Σημάδια κλιμάκωσης, που μένει να φανεί όμως εάν θα έχουν αναλόγως κλιμακούμενες επιπτώσεις στην καθημερινότητα εκατομμυρίων Ευρωπαίων, παρουσιάζει πλέον ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Έπειτα από οχτώ εβδομάδες συγκρούσεων, οι Ευρωπαίοι έχουν αρχίσει πια να ενισχύουν το Κίεβο με ολοένα και πιο «βαριά» όπλα, ενώ η Μόσχα από την άλλη πλευρά κλιμακώνει την ένταση όχι μόνο εντός της Ουκρανίας αλλά και στο εξωτερικό, διακόπτοντας τις ροές ρωσικού φυσικού αερίου προς Βουλγαρία και Πολωνία, και στέλνοντας το μήνυμα – δια στόματος Πούτιν – πως όποιες χώρες τολμήσουν να εμπλακούν πιο άμεσα στον πόλεμο θα βρεθούν στο στόχαστρο.
«Η κίνηση της κρατικής Gazprom να αναστείλει την παροχή φυσικού αερίου στην Πολωνία και στη Βουλγαρία ήταν η πιο σκληρή απάντηση που έχει δώσει μέχρι στιγμής η Ρωσία κατά των ευρωπαϊκών κυρώσεων και της ευρωπαϊκής βοήθειας προς την Ουκρανία», σχολιάζουν σε άρθρο τους οι Τάιμς της Νέας Υόρκης.
Ως μια «σημαντική κλιμάκωση στην οικονομική σύγκρουση μεταξύ Ρωσίας και Δύσης» ερμηνεύει τη ρωσική κίνηση από την πλευρά του και το CNN, κάνοντας επίσης λόγο για «την πιο σοβαρή απάντηση της Μόσχας» στους πέντε γύρους των ευρωπαϊκών κυρώσεων που έχουν ανακοινωθεί από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου και έπειτα.
Προειδοποιήσεις
Ο Στάνλεϊ Ριντ των New York Times υποστηρίζει πάντως, επικαλούμενος αναλυτές, πως αυτή η κίνηση της Gazprom «δεν είναι πιθανό να έχει σημαντικό αντίκτυπο στη συνολική ευρωπαϊκή αγορά φυσικού αερίου».
Αυτό, βέβαια, με τα σημερινά δεδομένα, διότι η κίνηση της Gazprom αποτελεί παράλληλα και «προειδοποίηση ότι θα μπορούσαν να ακολουθήσουν και άλλες περαιτέρω, πιο σοβαρές διακοπές στη ροή καυσίμων από τη Ρωσία καθώς ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται», όπως σημειώνει ο Ριντ.
Σύμφωνα πάντως με τον συνάκτη των New York Times, η ανακοίνωση για τις ρωσικές διακοπές προς την Πολωνία και τη Βουλγαρία ήρθε σε μια μάλλον «καλή στιγμή» για την Ευρώπη που αφήνει πίσω της το κρύο του χειμώνα.
Κάποιοι καθησυχάζουν
Οι αναλυτές της Goldman Sachs εκτιμούν ότι με τα σημερινά δεδομένα οι επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή αγορά θα είναι σχετικά περιορισμένες. Ο Γερμανός αντικαγκελάριος Ρόμπερτ Χάμπεκ έστειλε το μήνυμα, από την πλευρά του, πως ακόμη και αν διακόπτονταν και οι ροές προς τη Γερμανία, πράγμα που μέχρι στιγμής δεν έχει γίνει ούτε φαίνεται να αναμένεται, η χώρα έχει τα αποθέματα φυσικού αερίου που απαιτούνται για να αντέξει ως τον επόμενο χειμώνα.
Περίπου την ίδια ώρα, η (επίσης Γερμανίδα) επικεφαλής της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι η Βουλγαρία και η Πολωνία παίρνουν τώρα φυσικό αέριο από γειτονικές τους χώρες μετά τη διακοπή των ροών από τη Ρωσία.
