ΟΥΚΡΑΝΙΑ: Ο Τραμπ, που πιέζει για γρήγορη επίλυση του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, θέλει για τις ΗΠΑ το εργοστάσιο, το οποίο κατέχει ο Πούτιν και ζητά ο Ζελένσκι
Στην Ουκρανία, η βίαιη κατάληψη του μεγαλύτερου πυρηνικού σταθμού της Ευρώπης από τη Ρωσία -τον οποίον ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε προσφάτως πως επιθυμεί να ελέγξει- στοιχειώνει τα τελευταία τρία χρόνια την πόλη Νικόπολη, που βρίσκεται στην απέναντι όχθη του ποταμού Δνείπερου, μόλις τέσσερα μίλια μακριά από αυτόν.
Στο ερώτημα εν τέλει ποιος και πώς θα κατέχει στο μέλλον την τεράστια ισχύ του, επιχειρεί να απαντήσει η Washington Post, περιγράφοντας κατ’ αρχάς: Τα νέφη των ατμών που υψώνονται πάνω από τον πυρηνικό σταθμό της Ζεπορίζια συμβόλιζαν κάποτε την ενεργειακή ανεξαρτησία και την οικονομική ευημερία της Ουκρανίας, μια υπενθύμιση ότι η επιχείρηση πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων παρήγαγε το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας – αρκετή για να ευδοκιμήσουν εργοστάσια σε βιομηχανικές πόλεις όπως η Νικόπολη και η Ουκρανία να εξάγει ενέργεια στην υπόλοιπη Ευρώπη.
Μα μετά από την κατάληψη του εργοστασίου από τη Μόσχα το 2022, η πλέον ανενεργή εγκατάσταση στην πόλη Ενερχοντάρ χρησιμεύει ως απόδειξη του σχεδίου του Κρεμλίνου να υποτάξει την οικονομία της Ουκρανίας, να θέσει υπό τον έλεγχό του τα τεράστια βιομηχανικά της περιουσιακά στοιχεία και να ψαλιδίσει τις ελπίδες της για ένα ανεξάρτητο μέλλον στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Οι ντόπιοι στη Νικόπολη φοβούνται τώρα τις σιλουέτες των έξι πυρηνικών αντιδραστήρων που δεσπόζουν πάνω από το ποτάμι, τα περιγράμματα μιας εγκατάστασης που λένε ότι έχει μετατραπεί σε στρατιωτική βάση που τους επιτίθεται και δεν παράγει πλέον την ενέργεια που χρειάζεται η χώρα για να επιβιώσει.
Ο Λευκός Οίκος, εν τω μεταξύ, όντας ανυπόμονος για μια γρήγορη επίλυση του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία, έχει βάλει στο στόχαστρο το εργοστάσιο – μέρος μιας διαδικασίας ανάκτησης της επένδυσης της προηγούμενης κυβέρνησης για την υποστήριξη της άμυνας της Ουκρανίας.
Η αμερικανική ιδιοκτησία των πυρηνικών σταθμών της Ουκρανίας «θα προσφέρει την καλύτερη προστασία για αυτήν την υποδομή και θα υποστήριζε τις ενεργειακές ανάγκες της Ουκρανίας», δήλωσε στους δημοσιογράφους η εκπρόσωπος Τύπου του Λευκού Οίκου Κάρολαϊν Λίβιτ.
Η πρόταση συντάραξε βαθιά την Ουκρανία, η οποία έχει ήδη χάσει δισεκατομμύρια δολάρια σε κρατικά περιουσιακά στοιχεία με την κατάσχεση από τη Ρωσία του 20% του κυρίαρχου εδάφους της. Το Κίεβο θεωρεί εδώ και καιρό τη δική του ενδεχόμενη ανάκτηση του εργοστασίου ως αδιαπραγμάτευτη για την οικονομική του ανεξαρτησία και τη μελλοντική του ασφάλεια.
Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι -ο οποίος ήδη ακολουθεί μια λεπτή γραμμή με τον Λευκό Οίκο εν μέσω φόβου ότι θα μπορούσε να περικόψει ξανά την βοήθεια ασφαλείας και πληροφοριών στην Ουκρανία- δήλωσε ότι είπε στον Τραμπ πως το εργοστάσιο είναι μια εθνική οντότητα που ανήκει στο κράτος, αλλά ότι το Κίεβο εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για οικονομική συνεργασία.
