Το μέλλον του Ερντογάν…
του Cengiz Çandar*
Αμέσως μετά την έναρξη της εξέγερσης στη Συρία, ο Ερντογάν για πρώτη φορά αποκάλυψε τις ευαισθησίες του για το Χαλέπι. Γύρω στα μεσάνυχτα της 29ης Μαρτίου 2011, βρισκόμασταν στο αεροσκάφος του, που επέστρεφε στη Τουρκία μετά την επίσκεψή που πραγματοποίησε στο Ιράκ.
Ο Ερντογάν είχε γράψει ιστορία ως ο πρώτος Τούρκος πρωθυπουργός που έκανε επίσημη επίσκεψη στη Κουρδική Περιφερειακή Κυβέρνηση, (ΚΠΚ).Πετούσαμε από τα Άρβυλα (Ερμπίλ) στην Άγκυρα, μετά από ένα δείπνο που παρέθεσε προς τιμήν του ο προηγούμενα αλλά και κατοπινός πρωθυπουργός της ΚΠΚ Νετσιρβάν Μπαρζανί. Ήμασταν τρεις δημοσιογράφοι που ακούγαμε τον Ερντογάν.
Ο ένας είναι τώρα σύμβουλος του Ερντογάν, που έγινε πρόεδρος το 2014, και ο άλλος είναι καταζητούμενος Γκιουλενιστής, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ηςΙουλίου.
Το 2011 η αποκαλούμενη Αραβική Άνοιξη είχε μόλις κτυπήσει την πόρτα της Συρίας, με τις ταραχές της 15ης Μαρτίου στα νότια στην πόλη της Νταραά και κάποιες μικρές διαδηλώσεις στη Δαμασκό. Ήταν ακόμη πολύ νωρίς για να αποκληθεί όλο αυτό σαν εξέγερση. Αλλά αναρωτήθηκα τι θα συνέβαινε εάν η κατάσταση στη Συρία μετατρέπετο σε επαναστατική, όπως εκείνες στη Τυνησία και στην Αίγυπτο.
Εκείνη την περίοδο, ο Ερντογάν ήταν στενός φίλος του Μπασάρ Άσαντ, ενός Αλαουίτη, και η σουνιτική πλειοψηφία της Συρίας είχε εναποθέσει τις ελπίδες της στον Ερντογάν, ως τον ευσεβή ηγέτη ενός ισχυρού γείτονα, της Τουρκίας. Η εξέλιξη των γεγονότων δεν θα προκαλούσε πρόβλημα στον Ερντογάν; Πώς θα αντιμετώπιζε μια τέτοια περίπτωση; Ο Ερντογάν μας εξέφρασε τη γεωπολιτική σπουδαιότητα που έχει η Συρία για την Τουρκία και ιδιαίτερα το Χαλέπι.
Το 2012, μεγάλα τμήματα του Χαλεπιού ήλθαν στον έλεγχο της αντιπολίτευσης ή των ανταρτικών ομάδων που υποστηρίζονταν με διαφορετική ένταση από τις ΗΠΑ και, παντελώς, από την Τουρκία. Αλλά τώρα πια το Χαλέπι, το διαμάντι στην συριακή κορώνα, με τους όρους της τουρκικής πολιτικής στη Συρία, πρόκειται να καταληφθεί εκ νέου από τις δυνάμεις του Άσσαντ. Στις αρχές της εβδομάδας, το ένα τρίτο της πόλης, που ήταν υπό τον έλεγχο των αντικαθεστωτικών ανακαταλήφθηκε από την κυβέρνηση.
\Οι γειτονιές του ανατολικού Χαλεπιού περιήλθαν στον έλεγχό της. Αυτές ήσαν και οι πρώτες περιοχές που έπεσαν στα χέρια των ανταρτών οι 2012, όταν οι αντάρτες κατέλαβαν πάνω από το μισό της πόλης. Εάν το συριακό καθεστώς καταφέρει να ανακαταλάβει όλο το Χαλέπι από τους αντάρτες –και αυτήν την εβδομάδα αυτό φαίνεται πλέον πιθανό- μια τέτοια εξέλιξη θα συνιστούσε ένα πολύ βαρύ πλήγμα για την πολιτική του Ερντογάν στη Συρία.
