Τα αποτελέσματα των δημοσκοπήσεων δεν μας αφήνουν πολλά περιθώρια για να είμαστε αισιόδοξοι.
Με αυτά τα λόγια σχολίασε την Πέμπτη ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ τη δημοσιοποίηση μιας ακόμη δημοσκόπησης που δίνει προβάδισμα στην καμπάνια υπέρ του Brexit. Λίγο νωρίτερα, τηλεφωνική έρευνα που πραγματοποίησε η εταιρία Ipsos ΜΟRI για λογαριασμό της βρετανικής εφημερίδας Evening Standard έδινε προβάδισμα 53% στην εκστρατεία για την έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ο θάνατος ωστόσο της βουλευτή των Εργατικών και υπέρμαχου του Bremain Jo Cox το απόγευμα της Πέμπτης, μετά από επίθεση που δέχθηκε με πιστόλι και μαχαίρι μετά από πολιτική συγκέντρωση έξω από την βιβλιοθήκη της πόλης Βirstall κοντά στο Leeds, μπορεί ενδεχομένως να αλλάξει τους συσχετισμούς και τις πολιτικές ισορροπίες που διαμορφώνονται στο σημαντικότερο ίσως δημοψήφισμα για το μέλλον όχι μόνο της Βρετανίας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Αν και επισήμως η επίθεση δεν έχει συνδεθεί με το διακύβευμα της παραμονής ή της εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε, οι υπεύθυνοι των εκστρατειών υπέρ του «ΝΑΙ» και του «ΟΧΙ» ανακοίνωσαν ότι σταματούν τις αντίστοιχες προεκλογικές καμπάνιες. Ενώ μέχρι πριν δέκα ημέρες, το στρατόπεδο του Bremain έδειχνε να έχει εξασφαλίσει ένα σταθερό προβάδισμα, οι δημοσκοπήσεις της τελευταίας εβδομάδας ανέτρεψαν τα δεδομένα απεικονίζοντας μια όλο και διευρυνόμενη τάση υπέρ του Brexit. Το ερώτημα που βρίσκεται πλέον στα χείλη αναλυτών, δημοσιογράφων και παρατηρητών της βρετανικής πραγματικότητας είναι εάν η δολοφονία της Cox θα αλλάξει για τρίτη φορά την εκλογική τάση και θα οδήγήσει σε ακόμη μία ανατροπή.
Πολιτικά ή όχι τα κίνητρα της δολοφονίας;
Ενδεικτικό της δυναμικής και του καταλυτικού ρόλου που αναμένεται να παίξει η δολοφονία της Cox στην πολιτική ατμόσφαιρα της Βρετανίας 7 ημέρες πριν το δημοψήφισμα είναι το γεγονός ότι οι εταιρίες στοιχημάτων έσπευσαν να αλλάξουν τις αποδόσεις υπέρ του Bremain, μετά την είδηση ότι η βουλευτής των Εργατικών είχε δεχθεί επίθεση.
Σε κάθε περίπτωση, τα αποτελέσματα των ερευνών που διεξάγουν οι αστυνομικές αρχές για το αν τα αίτια της επίθεσης συνδέονται με τις πολιτικές απόψεις της βουλευτή ή όχι θα καθορίσουν εν πολλοίς και τις πολιτικές διαστάσεις που θα λάβει το θέμα. Η αστυνομία έχει ήδη συλλάβει το δράστη της δολοφονίας, με ορισμένες βρετανικές εφημερίδες να αναφέρουν ότι φώναξε το σύνθημα «Πρώτα η Βρετανία» που είναι ο τίτλος μιας ακροδεξιάς οργάνωσης η οποία ζητά την έξοδο της χώρας από την Ε.Ε.
Οι βρετανικές αρχές κάλεσαν τους μάρτυρες που ισχυρίζονται ότι άκουσαν αυτό το συνθημα να εμφανιστούν και να καταθέσουν, ενώ η ακροδεξιά οργάνωση με άρθρο που δημοσιεύτηκε στην επίσημη ιστοσελίδα της αναφέρει ότι «τα μέσα ενημέρωσης προσπαθούν απελπισμένα να εμπλέξουν το ‘Πρώτα η Βρετανία’ στην υπόθεση του πυροβολισμού κατά της βουλευτού».
