ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ: Με γεωπολιτικές προεκτάσεις που ξεπερνούν τη Βόρεια Αφρική, πραγματοποιείται σήμερα στην Κωνσταντινούπολη η αιφνιδιαστική τριμερής συνάντηση Τουρκίας, Ιταλίας και Λιβύης.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
Η παρουσία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, της Ιταλίδας πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι και του επικεφαλής της κυβέρνησης της Τρίπολης, Αμπντουλχαμίντ Ντμπεϊμπά, σε μια σύνοδο με θολή ατζέντα και χωρίς επίσημη συμμετοχή της Ε.Ε. ή άλλων περιφερειακών δρώντων όπως η Ελλάδα και η Αίγυπτος, προκαλεί έντονο προβληματισμό.
Σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές που μίλησαν στο tilegrafimanews.gr, η τριμερής δείχνει πως η Τουρκία επιδιώκει να παίξει τον ρόλο του εγγυητή της «νέας Λιβύης», αξιοποιώντας τόσο τη στρατιωτική της παρουσία όσο και τον κρίσιμο ρόλο της στο μεταναστευτικό. Το γεγονός ότι η συνάντηση ανακοινώθηκε από την κυβέρνηση της Τρίπολης και όχι από τις υπόλοιπες εμπλεκόμενες πλευρές δείχνει, κατά πολλούς, έναν χειριστικό σχεδιασμό επικοινωνιακής επιβολής.
Τουρκία και Ανατολική Λιβύη: ένα διπλό παιχνίδι
Παρά την επίσημη στήριξη της Άγκυρας στην κυβέρνηση Ντμπεϊμπά, τους τελευταίους μήνες καταγράφεται προσέγγιση και με την Ανατολική Λιβύη του στρατηγού Χαλίφα Χαφτάρ. Η Τουρκία, κατά τους ειδικούς, προσπαθεί να διασφαλίσει ότι σε οποιοδήποτε μελλοντικό πολιτικό σχήμα, θα έχει κυρίαρχο λόγο στην ασφάλεια, τη ναυτιλία και τις ενεργειακές συμφωνίες. Ιδιαίτερα, σύμφωνα με αναφορές από το Υπουργείο Εξωτερικών της Λιβύης, στόχος της Άγκυρας είναι η κύρωση του Τουρκο-Λιβυκού Μνημονίου από το Κοινοβούλιο της Ανατολής, κάτι που μέχρι σήμερα παραμένει μετέωρο.
Αυτή η διπλωματική ακροβασία εξηγεί γιατί η Τουρκία ενισχύει και τις δύο πλευρές με εξοπλισμό, εκπαίδευση και τεχνολογία, προσπαθώντας να τις καταστήσει εξαρτώμενες από την Άγκυρα.
Επιχειρήσεις με drones και στρατηγική ελέγχου μεταναστευτικών ροών
Στο επίκεντρο της συνάντησης βρίσκεται επίσης η αντιμετώπιση της μετανάστευσης μέσω Λιβύης, με πληροφορίες που επιβεβαιώνονται και από πηγές της FRONTEX, να αναφέρουν ότι τουρκικά drones έχουν χρησιμοποιηθεί για στρατιωτικές επιθέσεις κατά διακινητών στην πόλη Σαμπράθα.
Ωστόσο, όπως υποστηρίζουν διεθνείς ΜΚΟ και ανεξάρτητοι παρατηρητές, οι ίδιες επιχειρήσεις φαίνεται να αξιοποιούνται και για εκκαθάριση εσωτερικών αντιπάλων του Ντμπεϊμπά, πολιτοφυλακών που είχαν στο παρελθόν συμμαχήσει με την κυβέρνησή του.
Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι κατά τις προηγούμενες εβδομάδες υπήρξαν «στοχευμένες εκκαθαρίσεις» σε ζώνες ελέγχου γύρω από λιμάνια και σημεία μεταφοράς, με τουρκική τεχνική υποστήριξη. Το γεγονός αυτό πυροδοτεί ερωτήματα για την πραγματική φύση της συνεργασίας Άγκυρας–Τρίπολης.
