Τουρκία: Το ερώτημα για την αντιπολίτευση είναι πώς θα μετατρέψει τη δυναμική στους δρόμους σε αρκετό πολιτικό κεφάλαιο για να κινητοποιήσει τους ψηφοφόρους
Τέσσερις εβδομάδες μετά τη σύλληψη του ηγετικού στελέχους της αντιπολίτευσης της Τουρκίας – του δημάρχου της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου – ένα σπάνιο κύμα ενότητας έχει σαρώσει τους δρόμους καθώς διαδηλωτές από μεγάλο μέρος του πολιτικού φάσματος απαιτούν πρόωρες εκλογές αμφισβητώντας τον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Τώρα, το ερώτημα για την αντιπολίτευση είναι πώς θα μετατρέψει τη δυναμική στους δρόμους σε αρκετό πολιτικό κεφάλαιο για να κινητοποιήσει τους ψηφοφόρους. Οι επόμενες προγραμματισμένες προεδρικές εκλογές της Τουρκίας είναι τον Μάιο του 2028 και η αντιπολίτευση είναι διχασμένη, καθώς αποτελείται από ένα κράμα φιλοκουρδικών, κεντρώων, αριστερών και εθνικιστικών ομάδων, που βρίσκονται σε αντιπαράθεση μεταξύ τους.
Ωστόσο, το πρόσφατα ενεργοποιημένο, το κεντρώο και κοσμικό Λαϊκό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα του Ιμάμογλου, ή CHP, θέλει να οικοδομήσει μια σταθερή συμμαχία για να διατηρήσει την ορμή του. Μια πρόσφατη δημοσκόπηση από τη Sonar, μια τουρκική εταιρεία δημοσκοπήσεων, δείχνει υποστήριξη για το CHP σε περίπου 37 τοις εκατό, μπροστά από το ισλαμιστικό, κεντροδεξιό κόμμα Δικαιοσύνη και Ανάπτυξη ή AKP του Ερντογάν, το οποίο έχει πέσει στο 30 τοις εκατό. Εν τω μεταξύ, ο ακροδεξιός σύμμαχος του Ερντογάν, το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης ή MHP, χάνει, επίσης, έδαφος.
«Ο συνασπισμός που έχει δημιουργήσει ο Ερντογάν και που τον κράτησε στην εξουσία καταρρέει», δήλωσε ο Γκονούλ Τολ, ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής. «Το βασικό ερώτημα εδώ είναι τι θα κάνει το φιλοκουρδικό κόμμα».
Οι Κούρδοι αποτελούν περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού της Τουρκίας και ο Ιμάμογλου θεωρείται ότι έχει πετύχει να κερδίσει ευρεία κουρδική υποστήριξη πολύ περισσότερο απ’ ό,τι ο Ερντογάν. «Τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ένας 18χρονος Κούρδος φοιτητής στο πανεπιστήμιο δεν διαφέρουν από αυτά ενός 18χρονου στη Μαύρη Θάλασσα», στην καρδιά δηλαδή των φιλο-Ερντογανιστών, δήλωσε ο Gokhan Gunaydin, βουλευτής του CHP. Πολλοί Κούρδοι κατηγορούν τον Ερντογάν για επιθετικές κρατικές προσπάθειες να παραγκωνίσει τα φιλοκουρδικά κόμματα από την πολιτική ζωή, με πολιτικούς να συλλαμβάνονται και εκλεγμένους αξιωματούχους να απομακρύνονται από τα καθήκοντά τους.
Ωστόσο, η σύλληψη του Ιμάμογλου τον περασμένο μήνα ήρθε μόλις τρεις εβδομάδες, αφότου ο Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ο φυλακισμένος ηγέτης του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν, ή PKK, ζήτησε από το κίνημά του να καταθέσει τα όπλα μετά από μια εξέγερση δεκαετιών.
Η κυβέρνηση του Ερντογάν έχει απορρίψει οποιαδήποτε πρόταση για συμφωνία με τον Οτσαλάν και το PKK, το οποίο έχει χαρακτηριστεί τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αλλά κάποιοι στο CHP ανησυχούν ότι η χρονική στιγμή δεν είναι τυχαία. Μέλη του φιλοκουρδικού Κόμματος Ισότητας και Δημοκρατίας των Λαών, ή DEM, επετράπη πρόσφατα να επισκεφθούν τον Οτσαλάν στη φυλακή και αργότερα συναντήθηκαν με τον Ερντογάν για πρώτη φορά εδώ και πάνω από μια δεκαετία.
