ΖΕΛΕΝΣΚΙ: Η αναγγελία του Βολοντίμιρ Ζελένσκι στο Παρίσι ότι η Ουκρανία σκοπεύει να αποκτήσει 100 μαχητικά Rafale προκάλεσε αναταράξεις στην Ευρώπη, στη Γαλλία, αλλά και στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όπου ήδη εκφράζονται σοβαρές επιφυλάξεις για το ποιος θα αναλάβει το κόστος μιας συμφωνίας τέτοιου μεγέθους.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
Η ουκρανική οικονομία έχει εξαντληθεί έπειτα από σχεδόν τρία χρόνια πολέμου, ενώ τα δημόσια έσοδα συρρικνώνονται επικίνδυνα. Αντιθέτως, οι προσδοκίες του Ζελένσκι για ευρωπαϊκή ή διεθνή χρηματοδότηση μοιάζουν – σύμφωνα με διπλωματικές πηγές – περισσότερο ευσεβείς πόθοι παρά ρεαλιστικό σχέδιο.
Έκπληξη στη Γαλλία: μια ανακοίνωση που ξάφνιασε ακόμη και το Παρίσι
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν υποδέχθηκε τον Ζελένσκι με θέρμη, αλλά στις δηλώσεις του ήταν εμφανής η προσπάθεια να μην δεσμευτεί σε τίποτα συγκεκριμένο. Στελέχη του Υπουργείο Εξωτερικών και του γαλλικού ΥΠΑΜ ανέφεραν σε ευρωπαϊκά μέσα ότι η «δήλωση προθέσεων» δεν αποτελεί συμβόλαιο, ούτε προκαλεί δικαιώματα ή υποχρεώσεις. Η Dassault κατασκευάζει μόλις τρία Rafale τον μήνα και ήδη έχει ανεκτέλεστες παραγγελίες άνω των 200 αεροσκαφών.
Οι Γάλλοι αναλυτές επισημαίνουν ότι ο Ζελένσκι «βιάστηκε» να αναγγείλει κάτι που πρακτικά δεν μπορεί να στηριχθεί ούτε σε παραγωγικούς ρυθμούς ούτε σε υφιστάμενες γραμμές χρηματοδότησης. Η ουκρανική πλευρά μίλησε για «νέα εποχή» της αεροπορίας της χώρας, ενώ στη Γαλλία κυριάρχησε αμηχανία.
Πώς θα πληρωθούν τα Rafale; Τα τρία προβληματικά σενάρια
Το κόστος των Rafale κυμαίνεται μεταξύ 80 και 200 εκατ. ευρώ ανά αεροσκάφος (ανάλογα με έκδοση, ραντάρ και οπλισμό), κάτι που ανεβάζει τον συνολικό λογαριασμό πιθανώς πάνω από 12–15 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με πληροφορίες από την ευρωπαϊκή αμυντική κοινότητα, συζητούνται τρεις εναλλακτικές χρηματοδότησης:
1. Ευρωπαϊκό κοινό χρέος
Ο Μακρόν ανέσυρε πρόσφατα την ιδέα ενός ευρωπαϊκού δανεισμού, κατά το πρότυπο της πανδημίας. Όμως πολλά κράτη-μέλη, όπως η Γερμανία, ήδη αντιδρούν. Το ΝΑΤΟ θεωρεί ότι μια τέτοια λύση θα συναντήσει τεράστιες πολιτικές αντιστάσεις, ειδικά σε μια Ευρώπη που πιέζεται από τον πληθωρισμό και την ακρίβεια.
2. Κατάσχεση ή χρήση ρωσικών παγωμένων περιουσιακών στοιχείων
Περίπου 140 δισ. ευρώ σε ρωσικά assets έχουν παγώσει σε ευρωπαϊκές τράπεζες. Κάποιοι προτείνουν να χρησιμοποιηθεί μέρος τους για εξοπλισμούς της Ουκρανίας. Ωστόσο ευρωπαϊκές πρωτεύουσες φοβούνται ότι κάτι τέτοιο θα αποθαρρύνει επενδυτές από τον Κόλπο και την Ασία.
3. Διεθνής δανεισμός με εγγυήσεις κρατών
Αυτή η λύση βρίσκεται υπό συζήτηση στην European Defence Agency, αλλά οι τεχνικές λεπτομέρειες είναι εξαιρετικά περίπλοκες. Κυρίως επειδή η Ουκρανία δεν έχει βιώσιμο χρέος ούτε ανάπτυξη για να στηρίξει νέες δανειακές υποχρεώσεις.
Το μεγάλο ερώτημα: γιατί ο Ζελένσκι δημιουργεί “προσδοκίες χωρίς αντίκρισμα”;
Διεθνείς αναλυτές πιστεύουν ότι ο Ζελένσκι προσπαθεί να δείξει στον ουκρανικό λαό – και στη Δύση – ότι κρατά τη χώρα σε τροχιά στρατηγικής ισχύος. Ωστόσο, οι ίδιοι επισημαίνουν ότι η επικοινωνιακή του τακτική «συχνά υπερέχει του ρεαλισμού».
