ΗΠΑ: Τα υπερηχητικά όπλα είναι τόσο γρήγορα, που η ταχύτητά τους μπορεί να αλλάξει τα μόρια του αέρα που τα περιβάλλει. Μπορούν να μεταφέρουν πυρηνικές κεφαλές, να πετούν σε χαμηλό ύψος και είναι δύσκολα ανιχνεύσιμα.
Λόγω της δυνατότητάς τους να μεταμορφώσουν τον σύγχρονο πόλεμο, αυτά τα όπλα έχουν καταστεί σημαντικά στον εντεινόμενο αγώνα για στρατιωτική υπεροχή μεταξύ των ΗΠΑ από τη μία πλευρά και της Ρωσίας και της Κίνας από την άλλη.
Οι δύο κύριοι αντίπαλοι των ΗΠΑ έχουν ήδη αναπτύξει υπερηχητικά βλήματα. Στην στρατιωτική παρέλαση της Κίνας τον Σεπτέμβριο παρουσιάστηκε ένας υπερηχητικός βαλλιστικός πύραυλος «carrier killer» που κατασκευάστηκε για να επιτίθεται σε υψηλής αξίας ναυτικούς στόχους. Η Ουκρανία ισχυρίστηκε ότι η Ρωσία χρησιμοποίησε έναν υπερηχητικό πύραυλο για να επιτεθεί στο Κίεβο στις αρχές του 2024.
Οι ΗΠΑ, υπό πολιτική και στρατηγική πίεση να συμβαδίσουν, έχουν αναπτύξει ένα υπερηχητικό όπλο. Ο αμερικανικός στρατός δήλωσε στο Bloomberg News στις αρχές Οκτωβρίου ότι σχεδιάζει να αναπτύξει το πρώτο υπερηχητικό όπλο του Πενταγώνου μέχρι το τέλος του έτους. Ωστόσο, το γραφείο δοκιμών του υπουργείου Άμυνας ανέφερε ότι το όπλο δεν έχει ακόμη αποδείξει την αποτελεσματικότητά του σε πραγματικές συνθήκες μάχης.
Τι είναι τα υπερηχητικά όπλα
Συνήθως ορίζονται ως όπλα ταχείας κίνησης, χαμηλής πτήσης και υψηλής ευελιξίας, σχεδιασμένα να είναι πολύ γρήγορα και ευκίνητα, ώστε τα παραδοσιακά συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας να μην μπορούν να τα ανιχνεύσουν εγκαίρως.
Σε αντίθεση με τους βαλλιστικούς πυραύλους, τα υπερηχητικά όπλα δεν ακολουθούν μια προκαθορισμένη, τοξοειδή τροχιά και μπορούν να ελιχθούν κατά τη διαδρομή προς τον προορισμό τους, σύμφωνα με την Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσου.
Ο όρος «υπερηχητικός» περιγράφει οποιαδήποτε ταχύτητα μεγαλύτερη από πέντε φορές την ταχύτητα του ήχου, η οποία είναι περίπου 760 μίλια (1.220 χιλιόμετρα) ανά ώρα, πράγμα που σημαίνει ότι αυτά τα όπλα μπορούν να ταξιδεύουν με ταχύτητα τουλάχιστον 3.800 μίλια ανά ώρα. Σε υπερηχητικές ταχύτητες, τα μόρια του αέρα γύρω από το όχημα πτήσης αρχίζουν να αλλάζουν, διαλύονται ή αποκτούν φορτίο σε μια διαδικασία που ονομάζεται ιονισμός. Αυτό υποβάλλει το υπερηχητικό όχημα σε «τεράστιες» πιέσεις καθώς προχωρά μέσα στην ατμόσφαιρα, σύμφωνα με ένα έγγραφο του Στρατού των ΗΠΑ του 2018.
Ποια είναι τα διαφορετικά είδη υπερηχητικών όπλων
Υπάρχουν δύο κύριοι τύποι υπερηχητικών όπλων: οχήματα ολίσθησης και πύραυλοι κρουζ. Λόγω των προκλήσεων που παρουσιάζει η επίτευξη υπερηχητικής πρόωσης των πυραύλων, το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής επικεντρώνεται στα πρώτα, τα οποία εκτοξεύονται από έναν πύραυλο πριν ολισθήσουν προς τον στόχο τους. Οι πύραυλοι διαθέτουν κινητήρες που ονομάζονται scramjets, οι οποίοι χρησιμοποιούν το οξυγόνο του αέρα και παράγουν ώθηση κατά τη διάρκεια της πτήσης τους, επιτρέποντάς τους να ταξιδεύουν με σταθερή ταχύτητα και σε σταθερό υψόμετρο.
Ποια υπερηχητικά όπλα έχουν χρησιμοποιηθεί σε μάχες
Η Ουκρανία δήλωσε ότι η Ρωσία επιτέθηκε στο Κίεβο τον Φεβρουάριο του 2024 με τον πύραυλο Tsirkon, έναν υπερηχητικό πύραυλο κρουζ που εκτοξεύεται από πλοίο και μπορεί να ταξιδεύει με ταχύτητες μεταξύ έξι και οκτώ φορές την ταχύτητα του ήχου. Ο Tsirkon φημολογείται ότι είναι ικανός να χτυπήσει τόσο χερσαίους όσο και ναυτικούς στόχους.