«Το φιλοκουρδικό κόμμα βρίσκεται τώρα σε δίλημμα: Εάν υποστηρίξουν πολύ σθεναρά την υπόλοιπη αντιπολίτευση, κινδυνεύουν να εκτροχιάσουν τη διαδικασία για συμφωνία», δήλωσε ο Μερτ Αρσλανάλπ, πολιτικός επιστήμονας.
Για πολλούς Κούρδους ψηφοφόρους και νομοθέτες, αυτό το δίλημμα αμβλύνεται από το διαδεδομένο αίσθημα ότι θα ήταν πρόθυμοι να υποστηρίξουν τον Ιμάμογλου σε προεδρικές εκλογές, αλλά εξακολουθούν να είναι πολύ καχύποπτοι για το κόμμα του.
Τα φιλοκουρδικά αιτήματα αγνοήθηκαν από καιρό από τα κύρια πολιτικά κόμματα της Τουρκίας. Όμως, ο Ιμάμογλου επεσήμανε κατά τις εκστρατείες του για τη δημαρχία την προθυμία του για αναγνώριση της γλώσσας και της ταυτότητας των Κούρδων, είπε ο Αρσλανάλπ.
Για τον Ιμάμογλου, η προσέγγισή του μεταφράστηκε σε εκλογική επιτυχία. Ενώ ο κουρδικός πληθυσμός της Τουρκίας ήταν ιστορικά συγκεντρωμένος στα νοτιοανατολικά, πολλοί Κούρδοι ζουν τώρα στην Κωνσταντινούπολη και σε άλλα μέρη της Τουρκίας, που αποτελούν εκλογικές περιφέρειες με επιρροή.
Η απόφαση για τη σύλληψη του Ιμάμογλου φαίνεται να συνδέεται εν μέρει με την έκκλησή του στους Κούρδους ψηφοφόρους, λένε μέλη του CHP. Τούρκοι αξιωματούχοι κατηγορούν τον Ιμάμογλου ότι συνεργάστηκε με το φιλοκουρδικό κόμμα και ότι βοήθησε το PKK κατά τη διάρκεια της επιτυχημένης εκστρατείας επανεκλογής του πέρυσι.
Το κόμμα του είναι πολύ λιγότερο δημοφιλές στους Κούρδους. Ως το ιδρυτικό κόμμα της σύγχρονης Τουρκίας, το CHP θεωρείται από πολλούς Κούρδους ως υπεύθυνο για δεκαετίες περιθωριοποίησης και καταστολής της εθνικής τους μειονότητας. Το κόμμα του Ιμάμογλου εξακολουθεί να έχει μια εθνικιστική πτέρυγα που αντιτίθεται στις παραχωρήσεις στο PKK.
Ο Saruhan Oluc, ανώτερος βουλευτής του φιλοκουρδικού κόμματος, δήλωσε ότι οι προσπάθειες του CHP για επίλυση του κουρδικού ζητήματος ήταν ανεπαρκείς.
«Εάν η κυβέρνηση πει μια φράση για το κουρδικό ζήτημα και τη δημοκρατική του λύση, η αντιπολίτευση θα πρέπει να πει τρεις προτάσεις», είπε. «Προς το παρόν, λένε μόνο μισή πρόταση».
Ο Oluc είπε ότι για το κόμμα του, προτεραιότητα παραμένει η «εξεύρεση ειρηνικής λύσης για το κουρδικό ζήτημα».
Αλλά κάποιοι στο κόμμα προειδοποιούν ότι δεν υπάρχει βεβαιότητα ότι η πρόσφατη πρόοδος μπορεί να διατηρηθεί – δεν υπάρχει ακόμη οδικός χάρτης για τον αφοπλισμό των μαχητών του PKK και οι τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις εναντίον της ομάδας συνεχίζονται.
Εάν η Τουρκία γίνει «πλήρης αυτοκρατορία, οι Κούρδοι θα υποφέρουν περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον», προειδοποίησε ο Cengiz Candar, βουλευτής του φιλοκουρδικού κόμματος.
«Αν οι εκλογές έχαναν τη δυναμική τους» υπό τον Ερντογάν, είπε ο πολιτικός επιστήμονας Αρσλανάλπ, οι Κούρδοι «θα έχαναν τον κύριο μοχλό τους».