«Η ανακοίνωση της Gazprom ότι σταματά μονομερώς την παράδοση φυσικού αερίου σε πελάτες της στην Ευρώπη είναι μια ακόμη προσπάθεια της Ρωσίας να χρησιμοποιήσει το φυσικό αέριο ως μέσο εκβιασμού… Είμαστε προετοιμασμένοι για αυτό το σενάριο. Είμαστε σε στενή επαφή με όλα τα κράτη-μέλη», σημείωσε η πρόεδρος της Κομισιόν, υποστηρίζοντας ότι υπάρχουν ήδη σχέδια έκτακτης ανάγκης που έχουν τεθεί σε εφαρμογή και ότι η απάντηση της ΕΕ στο συγκεκριμένο μέτωπο θα είναι συντονισμένη.
Σενάρια για την επόμενη μέρα
Σημειώνεται ότι και από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση έχει ξεκαθαρίσει πως υπάρχει ενεργειακή επάρκεια και πως δεν αναμένεται να προκύψει κάποια διαταραχή στην προμήθεια της χώρας ενώ παράλληλα υπάρχουν σχέδια για την κάλυψη των ελληνικών ενεργειακών αναγκών σε οποιαδήποτε εξέλιξη.
Χώρες όπως η Πολωνία λέγεται πως είχαν σε μεγάλο βαθμό προετοιμαστεί για το ενδεχόμενο αποκοπής από το ρωσικό φυσικό αέριο, πράγμα που δεν ισχύει όμως και για όλους τους άλλους Ευρωπαίους.
Η Πολωνία έχει διαφοροποιήσει τις πηγές της ενεργειακής της τροφοδοσίας τα τελευταία χρόνια. Έχει κατασκευάσει τερματικό σταθμό υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) και ετοιμάζεται φέτος να εγκαινιάσει τη λειτουργία ενός αγωγού φυσικού αερίου προς τη Νορβηγία. Σύμφωνα με την PGNiG, δε, την πολωνική κρατική εταιρεία φυσικού αερίου, οι υπόγειες αποθήκες φυσικού αερίου της χώρας είναι γεμάτες κατά σχεδόν 80%.
Η Πολωνία και η Βουλγαρία το πιο πιθανό είναι πως θα καταφέρουν να αντεπεξέλθουν, όπως σημειώνει σε ανάλυσή του το CNN, αλλά εάν η Ρωσία διακόψει τις προμήθειες προς άλλες χώρες της ΕΕ, όπως είναι η Γερμανία και η Ιταλία, τότε αυτό θα αποτελέσει ένα δύσκολο τεστ για τα σχέδια που έχει ήδη εκπονήσει η ΕΕ.
Καλυμμένοι ως τον επόμενο χειμώνα
Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το μπλοκ των χωρών της ΕΕ βασίζεται σήμερα στη Ρωσία για περίπου το 45% των εισαγωγών φυσικού αερίου. Ωστόσο, οι εγκαταστάσεις αποθήκευσης φυσικού αερίου της ΕΕ είναι επί του παρόντος κατά περίπου 32% γεμάτες, σύμφωνα με την Gas Infrastructure Europe, με το εν λόγω ποσοστό να υπολείπεται σημαντικά του 80% που είχαν θέσει οι Ευρωπαίοι ως στόχο για τον ερχόμενο Νοέμβριο.
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, αναλυτές τους οποίους επικαλείται το CNN εκτιμούν ότι η Ευρώπη θα μπορούσε να φτάσει ως το τέλος του ερχόμενου φθινοπώρου προτού αρχίσει να ξεμένει από φυσικό αέριο εάν η Ρωσία διακόψει απότομα τον εφοδιασμό της. Σημειωτέων πως αυτή η εκτίμηση συνάδει και με τις δηλώσεις που έχει κάνει για τον εν λόγω θέμα ο Γερμανός αντικαγκελάριος Ρόμπερτ Χάμπεκ.
Εναλλακτικές επιλογές
Εν τω μεταξύ ωστόσο, η ΕΕ αναζητά εναλλακτικές λύσεις. Τον Μάρτιο, οι ηγέτες της δεσμεύτηκαν να μειώσουν την κατανάλωση ρωσικού φυσικού αερίου κατά 66% πριν από το τέλος του τρέχοντος έτους. Στο ίδιο πλαίσιο, συμφωνήθηκε να αυξηθούν οι εισαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) από τις Ηνωμένες Πολιτείες, ενώ η Γερμανία από την πλευρά της επιταχύνει την κατασκευή τερματικών σταθμών LNG και η Ιταλία έχει υπογράψει συμφωνίες με την Αίγυπτο και την Αλγερία.