Ανησυχία για την παγκόσμια οικονομία
Την ίδια στιγμή πάντως, τα όλο και αυξανόμενα ποσοστά που καταγράφει το Brexit στις έρευνες κοινής γνώμης των τελευταίων ημερών προκαλούν έντονη ανησυχία τόσο εντός όσο και εκτός Ευρώπης.
Χαρακτηριστική του κλίματος που επικρατεί στις τάξεις των οικονομολόγων της Βρετανίας, είναι η ανακοίνωση της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας, η οποία προειδοποιεί πως σε περίπτωση ενός Brexit, πρέπει να αναμένεται μια ραγδαία πτώση της στερλίνας.
Οι ευρωπαϊκές αγορές θα βρεθούν αντιμέτωπες με μία νέα Lehman Brothers εάν η Βρετανία επιλέξει την έξοδο από την ΕΕ την επόμενη εβδομάδα δήλωσε από τη μεριά του ο φιλνανδός υπουργός Οικονομικών Αλεξάντερ Στουμπ.
Έκκληση στη Βρετανία να παραμείνει στην ΕΕ απηύθυνε και ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ, προειδοποιώντας ότι ένα Brexit θα προκαλούσε παγκόσμια αβεβαιότητα. «Νομίζω ότι οι βρετανοί φίλοι θα ήταν καλύτερα να μην το κάνουν (να ψηφίσουν υπέρ της εξόδου από την ΕΕ), διότι αν η Βρετανία φύγει, αυτό θα είναι η αρχή μιας περιόδου μείζονος αβεβαιότητας τόσο στη Βρετανία και εντός της ΕΕ, όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο» είπε ο Γιούνκερ. Ωστόσο πρόσθεσε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα «κινδυνεύσει να πεθάνει», εάν επικρατήσει το Brexit στο δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου στη Βρετανία. «Ομως πρέπει να αντλήσουμε μαθήματα από αυτό που παρατηρούμε», σημείωσε.
Την ίδια στιγμή πάντως, σύμφωνα με πληροφορίες που επικαλείται η γερμανική εφημερίδα Süddeutsche Zeitung, η Κομισιόν έχει καταστρώσει σχέδια για σκληρή αντιμετώπιση της Βρετανίας στην περίπτωση που δεν υπάρξει συντεταγμένη διαδικασία εξόδου, αν επικρατήσει η ψήφος υπέρ του Brexit. Τα σχέδια φτάνουν -στην ακραία περίπτωση- μέχρι και την αναστολή της συμμετοχής της Βρετανίας στην Ε.Ε. Για τους Βρετανούς αυτό θα είχε τεράστιες επιπτώσεις.
Μια έξοδος του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα προκαλούσε μια κρίση “αβεβαιότητας” και “αστάθειας” στις αγορές και θα οδηγούσε σε μια επιβράδυνση της οικονομικής ανάπτυξης, προειδοποίησε από τη μεριά του το ΔΝΤ, μέσω του εκπροσώπου του. «Μια ψήφος υπέρ μιας εξόδου από την ΕΕ θα άνοιγε μια μακρά περίοδο μεγάλης αβεβαιότητας, αστάθειας στις οικονμικές αγορές και βραδύτερης ανάπτυξης», είπε ο εκπρόσωπος του ΔΝΤ Τζέρι Ράις.
H ζωή μετά το Brexit
Ποια θα ήταν όμως τα πρώτα βήματα που θα έπρεπε να ακολουθηθούν στην περίπτωση που επικρατήσει η καμπάνια υπέρ της εξόδου της Βρετανίας από την ΕΕ; Και ποιες θα ήταν οι πρώτες συνέπειες;
Σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο, οι Financial Times εκθέτουν τις εκτιμήσεις για το τι θα συμβεί την επαύριο ενός Brexit.
H υπόσχεση: Στην περίπτωση που επικρατήσει το Brexit, το Ηνωμένο Βασίλειο θα επιδιώξει να αποχωρήσει από την ΕΕ μέχρι το 2019.
