Γράφει ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης*
Τα γεγονότα στην καυτή περιοχή της Μέσης Ανατολής συνεχίζουν να εξελίσσονται με ραγδαίους και άγριους ρυθμούς, που συχνά επικαλύπτουν άλλα σημαντικά που συμβαίνουν σε άλλες περιοχές του πλανήτη.
Το τελευταίο διάστημα είχαμε τρία πολύ σημαντικά γεγονότα , που σαφώς θα επηρεάσουν τις επερχόμενες εξελίξεις και ίσως να οδηγήσουν την κατάσταση σε επικίνδυνους για την παγκόσμια ασφάλεια ατραπούς. Αυτή η Σουνιτικο-Σιϊτική διαμάχη των Τιτάνων της Μέσης Ανατολής που διεξάγεται σε όλη την ανατολική πλευρά του αραβικού κόσμου αφορά το Ιράν και την Σαουδική Αραβία και αυτά που συνέβησαν οδηγούν τις νέες γεωπολιτικές εξελίξεις που αναμένονται στο άμεσο μέλλον.
Το πρώτο και πιο σημαντικό γεγονός φυσικά είναι η άρση των κυρώσεων της παγκόσμιας κοινότητας κατά του Ιράν. Ως μέρος μιας διαδικασίας που ξεκίνησε όταν υπεγράφη η συμφωνία για το πυρηνικό του πρόγραμμα, για το Ιράν είναι η θριαμβευτική επιστροφή του στην διεθνή κοινότητα και νομιμότητα, με την αμερικανική σφραγίδα έγκρισης ως μεγάλης πλέον περιφερειακής δύναμης στην περιοχή. Το γεγονός αυτό ήταν μια σαφής δικαίωση των Ιρανών, που προσδίδει τεράστια σημασία, δύναμη, ιστορικό υπόβαθρο, αναγνώριση των σημαντικών επιτευγμάτων στο Ιράν και τοποθέτηση του Ιράν στην θέση που ιστορικά του αξίζει.
Ας μην ξεχνάμε ότι οι Ιρανοί δεν είναι Άραβες, αλλά Πέρσες, με χιλιετίες στην περιοχή και αξιοθαύμαστη ιστορία. Η σημασία της άρσης των κυρώσεων σημαίνει, ότι από τώρα και στο εξής, το Ιράν θα γνωρίσει μια ραγδαία οικονομική εκτόξευση και θα καταστεί ο νέος ισχυρός γεωπολιτικός πυλώνας σε ολόκληρη την Μέση Ανατολή, προς μεγάλη απογοήτευση Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ, που έχουν ενοχληθεί σφόδρα και προσπαθούν συνεταιριζόμενοι (απίστευτο για άλλοτε ορκισμένους εχθρούς) να αντιδράσουν και να προλάβουν τις εξελίξεις. Εδώ να αναφέρουμε κάποια οικονομικά δεδομένα για να αντιληφθούμε τις σπουδαίες οικονομικές εξελίξεις που αναμένονται και την δημιουργία ενός γιγαντιαίου Ιράν, κυρίαρχου πλέον στην Μέση Ανατολή, προς μεγάλη θλίψη των εχθρών του. Το Ιράν, με πληθυσμό 80 εκατομμυρίων και ετήσιο ΑΕΠ 400 δις. δολαρίων, είναι η μεγαλύτερη οικονομία που θα επανενταχθεί στο διεθνές σύστημα εμπορίου μετά την διάσπαση της Σοβιετικής Ένωσης πριν από δύο δεκαετίες,γι’ αυτό η επαναφορά του σε αυτή δημιουργεί μεγάλες οικονομικές ευκαιρίες σε πολλούς τομείς.
Το ΔΝΤ υπολογίζει ότι η ετήσια ανάπτυξη της χώρας θα εκτοξευτεί στο 5% από σχεδόν μηδέν σήμερα, ενώ τα έσοδα από το πετρέλαιο, παρά τις χαμηλές τιμές, θα αυξηθούν κατά 10 δισ. δολάρια
Η Airbus ήδη έλαβε μια τεράστια παραγγελία για 114 αεροπλάνα από τον κρατικό αερομεταφορέα Iran Air. Σύμφωνα με τους ειδικούς στις αερομεταφορές, θα ακολουθήσουν και άλλες, καθώς υπολογίζεται ότι η χώρα θα χρειαστεί γύρω στα 600 καινούργια αεροπλάνα την επόμενη δεκαετία. Το Νότιο Παρς είναι το μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου στον κόσμο και μεγάλο μέρος του βρίσκεται στα ιρανικά ύδατα
Η ιρανική κυβέρνηση αναμένει «τσουνάμι τουριστών» ως αποτέλεσμα της άρσης των κυρώσεων. Εκτός από τους διάσημους τουριστικούς προορισμούς – Περσέπολη, Σιράζ και Ισφαχάν, υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα τουριστικά και ιστορικά μέρη που θα προσελκύσουν τουρίστες.