Εν τω μεταξύ πάντως, και παρά τις όποιες καθησυχαστικές δηλώσεις, οι τιμές του φυσικού αερίου ανέβηκαν σημαντικά στην σκιά των τελευταίων εξελίξεων ενώ το ευρώ υποχωρούσε έναντι του δολαρίου αγγίζοντας χαμηλό πενταετίας.
«Η αναστολή της παροχής φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς την Πολωνία και τη Βουλγαρία δεν πρόκειται να προκαλέσει άμεση ζημιά στην ευρωπαϊκή οικονομία, αλλά η Ευρώπη θα μπορούσε να βρεθεί αντιμέτωπη με μια απότομη επιβράδυνση της ανάπτυξης εάν αυτές οι διακοπές εξαπλωθούν και σε άλλες χώρες — ή εάν η Ευρώπη επιβάλει εμπάργκο στο ρωσικό φυσικό αέριο», σημειώνει από την πλευρά της η Λιζ Αλντερμαν των New York Times, σύμφωνα με την οποία ωστόσο το φάσμα ενός ενεργειακού πολέμου όντως υπάρχει και ρίχνει πια απειλητική την σκιά του πάνω από τη Γηραιά Ήπειρο.
Διακόπτωντας τις ροές προς την Πολωνία και τη Βουλγαρία, οι Ρώσοι στέλνουν ένα μήνυμα στη Γερμανία, όπως σημειώνεται στο σχετικό άρθρο των NY Times. Και η ίδια η Γερμανία όμως, ενώ μέχρι πρότινος έλεγε «όχι» σε κάθε ενδεχόμενο εμπάργκο κατά της ρωσικής ενέργειας, τώρα αναθεωρεί και επεξεργάζεται σχέδια περισσότερο ταχείας απεξάρτησης από το ρωσικό πετρέλαιο, αρκεί αυτό να γίνει κατά τρόπο «σταδιακό».
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, βέβαια, επιστρέφουν απειλητικά πάνω από την Ευρώπη τα σύννεφα της επαπειλούμενης ύφεσης και του – ήδη προβληματικού – πληθωρισμού.
Η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα πως μια απότομη διακοπή στις ροές ενέργειας θα οδηγούσε τη γερμανική οικονομία σε βαθιά ύφεση. Περίπου 550.000 θέσεις εργασίας και το 6,5% της ετήσιας παραγωγής θα μπορούσαν να χαθούν φέτος και το επόμενο έτος, σύμφωνα με σχετική ανάλυση πέντε κορυφαίων οικονομικών ιδρυμάτων της χώρας.
Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Jonathan Hackenbroich του European Council on Foreign Relations, «η Ρωσία εξαρτάται και εκείνη σε μεγάλο βαθμό από τα έσοδα που της εξασφαλίζουν οι εξαγωγές ενέργειας». Με άλλα λόγια, κάθε περαιτέρω κλιμάκωση της ενεργειακής αντιπαράθεσης συνεπάγεται πρόσθετα «κόστη» και «απώλειες» όχι μόνο για την πλευρά των Δυτικών αλλά και για την ίδια τη Ρωσία.
Σημειώνεται πάντως πως σύμφωνα με σημερινό δημοσίευμα του πρακτορείου Bloomberg, και παρά το κλίμα της κατά τα λοιπά κλιμακούμενης αντιπαράθεσης, τέσσερις ευρωπαϊκές εταιρείες λέγεται πως έχουν ήδη πληρώσει για εισαγωγές ρωσικής ενέργειας σε ρούβλια όπως τους είχε ζητήσει ο Πούτιν, ενώ είναι συνολικά δέκα οι ευρωπαϊκές εταιρείες που φέρονται να έχουν ήδη ανοίξει λογαριασμούς στην Gazprombank με στόχο να κινηθούν προς την ίδια κατεύθυνση.