Η Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσου των ΗΠΑ, επικαλούμενη ρωσικές πηγές ειδήσεων, δήλωσε ότι έχει μέγιστη εμβέλεια περίπου 625 μίλια και μπορεί να εκτοξευθεί από τα συστήματα κάθετης εκτόξευσης που είναι τοποθετημένα σε καταδρομικά, κορβέτες και υποβρύχια.
Η Ρωσία είχε προηγουμένως ισχυριστεί ότι χρησιμοποίησε υπερηχητικά όπλα, τους λεγόμενους πυραύλους Kinzhal, στον πόλεμο. Αν και ο Kinzhal ή αλλιώς Dagger, ταξιδεύει με υπερηχητικές ταχύτητες, δεν είναι αυτό που εννοούν οι ειδικοί όταν μιλούν για υπερηχητικά όπλα. Ο Kinzhal είναι ένας βαλλιστικός πύραυλος και, αν και φτάνει σε υπερηχητικές ταχύτητες, αυτό ισχύει για σχεδόν όλους τους βαλλιστικούς πυραύλους σε κάποιο σημείο της πορείας τους.
Οι αντάρτες Χούθι, που ελέγχουν τη βορειοδυτική Υεμένη, δήλωσαν ότι ο πύραυλος που χρησιμοποίησαν για να χτυπήσουν το κεντρικό Ισραήλ το 2024 ήταν νέος και υπερηχητικός. Δεν έδωσαν περισσότερες λεπτομέρειες. Οι περισσότερες από τις επιθέσεις μακράς εμβέλειας των ανταρτών εναντίον του Ισραήλ, έχουν αναχαιτιστεί πάνω από την Ερυθρά Θάλασσα.
Η επίθεση, η οποία προκάλεσε μικρές ζημιές, σηματοδότησε την μεγαλύτερη μέχρι τώρα εμβέλεια πυραύλου που εκτοξεύθηκε από την Υεμένη, η οποία απέχει περίπου 2.000 χιλιόμετρα (1.240 μίλια) από το Ισραήλ. Από τότε, οι Χούθι έχουν αναλάβει την ευθύνη για αρκετές άλλες επιθέσεις με υπερηχητικούς πυραύλους, μεταξύ των οποίων και η επίθεση στο αεροδρόμιο Μπεν Γκουριόν του Ισραήλ, αλλά το Ισραήλ αμφισβητεί ότι οι Χούθι είχαν οποιαδήποτε επιτυχία.
Ποιοι διαθέτουν υπερηχητικά όπλα
Η Κίνα, οι ΗΠΑ και η Ρωσία διαθέτουν τις πιο προηγμένες δυνατότητες. Άλλες χώρες που ερευνούν την τεχνολογία αυτή είναι η Ινδία, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Γαλλία, η Γερμανία και η Βόρεια Κορέα, η οποία ισχυρίζεται ότι έχει δοκιμάσει έναν υπερηχητικό πύραυλο. Το Ιράν, το οποίο υποστηρίζει τους Χούθι, ανακοίνωσε δημόσια τον Ιούνιο του 2023 αυτό που περιέγραψε ως τον πρώτο υπερηχητικό πύραυλο εγχώριας κατασκευής.
Ρωσία
Εκτός από τον Tsirkon, η Ρωσία διαθέτει το Avangard, ένα όχημα ολίσθησης που εκτοξεύεται από έναν διηπειρωτικό βαλλιστικό πύραυλο και φέρεται να μεταφέρει πυρηνική κεφαλή. Ρωσικές πηγές ειδήσεων ισχυρίζονται ότι τέθηκε σε υπηρεσία τον Δεκέμβριο του 2019.
Κίνα
Η Κίνα πραγματοποίησε με επιτυχία, δοκιμή πτήσης ενός βαλλιστικού πυραύλου μεσαίου βεληνεκούς, εξοπλισμένου με υπερηχητικό όχημα ολίσθησης, το 2023. Ο πύραυλος, που ονομάζεται DF-27, φέρεται να πέταξε σε απόσταση 2.100 χλμ. σε 12 λεπτά. Οι Financial Times ανέφεραν για πρώτη φορά ότι ο στρατός της Κίνας πραγματοποίησε δύο δοκιμές υπερηχητικών όπλων κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 2021, συμπεριλαμβανομένης της εκτόξευσης στο διάστημα ενός υπερηχητικού όπλου σε τροχιά, ικανό να μεταφέρει πυρηνικό φορτίο. Η Κίνα αμφισβήτησε τις αναφορές για τις δοκιμές, λέγοντας ότι απλώς εκτόξευσε ένα επαναχρησιμοποιήσιμο διαστημικό όχημα.
Προηγουμένως, η Κίνα πραγματοποίησε μια σειρά επιτυχημένων δοκιμών του DF-17, ενός βαλλιστικού πυραύλου μεσαίου βεληνεκούς σχεδιασμένου για την εκτόξευση υπερηχητικών οχημάτων. Αναλυτές των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών εκτιμούν ότι ενδέχεται να έχει ήδη τεθεί σε υπηρεσία.
