Η Μέση Ανατολή βιώνει μια δραματική αναδιάταξη, μόνο που δεν είναι αυτή που οι ΗΠΑ και οι περιφερειακοί ηγέτες οραματίστηκαν πριν από λιγότερο από δύο χρόνια, σύμφωνα με ανάλυση της Wall Street Journal.
Πριν από την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023, διαπραγματευτικές προσπάθειες ετών είχαν φέρει τη Σαουδική Αραβία στο κατώφλι μιας ιστορικής συμφωνίας για τη διπλωματική αναγνώριση του Ισραήλ. Το γεγονός αυτό θα παγίωνε έναν ισραηλινοαραβικό συνασπισμό κατά του Ιράν, θα δέσμευε την υποστήριξη των ΗΠΑ για την ασφάλεια της Σαουδικής Αραβίας και θα άνοιγε την πόρτα για μεγαλύτερη αποδοχή του Ισραήλ στον αραβικό και μουσουλμανικό κόσμο.
NBA DRAFT: Ο Κούπερ Φλαγκ νο1 draft του NBA από τους Μάβερικς!
Αυτόν τον μήνα, η συντριβή του Ιράν από τον μακροχρόνιο εχθρό Ισραήλ άλλαξε ριζικά τους συσχετισμούς που διέπουν αυτή την προτεινόμενη συμφωνία μέσα σε μόλις 12 ημέρες. Αποτέλεσε το τέλος μιας σειράς συγκρούσεων που αποδυνάμωσαν τους ισχυρούς συμμάχους του Ιράν, τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς, συνέβαλε στην κατάρρευση του υποστηριζόμενου από το Ιράν καθεστώτος Άσαντ στη Συρία και τελικά έβαλε το ίδιο το Ιράν σε δύσκολη θέση.
Οι κυβερνήσεις Τραμπ και Νετανιάχου έχουν δώσει «σήμα» ότι θέλουν να δώσουν νέα ώθηση στην εξομάλυνση. Αλλά με το Ιράν να βρίσκεται πλέον σε μειονεκτική θέση, υπάρχει μικρότερο κίνητρο για τη Σαουδική Αραβία να παραμερίσει άλλες ανησυχίες. Θα χρειαστεί χρόνος για να εκτιμήσει τις συνέπειες του συγκλονιστικού πλεονεκτήματος που επέδειξε το Ισραήλ όσον αφορά τις στρατιωτικές του δυνατότητες και τις ικανότητες των μυστικών πληροφοριών καθώς και την ανοχή έναντι των κινδύνων από τη χρήση τους.
Φόβοι για ευρύτερο πόλεμο και οι Συμφωνίες του Αβραάμ
Οι ανώτεροι αξιωματούχοι του Κόλπου ανησυχούν ότι η επένδυσή τους στις σχέσεις με την Ουάσινγκτον, συμπεριλαμβανομένης της φιλοξενίας του Τραμπ στον Κόλπο τον περασμένο μήνα, δεν έχει αποδώσει καρπούς για την επιρροή που θέλουν να έχουν. Η επανειλημμένη υποστήριξη του Τραμπ στο Ισραήλ και οι απειλές κατά του ανώτατου ηγέτη του Ιράν τους έκαναν να φοβούνται έναν ευρύτερο πόλεμο.
Εν τέλει, ο Τραμπ έδωσε εντολή για ένα περιορισμένο χτύπημα στις κύριες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν και στη συνέχεια μεσολάβησε για μια κατάπαυση του πυρός που σταμάτησε τις εκατέρωθεν επιθέσεις, ενώ κάποια στιγμή προειδοποίησε το Ισραήλ να γυρίσει τα βομβαρδιστικά του. Αλλά ενώ τα χειρότερα σενάρια αποφεύχθηκαν, οι ηγέτες του Κόλπου πρόκειται να επανεκτιμήσουν το τοπίο προτού προχωρήσουν μπροστά.