Έτσι μετά την πρόσφατη μεγάλη συμφωνία με την Κίνα για την προμήθεια υδρογονανθράκων αξίας 600 δις $, όλοι οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι από όλο τον κόσμο σπεύδουν να εγκαθιδρυθούν στο Ιράν μετά την άρση των κυρώσεων σε βάρος της χώρας. Ενδεικτικά αναφέρονται: Η γαλλική CMA CGM και η ταϊλανδική Evergreen, η ιταλική Saipem, οι εταιρίες Ansaldo Energia, Fincantieri και η Itinera, η Volkswagen, η δεύτερη μεγαλύτερη γερμανική τράπεζα, η Commerzbank, η Daimler Benz, η British Airways, η ιταλική Danieli & C Officine Meccaniche, ο κρατικός όμιλος αλουμινίου της Ινδίας (NALCO), η γαλλική αυτοκινητοβιομηχανία Peugeot, η νοτιοκορεάτικη Posco και πολλές πολλές άλλες. Δηλαδή μια οικονομική κοσμογονία που θα καταστήσει το Ιράν τον ισχυρότερο οικονομικό παράγοντα της περιοχής.
Τελευταίο αλλά πολύ σημαντικό για μας, που έχουμε μακροχρόνιες εξαιρετικές σχέσεις με το Ιράν, να αναφέρουμε ότι ο όμιλος των Ελληνικών Πετρελαίων (ΕΛΠΕ) συμφώνησε την περασμένη εβδομάδα την προμήθεια αργού πετρελαίου από το Ιράν, την μόνη χώρα που πριν τις κυρώσεις της Ε.Ε. μας προμήθευε πετρέλαιο με πίστωση!!!
Το δεύτερο πιο σημαντικό γεγονός ήταν η αντίδραση της Σ. Αραβίας για την άρση των κυρώσεων. Το απολυταρχικό φονταμελιστικό Ουαχαμπιστικό καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας, σε μια ακραία πολιτική αντίδραση, εκτέλεσε δια αποκεφαλισμού τον Σιίτη θρησκευτικό ηγέτη Νιμρ Μπάκερ αλ-Νιμρ, τον ηγέτη των Σιιτών στην χώρα, ο οποίος είχε φυλακιστεί μετά από μια δίκη (η ποινή εκδόθηκε ένα και ενάμιση χρόνο πριν), που δεν είχε καμιά σχέση με την τρομοκρατία, μόνο που καυτηρίαζε το απολυταρχικό καθεστώς των Σαούντ, για να στείλει ένα σαφές μήνυμα προς τους Ιρανούς, καθώς και στους δικούς τους συμμάχους καθώς και σε όλο το Σουνιτικό Ισλάμ, ότι το Ριάντ θα δεν εγκαταλείψει τον αγώνα της κατά των Ιρανών Σιιτών. Η απόφαση αυτή , έργο και αυτή του ισχυρού άνδρα της Σαουδικής Αραβίας, όχι του βασιλιά Σαλμάν, αλλά του υιού του Μωχάμεντ και Υπουργού Άμυνας της χώρας, ενός φιλόδοξου , άπειρου και πολύ επικίνδυνου ανθρώπου με υπερβολική εξουσία στα χέρια του, σύμφωνα με απόρρητη έκθεση της ΒΝD (Εθνική Υπηρεσία Πληροφοριών της Γερμανίας).