Αυξάνονται οι προκλήσεις για τον Ερντογάν
Οι υποστηρικτές μιας ευρείας συμμαχίας της αντιπολίτευσης υποστηρίζουν ότι έχει έρθει η ώρα να νικηθεί ο Ερντογάν.
Κατά τη διάρκεια των δύο και πλέον δεκαετιών στην εξουσία του, ο Ερντογάν ευνοήθηκε πρωτίστως από μια συμμαχία με συντηρητικούς της θρησκείας και εθνικιστές -που τον επικροτούν ως υπερασπιστή των κοσμοθεωριών τους- και ψηφοφόρους της εργατικής τάξης που επωφελούνται από προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας και οικονομικής ανάπτυξης.
Ωστόσο, εν μέσω της εκτίναξης του πληθωρισμού και της αποδυνάμωσης της οικονομίας τα τελευταία χρόνια, η συμμαχία του Ερντογάν έχει αρχίσει να παρουσιάζει ρωγμές. Ο Ερντογάν, ο οποίος συχνά διακήρυξε ότι «όποιος κυβερνά την Κωνσταντινούπολη κυβερνά την Τουρκία», υπέστη απώλειες το 2019 όταν ο Ιμάμογλου νίκησε για πρώτη φορά τον υποψήφιο του ΑΚΡ στον εκλογικό στίβο για τη δημαρχία της Κωνσταντινούπολης.
Πριν από δύο χρόνια, μια ευρεία συμμαχία της αντιπολίτευσης έφτασε κοντά στο να νικήσει τον Ερντογάν στις προεδρικές εκλογές. Αν η αντιπολίτευση είχε τοποθετήσει στον Ιμάμογλου αντί του αντιδημοφιλούς Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, τότε ηγέτη του CHP, θα μπορούσε να είχε κερδίσει, λένε οι αναλυτές.
Μεγαλωμένος από μια συντηρητική οικογένεια στην ακτή της Μαύρης Θάλασσας, ο Ιμάμογλου απευθύνεται ακόμη και σε θρησκευόμενους συντηρητικούς, τους οποίους το CHP παραδοσιακά αγωνίζεται να κερδίσει.
«Σε αντίθεση με τον Ερντογάν, ο οποίος έχει μια βάση σχεδόν αποκλειστικά δεξιών ψηφοφόρων, η βάση του Ιμάμογλου είναι δεξιά, αριστερή και κεντρώα», δήλωσε ο Σονέρ Τσαγκαπτάι, διευθυντής του Τουρκικού Ερευνητικού Προγράμματος στο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον. «Γι’ αυτό αποτελεί θανάσιμη απειλή για τον Ερντογάν».
Ωστόσο, ο Ερντογάν μπορεί να υποτίμησε την κινητοποίηση της αντιπολίτευσης στον απόηχο της σύλληψης του Ιμάμογλου, λένε μέλη του CHP. Ο Ozgur Ozel, ο ηγέτης του CHP από το 2023, έχει εκπλήξει πολλούς, καθώς έχει εκμεταλλευτεί τη στιγμή, εκφωνώντας δυναμικές ομιλίες και διατηρώντας τη δυναμική με συγκεντρώσεις σε όλη την Τουρκία.
«Το CHP είναι η μεγαλύτερη οικογένεια της Τουρκίας», είπε ο Ozel σε μια συνάντηση την περασμένη εβδομάδα, απευθυνόμενος σε χιλιάδες υποστηρικτές στην Άγκυρα, σαν να ήταν ήδη υποψήφιος για την προεδρία.
Για τη Fulya Eren, μια 47χρονη δασκάλα, ήταν η πρώτη φορά που συμμετείχε σε εκδήλωση του CHP αφότου έφυγε από το κόμμα με απογοήτευση πριν από χρόνια. Πολλά νεαρά μέλη θεώρησαν ότι το κόμμα είχε γίνει πολύ άνετο με το status quo και είχε εμπλακεί πολύ σε εσωτερικές διαμάχες για να μπορέσει να αμφισβητήσει τον Ερντογάν.
Ενώ η Eren είπε ότι έχει ενθαρρυνθεί από την κινητοποίηση και τη φαινομενική ενότητα του κόμματος τις τελευταίες εβδομάδες, οι ελπίδες της εξακολουθούν να στηρίζονται κυρίως σε έναν άνδρα.
«Ο Ιμάμογλου είναι πραγματικός ηγέτης», είπε. «Δεν νομίζω ότι θα μας απογοητεύσει».