Η Ιταλία στη μέση – Η Ελλάδα εκτός
Η Ιταλία διατηρεί ενεργό ρόλο στις λιβυκές υποθέσεις κυρίως λόγω των άμεσων συνεπειών από τις προσφυγικές ροές. Όπως δήλωσε Ιταλός διπλωμάτης που επικοινώνησε με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης, η χώρα «στηρίζει όλες τις μορφές σταθεροποίησης στη Λιβύη, αλλά διατηρεί επιφυλάξεις ως προς τον υπερ-ρόλο της Τουρκίας».
Η απουσία της Ελλάδας από τη σημερινή συνάντηση όμως προκαλεί ανησυχία σε διπλωματικά επιτελεία. Σύμφωνα με παράγοντες του Υπουργείου Εξωτερικών, η Αθήνα θεωρεί την τριμερή ασύμμετρη και προβληματική, καθώς στέλνει σήμα ότι οι συμφωνίες για την Ανατολική Μεσόγειο μπορεί να γίνονται χωρίς τη συμμετοχή νόμιμων κρατών με δικαιώματα σε θαλάσσιες ζώνες.
Οι προτάσεις Ντμπεϊμπά για ρόλο της Τουρκίας
Σύμφωνα με πληροφορίες από τη Λιβύη, ο Ντμπεϊμπά φέρεται να έχει ζητήσει δημιουργία δομών κράτησης μεταναστών με ευρωπαϊκή και καταριανή χρηματοδότηση, αλλά τουρκική διοίκηση και φύλαξη. Η πρόταση αυτή, αν επιβεβαιωθεί, θα σημάνει de facto ανάθεση σε τρίτη χώρα ελέγχου επί ευρωπαϊκού εδάφους, κάτι που θέτει σοβαρά νομικά και πολιτικά ζητήματα.
Επιπλέον, η πρόθεση να χρησιμοποιηθεί η Τουρκία ως «τοίχος» μεταξύ Αφρικής και Ευρώπης, υποβαθμίζει τον ρόλο χωρών όπως η Ελλάδα, η Μάλτα και η Κύπρος, που είναι τα πρώτα κράτη υποδοχής μεταναστών.
Τι φοβούνται οι Ευρωπαίοι
Διεθνείς αναλυτές επισημαίνουν στο tilegrafimanews.gr πως η Τουρκία προσπαθεί να μονοπωλήσειτις διαμεσολαβήσεις, εμφανιζόμενη ως ειρηνοποιός, ενώ την ίδια ώρα εξοπλίζει, πιέζει και παρεμβαίνει. Ο ρόλος της σε μια χώρα με τόσα εσωτερικά ρήγματα όπως η Λιβύη μπορεί να καταλήξει πυροδότης νέας αποσταθεροποίησης, παρά παράγοντας ειρήνευσης.
Παράλληλα, η εικόνα μιας τριμερούς “κλειστής” συνεννόησης με απουσία της Ε.Ε. και αποκλεισμό χωρών πρώτης γραμμής, αδυνατίζει την κοινή ευρωπαϊκή στρατηγική για τη Μεσόγειο.
Η συνάντηση Τουρκίας–Ιταλίας–Λιβύης στην Κωνσταντινούπολη ξετυλίγει ένα νέο γεωπολιτικό πλέγμα με τη Λιβύη στο κέντρο, την Τουρκία σε ρόλο ρυθμιστή, και την Ευρώπη να παρακολουθεί με δυσπιστία. Όσο η Αθήνα παραμένει εκτός αυτών των διαπραγματεύσεων, τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος να κατασκευαστούν νέοι «άξονες» που να παρακάμπτουν τα ελληνικά και ευρωπαϊκά συμφέροντα.