Όταν ξέσπασε η εξέγερση στη Συρία το 2011, ο Ερντογάν έγινε φανατικός αντίπαλος του πρώην φίλου του, λέγοντας ότι ο Άσαντ πρέπει να εκδιωχθεί. Αλλά ο Ερντογάν υπαναχώρησε από αυτήν τη θέση μετά από την υποστήριξη του Άσαντ από τη Ρωσία, που μπήκε στο κάδρο το 2015. Όπως εξήγησε ο Ερντογάν, η Τουρκία εισήλθε στη συριακή επικράτεια τον Αύγουστο του 2016 κυρίως για να πολεμήσει τις κουρδικές δυνάμεις του «Κόμματος της Δημοκρατικής Ένωσης» (PYD) και τις «Μονάδες Λαϊκής Προστασίας» (YPG), μαζί με τους συμμάχους στο Συριακό Δημοκρατικό Μέτωπο (SDF) που πολεμούσαν εναντίον του Ισλαμικού Κράτους (ΙΚ) σε συνεργασία με τις ΗΠΑ, και σε κάποιες περιοχές, με τη σιωπηρή υποστήριξη της Ρωσίας.
Νωρίτερα αυτήν την εβδομάδα, ωστόσο, ο Ερντογάν επανέκαμψε, μόνον για μια δυο ημέρες. Όπως έγραψε ο συντάκτης του «Αλ Μόνιτορ» Αμπερίν Ζαμάν ο Ερντογάν είπε στη Διακοινοβουλευτική Πλατφόρμα Ιερουσαλήμ, στις 29 Νοεμβρίου: «Μπηκαμε [στη Συρία] για να βάλουμε ένα τέλος στην εξουσία του τυράννου αλ Άσσαντ. [Δεν μπήκαμε] για καμιά άλλη αιτία». Αφού η Ρωσία απαίτησε εξηγήσεις από τον Ερντογάν αυτός άλλαξε αμέσως ρητορική, λέγοντας δημοσίως ότι «η Τουρκία δεν έχει στόχο κάποια ιδιαίτερη χώρα ή πρόσωπο αλλά τρομοκρατικές οργανώσεις».
[irp posts=”85402″ name=”Ο Ερντογάν ζητά συγγνώμη από τον Πούτιν για τον Άσαντ”]
Αλλά η πτώση του Χαλεπιού από τις δυνάμεις του Άσσαντ φαίνεται να σημαίνει πως η μακροχρόνια πολιτική του Ερντογάν ενάντια στον Άσαντ ηττάται στο πεδίο της μάχης. Ο Ερντογάν σε δήλωσή του στις 28 Οκτωβρίου είχε πει ότι οι δυνάμεις της Τουρκίας και οι σύμμαχοί της του «Ελεύθερου Συριακού Στρατού» θα καταλάμβαναν την Αλ-Μπαμπ, η θεωρείται ως η ανατολική πύλη του Χαλεπιού, και στη συνέχεια θα βαδίσουν εναντίον της Μανμπίτζ, και ύστερα, αφού εξεδίωκαν το PYD/YPG, θα κινούντα ανατολικότερα και τελικώς θα έπαιρναν τη Ράκκα από το ΙΚ. Ωστόσο, με την επικείμενη πτώση του Χαλεπιού, η κατάληψη της Αλ-Μπαμπ φαίνεται πιο δύσκολη από ποτέ.
