορέων,
• Αξιοποίησης διεθνούς ακροατηρίου μέσω πλατφορμών όπως EU, ΟΗΕ και δίκτυο πανεπιστημίων Διεθνούς Δικαίου.
Αντιθέτως, η Τουρκία εφαρμόζει αναθεωρητικές πρακτικές μονομερούς οριοθέτησης, με ασαφή νομικά κριτήρια.
Η Ελλάδα επιλέγει θεσμούς, η Τουρκία προκαλεί μονομερείς κινήσεις
Η αντιπαράθεση δεν αφορά μόνο την οριοθέτηση ζωνών προστασίας ή νομικά τετελεσμένα. Υπάρχει σαφής γεωπολιτική και διπλωματική διάσταση, όπου:
• η Ελλάδα ενισχύει την αξιοπιστία της με βάση το Διεθνές Δίκαιο,
• η Τουρκία επιχειρεί πολιτικές αποσύνδεσης μέσω μονομερών ενεργειών.
Η Αθήνα προφανώς δεν προκαλεί, αλλά απαντά με ακρίβεια, νομικά τεκμηριωμένα και θεσμικά δομημένα επιχειρήματα.
Η ένταση υπάρχει – η Ελλάδα την αντιμετωπίζει με ψυχραιμία και εθνική συνείδηση.