Είναι ο ίδιος άνθρωπος που έπεισε τον πατέρα του τον Βασιλιά Σαλμάν να εμπλακεί η χώρα του σε έναν πόλεμο χωρίς ουσία και προοπτική στην Υεμένη κατά των Χούτις, τους οποίους οι Σαουδάραβες θεωρούν πράκτορες του Ιράν(!!). Η Σαουδική Αραβία έχει αλλάξει αναμφίβολα συμπεριφορά υπό τον νέο βασιλιά της, τον γηραιότατο Σαλμάν μπιν Αμπντούλ-Αζίζ Αλ Σαούντ, καθόσον την πραγματική εξουσία ασκεί ο υιός του και θα λέγαμε ότι αυτό σημαίνει ότι η Σαουδική Αραβία πλέον αναλαμβάνει κινδύνους και αναμένεται να καταβάλλει τιμήματα ,όχι μόνο οικονομικά, που δεν ήταν διατεθειμένη να καταβάλει στο παρελθόν. Στην περίπτωση αυτή, η τιμή της άφρονης αυτής πράξης ήταν η άμεση διακοπή των σχέσεων με το Ιράν, με ότι αυτό συνεπάγεται για την περιοχή.
Και είδαμε τις συνέπειες με την πυρπόληση της σαουδικής πρεσβείας στην Τεχεράνη και τις αντιδράσεις των Σουνιτικών κρατών, φίλων και συμμάχων της Σαουδικής Αραβίας, όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κουβέιτ, το Κατάρ, το Μπαχρέιν και το Σουδάν και να διακόψουν διπλωματικές σχέσεις με το Ιράν, κάνοντας έτσι την περιοχή του Περσικού κόλπου ένα καζάνι έτοιμο να εκραγεί. Οι Σαουδάραβες είναι η αιχμή του δόρατος των Σουνιτών στην αέναη διαμάχη με τους Σιίτες, που εκπροσωπούνται από το Ιράν και χαρακτηριστικά θα λέγαμε ότι τα αποτελέσματα αυτής της σύγκρουσης σήμερα είναι σαφή στο Ιράκ και το Λίβανο, και είναι η βασική αιτία του συνεχιζόμενου πολέμου στη Συρία και τη σύγκρουση στην Υεμένη.
Το τρίτο γεγονός που διέλαθε της προσοχής των πάντων και γλίστρησε κάτω από τα ραντάρ των περισσότερων ΜΜΕ ήταν μια ανακοίνωση-σοκ του Πακιστάν που έγινε κατά την επίσκεψη στη χώρα αυτή του ισχυρού άνδρα και ΥΕΘΑ της Σαουδικής Αραβίας του πρίγκιπα Μωχάμεντ. Ο οικοδεσπότης Πακιστανός , δήλωσε ότι το Πακιστάν θα απαντήσει σε οποιαδήποτε σοβαρή επίθεση κατά της Σαουδικής Αραβίας, από οιαδήποτε χώρα, κάνοντας χρήση όλων των στρατιωτικών δυνατοτήτων του, εννοώντας σαφώς το Ιράν και την πιθανή χρήση πυρηνικών όπλων. Η δήλωση αυτή είναι υψίστης σημασίας, δεδομένου ότι το Πακιστάν είναι η μόνη μουσουλμανική χώρα που διαθέτει πυρηνικά όπλα. Είναι γνωστό άλλωστε, ότι το Πακιστάν έχει μια ιδιαίτερη υποχρέωση στη Σαουδική Αραβία στον τομέα των πυρηνικών όπλων, διότι η Σαουδική Αραβία χρηματοδότησε ένα μεγάλο τμήμα των διεργασιών του Πακιστάν στην ανάπτυξη πυρηνικής βόμβας.
Έτσι η πακιστανική απειλή περιλαμβάνει πλέον μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη. Μέχρι τώρα τα πυρηνικά όπλα του Πακιστάν έχουν καταγραφεί ως ένα στοιχείο της μακροχρόνιας αντιπαράθεσης ανάμεσα στο Πακιστάν και την Ινδία, που είναι και αυτή πυρηνική και ως ο κύριος αποτρεπτικός παράγοντας για μια ευρεία πολεμική αντιπαράθεση των δύο χωρών. Τώρα τα δεδομένα αλλάζουν για την περιοχή της Μέσης Ανατολής. Τα πυρηνικά όπλα μπαίνουν με άγριο και συνάμα επικίνδυνο για την παγκόσμια ασφάλεια τρόπο στην Μέση Ανατολή και δη στο συγκρουσιακό πεδίο Σουνιτών και Σιϊτών, που εκπροσωπούνται από την Σαουδική Αραβία και το Ιράν αντίστοιχα. Αυτή είναι μια πραγματική αλλαγή στην ισορροπία δυνάμεων σε όλη τη Μέση Ανατολή και συνάμα η πλέον επικίνδυνη. Αν τo Πακιστάν κινείται από μια χρονική δήλωση, στην ειλικρινή διάθεση για πραγματική παρέμβαση σε αυτές τις διαμάχες, η περιφερειακή ισορροπία δυνάμεων θα αλλάξει δραστικά και επικίνδυνα την περιοχή.