Επιπλέον, ο τουρκικός στρατός υπέστη πλήγματα, για πρώτη φορά, κοντά στην Αλ-Μπαμπ, από αεροπορική επιδρομή, πιθανόν από συριακές αεροπορικές δυνάμεις. Μερικοί ισχυρίζονται ότι μπορεί να προήλθαν από ιρανικά drones. Κάποιοι παρατηρητές σημείωσαν ότι η επίθεση συνέπεσε με την πρώτη επέτειο από την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους, δίνοντας έτσι έδαφος στην φημολογία ότι οι Ρώσοι ήταν πίσω από τις τουρκικές απώλειες έξω από την Αλ Μπαμπ. Όποια κι αν είναι η αλήθεια, η τουρκική στρατιωτική δραστηριότητα φαίνεται να περιορίζεται σε μια περιοχή που εκτείνεται από τις ανατολικές περιοχές του Χαλεπιού μέχρι την Αλ-Μπαμπ, και από εκεί ανατολικότερα στην Μανμπίτζ και τη Ράκκα.
Ένας οξυδερκής παρατηρητής των εξελίξεων στα πεδία των μαχών του βορρά, ο Fabrice Balanche, είχε πει τον Οκτώβριο «Φαίνεται απίθανο ο Πούτιν να ήταν ευχαριστημένος από την τουρκική παρουσία εντός της Αλ-Μπαμπ και τόσο κοντά στο Χαλέπι, το οποίο οι ρωσικές δυνάμεις είναι απόλυτα προσηλωμένες στην ανακατάληψή του. Η Αλ-Μπαμπ είναι επίσης ο καλύτερος μοχλός πίεσης προς την Τουρκία και τις SDF».
Η πτώση του Χαλεπιού θα προκαλέσει περαιτέρω ανησυχία στη Τουρκία γιατί μπορεί να σημάνει το τέλος των ελπίδων για τους αντάρτες που υποστηρίζονται από την Τουρκία. Δηλαδή για την «Τζαμπχάτ Φατάχ αλ Σαμ» (πρώην «αλ Νούσρα»), «Αχράρ αλ Σαμ» (σαλαφιστικη ομάδα, που είναι ο κύριος συνεργάτης της Τουρκίας στη Συρία) και της «Ταξιαρχίας Νουρεντίν Τζενγκί».
Αυτές οι ομάδες, και με αυτές και ο Ερντογάν, δεν θα τους επιτραπεί να παίξουν έναν ρόλο για το μέλλον της Συρίας. Η μοίρα του Χαλεπιού είναι πιθανόν να αλλάξει την πορεία του πολέμου στη Συρία. Το Ιντλίμπ, η τελευταία επαρχιακή πρωτεύουσα που βρίσκεται στα χέρια ανταρτών που υποστηρίζονται από την Τουρκία, μπορεί να ακολουθήσει την τύχη του Χαλεπιού. Πιεζόμενο από τη Λαττάκεια στα δυτικά και από το Χαλέπι στα ανατολικά, το Ιντλίμπ δεν μπορεί να αντέξει για πολύ.
Συνεπώς, η μοίρα του Χαλεπιού έχει τη δυνατότητα να σφραγίσει τη μοίρα του καθεστώτος του Ερντογάν στη Τουρκία. Είναι πολλά τα αυγά του Ερντογάν που έχουν μπει στο καλάθι της γεωπολιτικής της βόρειας Συρίας, και τα περισσότερα από αυτά είναι πολύ πιθανόν να σπάσουν. Όταν τα πράγματα θα έλθουν στο αύριο της Συρίας, ο Ερντογάν μπορεί περισσότερο από ποτέ να βρίσκεται στο έλεος της Ρωσίας. Ο φιλόδοξος στόχος της Τουρκίας να αποστερήσει από τους Κούρδους της Συρίας την αυτονομία μπορεί να εξαρτάται εξίσου από το πώς ο Πούτιν θα διαμορφώσει τις νέες σχέσεις του με τον Ερντογάν και τους Αμερικανούς. Η ανακατάληψη του Χαλεπιού από τον Άσσαντ δεν αφήνει καμία αμφιβολία ότι μια νέα μοιραία σελίδα θα γραφεί για τον Ερντογάν στην Τουρκία.
Πηγή: al-monitor.com, Σωτήρης Δημόπουλος , Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου & Πτυχιούχος του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Κιέβου.