Το μεγαλύτερο εμπόδιο σε οποιαδήποτε σχέδια για το εργοστάσιο της Ζαπορίζια παραμένει το προφανέστερο όλων: η Ρωσία το ελέγχει επί του παρόντος και επιμένει ότι είναι μέρος της Ρωσίας καθώς προσάρτησε διά δημοψηφίσματος ολόκληρη την περιοχή της Ζαπορίζια.
«Η επιστροφή του εργοστασίου στη ρωσική πυρηνική βιομηχανία είναι ένα μακροχρόνιο γεγονός που η διεθνής κοινότητα χρειάζεται μόνο να αναγνωρίσει», δήλωσε το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών στις 25 Μαρτίου. «Η μεταφορά του ίδιου του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια ή ο έλεγχός του στην Ουκρανία ή σε οποιαδήποτε άλλη χώρα είναι αδύνατη».
Για τους Ουκρανούς, μιαν αέναη ρωσική κατοχή του εργοστασίου είναι το χειρότερο σενάριο. Σημαίνει ότι η Ουκρανία θα συνεχίσει να χάνει ενέργεια από το εργοστάσιο, ενώ θα ξοδεύει τα περιορισμένα αποθέματα ηλεκτρικής ενέργειας για να διατηρήσει τους αντιδραστήρες δροσερούς και να αποφύγει ένα καταστροφικό πυρηνικό ατύχημα.
Αυτό σημαίνει ότι οι κάτοικοι του Ενερχοντάρ, εκ των οποίων οι περισσότεροι έχουν τραπεί σε φυγή, δεν θα μπορέσουν ποτέ να επιστρέψουν στα σπίτι τους – και να ξαναλειτουργήσουν το εργοστάσιο όπου κάποτε εργάζονταν χιλιάδες από αυτούς. Και για τους κατοίκους της Νικόπολης θα σήμαινε μόνιμη παρουσία στην πρώτη γραμμή.
Ο Yurii Bahno, 40 ετών, προσωρινός επικεφαλής της στρατιωτικής περιφερειακής διοίκησης της Νικόπολης, λέει ότι μετά από την κατάληψη του εργοστασίου, οι ουκρανικές μυστικές υπηρεσίες τεκμηρίωσαν ότι οι ρωσικές δυνάμεις το χρησιμοποιούν για να εκπαιδεύσουν νεοσύλλεκτους στον τομέα του πυροβολικού και τις επιθέσεις με drone στην πόλη του. Μέχρι στιγμής, 79 κάτοικοι έχουν σκοτωθεί και 400 τραυματίστηκαν.
Περίπου 7.000 κτήρια στη Νικόπολη έχουν υποστεί ζημιές και πάνω από το ήμισυ του πληθυσμού της πόλης την έχει εγκαταλείψει, συμπλήρωσε.
Η Washington Post υποστηρίζει ότι τα ρωσικά υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών δεν απάντησαν σε αίτημά της να σχολιάσουν τις συγκεκριμένες κατηγορίες. Τα εν λόγω υπουργεία δηλώνουν τακτικά ότι οι ουκρανικές δυνάμεις βομβαρδίζουν το εργοστάσιο και διεξάγουν «πυρηνική τρομοκρατία».
Προ ημερών, κατά την είσοδο ομάδας της Washington Post στη Νικόπολη, οι κάτοικοι Marina και Sasha έτρεξαν έξω από την πολυκατοικία τους κοντά στο ποτάμι, προειδοποιώντας με φωνές για κίνδυνο από ρωσικά drone. Το προηγούμενο σπίτι τους καταστράφηκε από βομβαρδισμούς και τώρα ζουν υπό τη συνεχή απειλή των drones στο προσωρινό διαμέρισμά τους.
«Το συνηθίζεις από απελπισία», υπογράμμισε η Marina.
Αυτή είναι η ζωή που η Νικόπολη φοβάται ότι θα έχει, εάν η Ρωσία διατηρήσει τον έλεγχο του εργοστασίου σε οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία.