Ποιες θα είναι οι επιπτώσεις της εντεινόμενης διαμάχης; Για το Ιράν είναι σαφές ότι δεν θα είναι εύκολο να ασχοληθεί με τον πόλεμο στη Συρία ακόμη πιο ενεργά. Είναι γνωστό ότι ο φοβερός αυτός πόλεμος δεν είναι μόνο ένας εμφύλιος πόλεμος μεταξύ διαφορετικών φατριών της συριακής κοινωνίας. Είναι ένας πόλεμος μεταξύ Σιϊτών και Σουνιτών, με το Ιράν να στέκεται πίσω από τη μία πλευρά και την Σαουδική Αραβία, τα κράτη του Κόλπου και την Τουρκία από την άλλη. Ακόμη, με την έναρξη των συνομιλιών για το Συριακό στην Γενεύη, η Σαουδική Αραβία και η Τουρκία με διάφορα προσχήματα θα επιδιώξουν, ώστε ο πόλεμος στη Συρία να συνεχιστεί.
Το Ιράν θα επιδιώξει να «κτυπήσει» το μαλακό υπογάστριο της Σαουδικής Αραβίας, πιθανώς μέσω των πολλών Σιϊτών που υπάρχουν στην χώρα και ευρίσκονται στις Ανατολικές περιοχές και ΒΑ περιοχές, όπου ευρίσκονται και τα τεράστια κοιτάσματα υδρογονανθράκων, επηρεάζοντάς τους και υποκινώντας τους καθώς και σε ορισμένες χώρες του Κόλπου, που ευρίσκονται στο φιλικό τους φάσμα.
Οι δε Σαουδάραβες θα ανταποκριθούν με όλες τους τις δυνάμεις, κυρίως μέσω της οικονομικής τους δύναμης και επιρροής καθώς και με άλλες μορφές επεμβάσεων σε οποιονδήποτε στη Μέση Ανατολή, που αντιτίθεται στους Σιϊτες . Βέβαια η αναμενόμενη οικονομική ανάπτυξη του Ιράν καθιστά το έργο της Σαουδικής Αραβίας δύσκολο στον τομέα αυτό, μετά την ραγδαία πτώση των τιμών πετρελαίου που η ίδια ευθύνεται και τώρα πληρώνει, καθόσον για πρώτη φορά φέτος, ο προϋπολογισμός της είναι ελλειμματικός.
Η πιθανότητα ότι ένα πυρηνικό έθνος ενδέχεται να εμπλακεί σε μια πικρή διαμάχη στην Μέση Ανατολή, μας δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα και μας προκαλεί μεγάλες ανησυχίες για τις συνέπειες, δεδομένου ότι είναι πολύ δύσκολο να ελεγχθεί η να χειραγωγηθεί μια κατάσταση που εμφορείται και χρωματίζεται από θρησκευτικές αντιπαραθέσεις. Έτσι η πρόθεση του Πακιστάν να κινηθεί στην καρδιά της Μέσης Ανατολής, δεν αποτελεί καλό οιωνό για μια ήδη σύνθετη και συγκρουσιακή περιοχή, με τόσα προβλήματα και περίπλοκες καταστάσεις. Εν τω μεταξύ, μέχρι τώρα, φαίνεται να είναι ένα συμβάν εφάπαξ και όχι ένα σημείο καμπής στις εξελίξεις της Μέσης Ανατολής, ακόμη και αν αυτό καθεαυτό είναι σημαντικό από μόνο του και αυτό είναι ενθαρρυντικό, μέσα στα τόσα θλιβερά που συμβαίνουν στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Και ας ευχηθούμε οι συνομιλίες της Γενεύης, για το μέλλον της Συρίας και όλης της περιοχής θα ευοδωθούν τελικά, μετά από τόσα χρόνια ανθρωποσφαγής!
*Ο Ιωάννης Αθ. Μπαλτζώης είναι Αντγος (ε.α.) , πρώην ΑΚΑΜ Τελ Αβίβ και ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής.