Ο κίνδυνος: Σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών της χώρος George Osborne, ένα Brexit θα δημιουργήσει μια μαύρη τρύπα 30 δισεκατομμυρίων στα δημόσια οικονομικά της χώρας.
Η επόμενη μέρα: Ο Ντέιβιντ Κάμερον πιθανότητα θα βρεθεί αντιμέτωπος με το τέλος της καριέρας του ως πρωθυπουργός.
Η πολιτική: Τα πολιτικά και συνταγματικά ερωτήματα που θα τεθούν στην περίπτωση που επικρατήσει το Brexit θα προκαλέσουν μια περίοδο βαθιάς αβεβαιότητας για το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η νομική ανάλυση: Το δημοψήφισμα είναι συμβουλευτική στη βρετανική νομοθεσία. Το τι θα επακολουθήσει είναι ζήτημα πολιτικής, όχι νομοθεσίας.
Η τυπική διαδικασία: Η Βρετανία έχει δύο χρόνια να διαπραγματευθεί μια συμφωνία μετά την ενεργοποίηση της ρήτρας εξόδου από τις συνθήκες της ΕΕ.
Τα οικονομικά: Υπάρχει ομοφωνία ότι η έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ θα επηρεάσει την ανάπτυξη. Το μέγεθος των συνεπειών θα εξαρτηθεί από παράγοντες όπως το εμπόριο, η παραγωγικότητα και οι ξένες επενδύσεις.
ΝTV: Πολύ χειρότερο από ένα Grexit το Brexit
Η έξοδος της Μ. Βρετανίας από την Ε.Ε. γίνεται ολοένα και πιθανότερη. Το θέμα αφήνει εν τούτοις αδιάφορους τους περισσότερους Ευρωπαίους της ηπειρωτικής Ευρώπης. Πρόκειται όμως για μια εσφαλμένη εκτίμηση, διότι το Brexit θα ήταν πολύ χειρότερο από το Grexit, αναφέρει το το ιδιωτικό γερμανικό κανάλι n-tv.
Ακόμα και αν εκ πρώτης όψεως δεν είναι τόσο προφανές όσο στην περίπτωση της Ελλάδας, το Brexit θα σήμαινε λ.χ για τη Γερμανία πρόσθετες δαπάνες ύψους 2,5 δισ. ευρώ ετησίως λόγω της αύξησης των εισφορών της στο ταμείο της Ε.Ε. Το ποσό μοιάζει μικρό σε σχέση με τα πακέτα βοήθειας προς την Ελλάδα που έφτασαν τα 243 δισ. ευρώ, αλλά οι ετήσιες εισφορές της Βρετανίας στην Ε.Ε. δεν είναι το άπαν. Θα συρρικνωθεί συνολικά και το ΑΕΠ της Ε.Ε, σημειώνει το γερμανικό ιδιωτικό κανάλι.
Η έξοδος της Bρετανίας από την Ε.Ε. θα μπορούσε να προκαλέσει αναταράξεις στις αγορές καθώς επίσης και υποτίμηση της λίρας, εκτιμά ο επικεφαλής του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομiκών Ερευνών του Βερολίνου (DIW) Μάρτσελ Φράτσερ. Πιθανές είναι και οι ισχυρές κερδοσκοπικές επιθέσεις κατά της Ευρωζώνης, όπως είχε γίνει το καλοκαίρι του 2012 στην περίπτωση της Ελλάδας. Θα μπορούσαν επίσης να αυξηθούν τα επιτόκια δανεισμού, κάτι το οποίο θα φρέναρε τις επενδύσεις.
Αλλά και για άλλους λόγους η απώλεια της Βρετανίας θα ήταν οδυνηρή και το Βrexit σημαντικότερο από το Grexit. Χωρίς το δίκτυο της βρετανικής Κοινοπολιτείας και το στρατό των Βρετανών η εξωτερική αμυντική πολιτική της Ευρώπης αποδυναμώνεται. Παρά τα ζητήματα αυτά η βρετανική αποχώρηση δεν ξυπνά κανένα πάθος στου Ευρωπαίους της ηπειρωτικής Ευρώπης.