«Ο σταθμός πρέπει οπωσδήποτε να είναι υπό ουκρανικό έλεγχο», επεσήμανε ο Bahno. «Δεν πρέπει να γίνεται λόγος περί παραχώρησής του. Το να χάσουμε τον σταθμό, θα είναι ένα τεράστιο πλήγμα για την οικονομία και τις υποδομές».
Κανείς δεν περίμενε ότι οι Ρώσοι θα επιτεθούν στο εργοστάσιο.
Ακόμη και όταν ρωσικά τανκς κύλησαν προς το Κίεβο, το Χάρκοβο και άλλες πόλεις της Ουκρανίας τον Φεβρουάριο του 2022, οι κάτοικοι του Ενερχοντάρ ήταν σίγουροι πως ήσαν ασφαλείς. Οι κίνδυνοι από μιαν επίθεση σε πυρηνικό εργοστάσιο είναι τόσο μεγάλοι, που υπέθεσαν ότι η Ρωσία δεν θα τολμούσε να τους βάλει στο στόχαστρο. Καθώς τα ρωσικά στρατεύματα προχωρούσαν, άοπλοι πολίτες ξεχύθηκαν στους δρόμους για να τους εμποδίσουν.
Στη συνέχεια, στις 2 Μαρτίου 2022, οι Ρώσοι άνοιξαν πυρ και κατέστρεψαν τα λίγα ουκρανικά στρατεύματα που είχαν απομείνει να φρουρούν το εργοστάσιο.
Ο δήμαρχος του Ενερχοντάρ, Dmytro Orlov, ο οποίος τώρα εργάζεται από την ελεγχόμενη από την Ουκρανία πόλη της Ζαπορίζια, υποστήριξε ότι έκτοτε εκτυλίχθηκε ένας εφιάλτης στη γενέτειρά του, η οποία έχει μόνο το 20% του πληθυσμού της πριν από την εισβολή.
Το εργοστάσιο λειτουργούσε με περισσότερους από 10.000 εργαζόμενους. Τώρα λειτουργεί υπό άλλες συνθήκες – ορισμένοι ειδικοί παρέμειναν για να αποτραπεί μια πυρηνική καταστροφή, ενώ η Ρωσία έχει στρατολογήσει προσωπικό που δεν έχει εμπειρία για να αντικαταστήσει όσους τράπηκαν σε φυγή. Ένα μικρό ποσοστό των κατοίκων πιθανότατα συνεργάζεται πρόθυμα με τους Ρώσους, υποστήριξε ο Orlov.
Η Washington Post υποστηρίζει ότι, σύμφωνα με στοιχεία από το γραφείο του Orlov, η Ρωσία έχει συλλάβει ή βασανίσει περισσότερους από 1.000 Ουκρανούς πολίτες από το Ενερχοντάρ μετά από την κατάληψη της πόλης, συμπεριλαμβανομένου του πρώην αντιδημάρχου, ο οποίος κρατήθηκε για σχεδόν έναν χρόνο. Τουλάχιστον 21 πολίτες από την πόλη, οι περισσότεροι υπάλληλοι του εργοστασίου, έχουν καταδικαστεί σε μακροχρόνιες ποινές φυλάκισης. Η ίδια η Ουκρανία, όμως, δηλώνει ότι οι εν λόγω ισχυρισμοί είναι κατασκευασμένοι.
Σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, πολλοί περισσότεροι πολίτες έχουν απειληθεί και αναγκαστεί να εργαστούν στο εργοστάσιο, να πάρουν ρωσικά διαβατήρια και να υπογράψουν συμβόλαια με τη Rosatom, τη ρωσική κρατική εταιρεία ατομικής ενέργειας. Το ρωσικό υπουργείο Εξωτερικών επιμένει ότι όλοι οι υπάλληλοι του σταθμού είναι πολίτες της Ρωσικής Ομοσπονδίας και επομένως δεν είναι δυνατόν να υπάγονται στην ουκρανική εξουσία.
«Μόνον έναν λειτουργεί υπό ουκρανικό έλεγχο θα είναι απολύτως ασφαλές», σημείωσε ο Orlov, περιγράφοντας οποιοδήποτε ενδιαφέρον των ΗΠΑ για το εργοστάσιο ως «σίγουρα θετικό».