Η Κίνα έχει επίσης δοκιμάσει τον διηπειρωτικό βαλλιστικό πύραυλο DF-41, ο οποίος θα μπορούσε να τροποποιηθεί ώστε να μεταφέρει συμβατικά ή πυρηνικά βλήματα.
Τον Σεπτέμβριο, η Κίνα παρουσίασε το νεότερο υπερηχητικό της επίτευγμα: τον YJ-21. Ο πύραυλος είναι ικανός να αναπτύξει υπερηχητικές ταχύτητες και έχει πιθανώς εμβέλεια άνω των 600 χλμ. Ο YJ-21 έχει ήδη εκτοξευθεί από ένα αντιτορπιλικό του κινεζικού ναυτικού και τα κρατικά μέσα ενημέρωσης έχουν δείξει βομβαρδιστικά H-6 εξοπλισμένα με αυτούς τους πυραύλους, αποδεικνύοντας την ευελιξία τους και την αυξανόμενη ενσωμάτωσή τους σε διάφορες στρατιωτικές πλατφόρμες.
ΗΠΑ
Ο αμερικανικός στρατός σχεδιάζει να αναπτύξει το πρώτο υπερηχητικό όπλο του Πενταγώνου έως το τέλος του 2025. Το πρόγραμμα Long-Range Hypersonic Weapon, γνωστό και ως Dark Eagle, αναμένεται να έχει εμβέλεια άνω των 1.725 μιλίων. Η πρώτη μπαταρία θα κοστίσει περίπου 2,7 δισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με το Government Accountability Office (GAO).
Ωστόσο, ο Στρατός δεν έχει καταφέρει επανειλημμένα να αποδείξει την επιτυχία του συστήματος Dark Eagle σε πραγματικές δοκιμές. Ο στρατός διεξήγαγε τέσσερις δοκιμές το 2023 και το 2024, οι οποίες αντιμετωπίσαν προβλήματα με τον εκτοξευτή, την ακολουθία εκτόξευσης και την ποιότητα κατασκευής των πυραύλων, σύμφωνα με έκθεση του GAO τον Ιούνιο του 2025. Τον Αύγουστο του 2024, το σύστημα ολοκλήρωσε την πρώτη επιτυχημένη «end-to-end» δοκιμαστική πτήση, σύμφωνα με την Υπηρεσία Ερευνών του Κογκρέσου.
Ηνωμένο Βασίλειο και Αυστραλία
Οι δύο χώρες, σε κοινή δήλωση με τις ΗΠΑ το 2022, συνεργάζονται στον τομέα των «υπερηχητικών και αντιυπερηχητικών όπλων» στο πλαίσιο της τότε πρόσφατα υπογεγραμμένης αμυντικής συμφωνίας μεταξύ των τριών χωρών, γνωστής ως Aukus.
Ποια είναι η σημασία των υπερηχητικών όπλων
Σε μια εμφάνισή του στο Bloomberg TV τον Οκτώβριο του 2021, ο Αμερικανός στρατηγός Mark Milley, τότε πρόεδρος του Joint Chiefs of Staff, παρομοίασε τις υποψίες για δοκιμές ενός υπερηχητικού οπλικού συστήματος από την Κίνα, με τον Σπούτνικ», αναφερόμενος στην πρωτοποριακή εκτόξευση ενός δορυφόρου από τη Σοβιετική Ένωση το 1957, που της έδωσε ένα πρώιμο προβάδισμα στον διαστημικό αγώνα με τις ΗΠΑ.
Τα υπερηχητικά όπλα είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστούν με τα υπάρχοντα αμυντικά συστήματα. Αμερικανοί αξιωματούχοι αναφέρουν ότι τα αμερικανικά υπερηχητικά όπλα, σε αντίθεση με αυτά που αναπτύσσονται στην Κίνα και τη Ρωσία, έχουν σχεδιαστεί για να μεταφέρουν συμβατικά όπλα και όχι πυρηνικά. Ωστόσο, αυτό δεν καθησυχάζει ιδιαίτερα τους πιθανούς εχθρούς των ΗΠΑ, οι οποίοι δεν θα έχουν κανένα τρόπο να γνωρίζουν αν ένα τέτοιο όπλο μεταφέρει πράγματι πυρηνική κεφαλή κατά τη διάρκεια της πτήσης του.
Η παρακολούθηση των αμερικανικών συστημάτων από την Κίνα και τη Ρωσία αντανακλά την ανησυχία ότι τα υπερηχητικά όπλα των ΗΠΑ θα μπορούσαν να επιτρέψουν στην Αμερική να πραγματοποιήσει προληπτική επίθεση στα πυρηνικά τους οπλοστάσια και στις υποστηρικτικές υποδομές τους. Η ανάπτυξη αμερικανικών συστημάτων αντιπυραυλικής άμυνας θα μπορούσε επίσης να περιορίσει την ικανότητα της Κίνας και της Ρωσίας, να προχωρήσουν σε αντίποινα κατά των ΗΠΑ