Όπως σημειώνει κορυφαίος σύμβουλος ευρωπαϊκού think-tank, «ο Ζελένσκι προαναγγέλλει μεγάλα προγράμματα άμυνας χωρίς να έχει κατοχυρώσει ούτε τον τρόπο πληρωμής ούτε τον ορίζοντα παράδοσης».
Ακόμη και στελέχη του ΝΑΤΟ παραδέχονται ότι τέτοιες δηλώσεις προκαλούν σύγχυση στους Ευρωπαίους συμμάχους, ειδικά σε μια περίοδο όπου απαιτείται σταθερότητα, σαφήνεια και αυστηρός έλεγχος δαπανών.
Το παραγωγικό πρόβλημα: η Dassault δεν προλαβαίνει
Ακόμη κι αν αύριο υπογραφόταν τελική σύμβαση, η Dassault δεν έχει τη δυνατότητα να παραδώσει 100 Rafale πριν το 2035–2037. Οι υπάρχουσες παραγγελίες αφορούν:
• Ινδία
• Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα
• Κροατία
• Ινδονησία
• Ελλάδα
• Γαλλική Πολεμική Αεροπορία
Η εταιρεία χρειάζεται δεκαετία για τέτοιες ποσότητες. Γαλλικά μέσα αναφέρουν ότι στελέχη της κυβέρνησης Μακρόν ανησυχούν μήπως ο Ζελένσκι «χρησιμοποιεί την ανακοίνωση για εσωτερικούς λόγους», χωρίς να λαμβάνει υπόψη τη βιομηχανική πραγματικότητα.
Το δεύτερο μέτωπο: Gripen από τη Σουηδία
Εντυπωσιακό είναι ότι πριν λίγες εβδομάδες ο Ζελένσκι υπέγραψε αντίστοιχη «επιστολή πρόθεσης» για αγορά 100–150 Gripen. Κι εκεί, όμως, δεν υπάρχει χρηματοδοτικός μηχανισμός.
Δυτικοί σχολιαστές μιλούν για «πολλαπλές παράλληλες δεσμεύσεις χωρίς οικονομική βάση». Άλλοι σημειώνουν ότι η Ουκρανία προσπαθεί να διατηρήσει ψηλά τις προσδοκίες για ενίσχυση, ενώ ξέρει πως δεν έχει την οικονομική δυνατότητα.
Αναλυτής του State Department δήλωσε σε αμερικανικό δίκτυο ότι «τα Rafale είναι εξαιρετικά ακριβά και οι ΗΠΑ δεν πρόκειται να καλύψουν τέτοια ποσά, ούτε άμεσα ούτε έμμεσα».
Εκπαιδεύσεις πιλότων – το κρυφό κόστος
Η εκπαίδευση πιλότων σε Rafale απαιτεί 18–24 μήνες, ενώ για όσους χειρίζονται Mirage ο χρόνος μειώνεται. Ακόμη κι εδώ, το κόστος είναι σημαντικό: πάνω από 20 εκατ. ευρώ ανά πλήρωμα, με συμμετοχή της Γαλλίας στα εκπαιδευτικά κέντρα.
Οι Γάλλοι σχολιάζουν ότι «η εκπαίδευση είναι πιο ακριβή από ό,τι παραδέχεται το Κίεβο – και μια χώρα σε εμπόλεμη κατάσταση δύσκολα θα σηκώσει τέτοιες δαπάνες χωρίς μακροπρόθεσμη δέσμευση των ευρωπαϊκών ταμείων».
Οι γεωπολιτικές συνέπειες – τι βλέπουν οι διεθνείς αναλυτές
Οι διεθνείς αναλυτές αναγνωρίζουν ότι η Ουκρανία επιδιώκει να δημιουργήσει μια εικόνα υπερσύγχρονης αεροπορίας για την «επόμενη μέρα». Ωστόσο, όπως τονίζουν, αν ο Ζελένσκι υπερβάλλει στις εξαγγελίες χωρίς εξασφαλισμένο χρηματοδοτικό υπόβαθρο, κινδυνεύει να χάσει αξιοπιστία απέναντι στους Ευρωπαίους υποστηρικτές του.
Την ίδια στιγμή, κορυφαίοι ειδικοί της European Defence Agency υπογραμμίζουν ότι η αγορά 100 Rafale θα αναδιατάξει ισορροπίες στη Μαύρη Θάλασσα. Όμως η πραγματική αποτρεπτική ισχύς θα εξαρτηθεί από το πότε θα παραδοθούν – και το πότε θα πληρωθούν.
Ενα μεγαλεπήβολο σχέδιο χωρίς θεμέλιο
Το πακέτο των 100 Rafale δείχνει περισσότερο μια επικοινωνιακή κίνηση παρά μια ώριμη στρατιωτική συμφωνία. Ο Ζελένσκι προσπαθεί να παρουσιάσει μια εικόνα αποφασιστικότητας και στρατηγικής ανόρθωσης, όμως οι αριθμοί δεν δικαιολογούν τον ενθουσιασμό.
Το Παρίσι κρατά αποστάσεις, οι Βρυξέλλες ακόμη περισσότερες, και οι διεθνείς αναλυτές βλέπουν «πολλές εξαγγελίες και λίγη ουσία».
Το μεγάλο ερώτημα μένει αναπάντητο: ποιος θα πληρώσει τελικά τα Rafale;