«Μας ενδιαφέρει η ανακατάληψη του σταθμού και της πόλης. Οι μόνοι άνθρωποι που δεν τους αρέσει αυτή η ιδέα, είναι οι Ρώσοι», τόνισε.
Η Irina Artiukhova, 35 ετών, υπάλληλος του εργοστασίου, υπεύθυνη για τον καθαρισμό του νερού στις εγκαταστάσεις, έχει το βλέμμα της στραμμένο στις εξελίξεις γύρω από το θέμα της επιστροφής των άμαχων που κρατούνται – ο σύζυγός της, επίσης εργάτης στο εργοστάσιο, συνελήφθη.
Αρχικά, η Artiukhova συνέχισε να εργάζεται στο εργοστάσιο μετά από την κατάληψή του, αλλά στη συνέχεια, στις 19 Ιουνίου 2023, Ρώσοι με πολιτικά ρούχα ήρθαν στο εξοχικό της, της έδεσαν τα μάτια και την οδήγησαν στο κεντρικό αστυνομικό τμήμα, υποστηρίζει η ίδια.
Εκεί, λέει η Artiukhova, Ρώσοι αξιωματούχοι ζήτησαν πληροφορίες για τον σύζυγό της, Serhii Potyn, έναν εθελοντή που βοήθησε στη διανομή προμηθειών σε πολίτες. Δεν ήξερε πού βρισκόταν εκείνη τη μέρα ή γιατί τον ήθελαν – αλλά προσπάθησαν να της αποσπάσουν πληροφορίες βασανίζοντάς την, προσθέτει. Υποστηρίζει πως εφάρμοσαν ηλεκτροφόρα καλώδια στ’ αφτιά και τα δάκτυλα των ποδιών της και της προξενούσαν πλήγματα με ρεύμα.
Αφέθηκε ελεύθερη μια βδομάδα αργότερα, αφού βρήκαν τον άντρα της και τον κράτησαν. Έφυγε από την πόλη για να ξανασμίξει με τον γιο τους, που τώρα είναι 11 ετών, και τη μητέρα της, που είχε μετακομίσει στην Τουρκία. Ο σύζυγός της καταδικάστηκε σε 19 χρόνια φυλάκιση με την κατηγορία της τρομοκρατίας. Έκτοτε, λέει η Artiukhova, η μόνη επικοινωνία τους γίνεται διά μέσου μιας λογοκριμένη επιστολής ανά μήνα.
«Η γνώση των ανθρώπων που βρίσκονται σε αιχμαλωσία είναι πολύ πολύτιμη για το ενεργειακό σύστημα της Ουκρανίας και τους χρειαζόμαστε πίσω», τονίζει η ίδια.
Η Natalia, 57 ετών, που εργαζόταν στο εργοστάσιο αλλά κατέφυγε στην πόλη της Ζαπορίζια και μίλησε στην Washington Post υπό την προϋπόθεση να μη χρησιμοποιηθεί το επώνυμό της επειδή ο σύζυγός της παραμένει στο Ενερχοντάρ, υποστήριξε ότι τα ρωσικά στρατεύματα εισέβαλαν στο σπίτι της τρεις φορές προτού τελικά φύγει την άνοιξη του 2023. Θέλει όσο τίποτε να επιστρέψει στο σπίτι και να επανεκκινήσει τον σταθμό, ακόμη κι αν βρίσκεται «σε ένα κουφάρι πόλης ή σε μια πόλη-φάντασμα».
«Αλλά δεν είμαστε αποικία. Και το εργοστάσιο πρέπει να παραμείνει ουκρανικό», λέει.
Από την πλευρά του, ο Volodymyr Kravchuk, 64 ετών, ο οποίος θήτευσε επί δεκαετίες ως τεχνικός και εκπαιδευτής στο εργοστάσιο, δηλώνει ότι δεν τον πειράζει αν το αναλάβει ο Τραμπ – αν αυτό σημαίνει ότι οι Ρώσοι τελικά φύγουν. «Μπορείτε ακόμη και να το μετατρέψετε στην 51η πολιτεία αντί για τον Καναδά αν σημαίνει ότι μπορώ να επιστρέψω στο σπίτι μου», κατέληξε.
Παναγιώτης Ζαφειρόπουλος – in.gr