Η ψήφος υπέρ του Βrexit στις 23 Ιουνίου θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μοναδικό ιστορικό σοκ κατά τον οικονομολόγο Μίχαελ Βόγκεμουτ, διευθυντή της δεξαμενής σκέψης Open Europe, o οποίος αναμένει μια περίοδο ανασφάλειας η οποία θα αφορά και τις επιχειρήσεις στην Ε.Ε. Ο Bρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον μιλά ήδη για μια «χαμένη δεκαετία». Ακόμα και αν οι Βρετανοί ψηφίσουν υπέρ της Ε.Ε. το θέατρο της εξόδου θα συνεχιστεί.
Επιπλέον θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι μόνο οι Βρετανοί, αλλά και οι Σκωτσέζοι οι οποίοι πρέπει να προστεθούν στο σκηνικό αυτό. Οι επόμενες εντάσεις θα δημιουργηθούν διότι αυτοί θα είναι υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. τη στιγμή που οι Αγγλοι θα έχουν ψηφίσει κατά. Για την περίπτωση αυτή Σκωτσέζοι πολιτικοί έχουν ήδη απειλήσει με νέο δημοψήφισμα υπέρ ή κατά της παραμoνής τους στη Βρετανία…
Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε κοιτάζει ήδη και προς την Ολλανδία. Πώς θα αντιδράσουν οι Ολλανδοί, οι οποίοι είναι στενά συνδεδεμένοι με τη Μ. Βρετανία; Ο διευθυντής του Γερμανικού Ινστιτούτου Οικονομiκών Ερευνών (DIW) Μάρτσελ Φράτσερ φοβάται ότι θα προκηρυχθούν όμοια δημοψηφίσματα στη Γαλλία και την Ιταλία. Διαιρετικές κινήσεις σε αυτές τις χώρες θα προκαλέσουν ακόμα πιο επικίνδυνη ανασφάλεια από το Brexit, προειδοποιεί ο οικονομολόγος. Το ερώτημα ποιος θέλει να παραμείνει στην Ε.Ε. απέχει μόλις ένα βήμα από το ερώτημα ποιος θέλει να παραμείνει στο ευρώ.
Η Ευρώπη χάνει την δύναμή της
Tην ίδια στιγμή, στους καιρούς του Brexit και ενός εξαπλούμενου λαϊκισμού η γηραιά ήπειρος χάνει την λεγόμενη ήπια ισχύ (soft power), δηλαδή την θετική ακτινοβολία και τη γοητεία της, σύμφωνα με τη δεξαμενή σκέψης Portland, η οποία δημοσιεύει ετησίως τον δείκτη «soft-power».
Η Ευρώπη, αλλά και η Βρετανία έπεσαν σαφώς χαμηλότερα στην κατάταξη. Οι ΗΠΑ έχουν εκτοπίσει την Βρετανία από την κορυφή. Η Γερμανία από την δεύτερη έπεσε στην τρίτη θέση. Ο Καναδάς εκτόπισε τη Γαλλία, η οποία τώρα βρίσκεται μόλις στην πέμπτη θέση.
Την έννοια «soft-power» εισήγαγε στις αρχές της δεκαετίας του ΄90 ο Αμερικανός ιστορικός Τζόζεφ Νάι (Joseph Nye), ο οποίος περιέγραψε την ιδέα ότι τα έθνη ασκούν επιρροή πέραν των συνόρων τους χωρίς να στείλουν τανκς ή να ασκήσουν διπλωματική πίεση.
Η Ευρώπη μπορεί όμως να σώσει ακόμα το γόητρό της σύμφωνα με τους αναλυτές της Portland. «Η πιθανότητα ενός Brexit πλανάται ως ένα τεράστιο ερωτηματικό πάνω από την θέση της Βρετανίας στον κόσμο».
Το συμπέρασμα εξ αντιδιαστολής είναι ότι οι Βρετανοί με την ψήφο τους στο δημοψήφισμα της ερχόμενης εβδομάδας μπορούν να ανακτήσουν χαμένο έδαφος. Η δύναμη της επωνυμίας «Ευρώπη» δεν έχει επομένως ακόμα σβήσει, υποστηρίζει η Portland.