«Η κατάσταση είναι ρευστή», δήλωσε ο Bader al-Saif, ειδικός σε θέματα του Περσικού Κόλπου και της Αραβίας στο Πανεπιστήμιο του Κουβέιτ.
Ο Τραμπ είναι πρόθυμος να χρησιμοποιήσει το μομέντουμ από την κατάπαυση του πυρός στο Ιράν για να πιέσει περισσότερες χώρες να συνάψουν διπλωματικούς δεσμούς με το Ισραήλ, βασιζόμενος στις Συμφωνίες του Αβραάμ, για τις οποίες μεσολάβησε κατά την πρώτη του θητεία και αφορούσαν τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν, το Μαρόκο και το Σουδάν.
«Ένας από τους βασικούς στόχους του προέδρου είναι η διεύρυνση των Συμφωνιών του Αβραάμ, με την ένταξη περισσότερων χωρών, και εργαζόμαστε για αυτό», δήλωσε ο ειδικός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ την Τετάρτη στο CNBC. «Ελπίζουμε σε εξομάλυνση σε μια σειρά από χώρες που ίσως κάποιοι δεν θα είχαν σκεφτεί ποτέ τους ότι θα έμπαιναν».
Ωστόσο, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά εμπόδια για την προώθηση της ομαλοποίησης στον Κόλπο. Οι Σαουδάραβες έχουν ξεκαθαρίσει ότι δεν θα κάνουν συμφωνία όσο ο πόλεμος συνεχίζεται στη Λωρίδα της Γάζας, όπου περισσότεροι από 56.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί μέχρι στιγμής, σύμφωνα με τις παλαιστινιακές αρχές που δεν λένε πόσοι από αυτούς είναι μαχητές.
Η Σαουδική Αραβία επιμένει επίσης σε μια αξιόπιστη πορεία προς ένα παλαιστινιακό κράτος – κάτι που το Ισραήλ απορρίπτει σθεναρά – με την ελπίδα να αντιμετωπίσει αυτό που θεωρεί ως την αιτία της σύγκρουσης. «Θα χρειαστεί πολλή δουλειά», δήλωσε ένας Σαουδάραβας αξιωματούχος σχετικά με την εγκαθίδρυση διπλωματικών σχέσεων με το Ισραήλ. «Το επείγον είναι το κράτος της Παλαιστίνης και όχι ο ιρανικός κίνδυνος», πρόσθεσε σύμφωνα με τη WSJ.
Η γεωπολιτική αναδιάταξη που βρίσκεται σε εξέλιξη στη Μέση Ανατολή επιδεινώνει την κατάσταση. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις μυστικών πληροφοριών του Ισραήλ κατά του Ιράν και της Χεζμπολάχ εκφόβισαν τα αραβικά κράτη, τα οποία ανησυχούν ότι το Ισραήλ θα αναλάβει δράση που δεν υποστηρίζουν και δεν μπορούν να επηρεάσουν, δήλωσε ο Αμερικανός βουλευτής Zach Nunn. «Το Ισραήλ μόλις έγινε θύμα της ίδιας του της επιτυχίας», δήλωσε μετά τη συνάντησή του με ηγέτες στη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Μπαχρέιν, στο πλαίσιο διακομματικής αντιπροσωπείας του Κογκρέσου εν μέσω του πολέμου Ισραήλ-Ιράν. Οι μοναρχίες του Κόλπου βλέπουν τις στρατιωτικές δυνατότητες του Ισραήλ και θέλουν διαβεβαιώσεις ότι χρησιμοποιηθούν με υπευθυνότητα, πρόσθεσε.
Η συνεργασία με το Ισραήλ για τον περιορισμό του Ιράν έγινε πιο ελκυστική για ορισμένα αραβικά κράτη τα τελευταία χρόνια. Τόσο το Ισραήλ όσο και ο Κόλπος βρίσκονται στην εμβέλεια των πυραύλων του Ιράν και η υποστήριξη της Τεχεράνης προς τις ένοπλες φατρίες στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη, τον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράκ, το Μπαχρέιν και την Υεμένη απειλούσε την ασφάλεια του Ισραήλ και πολλών αραβικών χωρών.
Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν κατήγγειλε το 2017 τον ανώτατο ηγέτη του Ιράν Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ ως «τον νέο Χίτλερ της Μέσης Ανατολής». Περίπου εκείνη την εποχή, ένα βίντεο κινουμένων σχεδίων εμφανίστηκε στο διαδίκτυο που έδειχνε μια αμφίβια σαουδαραβική εισβολή στο Ιράν, η οποία τελείωνε με σαουδαραβικά τανκς να εισέρχονται στην Τεχεράνη και έναν θριαμβευτή Σαουδάραβα πρίγκιπα διάδοχο.
Ξεπερνώντας το δεκαετές αραβικό μποϊκοτάζ του Ισραήλ που επιβλήθηκε λόγω του παλαιστινιακού ζητήματος, τα ΗΑΕ και το Μπαχρέιν εξομάλυναν τις σχέσεις τους το 2020. Ο Τραμπ προσπάθησε να πείσει τη Σαουδική Αραβία να ακολουθήσει το παράδειγμα κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, αλλά τελικά δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει την προσπάθειά του.
Μια τριμερής συμφωνία που διαπραγματεύτηκε η κυβέρνηση Μπάιντεν το 2023 θα δέσμευε την Ουάσινγκτον να βοηθήσει στην υπεράσπιση του Ριάντ σε περίπτωση επίθεσης και να αναπτύξει ένα πολιτικό πυρηνικό πρόγραμμα με εμπλουτισμό ουρανίου, με αντάλλαγμα την πρόσβαση των ΗΠΑ στο έδαφος και τον εναέριο χώρο της Σαουδικής Αραβίας για την προστασία των αμερικανικών συμφερόντων, καθώς και περιορισμούς στη συνεργασία της Σαουδικής Αραβίας με την Κίνα στον τομέα της ασφάλειας.
Ο Κόλπος, όπως και το Ισραήλ, έχει δεχθεί επιθέσεις από το Ιράν και τους συμμάχους του. Η Σαουδική Αραβία κατηγόρησε το Ιράν για μια επίθεση με μη επανδρωμένα αεροσκάφη και πυραύλους το 2019 σε δύο από τις μεγαλύτερες πετρελαϊκές εγκαταστάσεις της. Οι Χούθι της Υεμένης επιτέθηκαν επανειλημμένα στις νότιες πόλεις της Σαουδικής Αραβίας και στην πρωτεύουσα Ριάντ, χτυπώντας κοντά στην μπροστινή πύλη του σαουδαραβικού κυβερνητικού παλατιού το 2021. Οι μαχητές εκτόξευσαν επίσης πυραύλους και drones ενάντια στα ΗΑΕ, οι οποίες συμμετείχαν στην εκστρατεία βομβαρδισμών υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας στην Υεμένη.
Ανησυχώντας ότι οι εντάσεις θα μπορούσαν να βλάψουν τα σχέδιά τους για οικονομική ανάπτυξη, η Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ επέλεξαν την επίτευξη εκτόνωσης με το Ιράν το 2023, σε μια γεωπολιτική κίνηση που αποσκοπούσε στο να αποφύγουν να επιλέξουν πλευρά. Αξιοποίησαν αυτή τη νέα σχέση για να αποφύγουν να εμπλακούν στις συγκρούσεις της περιοχής μετά τις 7 Οκτωβρίου. Όταν το Ιράν εκτόξευσε εκατοντάδες drones και πυραύλους κατά του Ισραήλ τον Απρίλιο και τον Οκτώβριο του 2024, ενημέρωσε εκ των προτέρων τις χώρες του Κόλπου ώστε να μπορέσουν να καθαρίσουν τον εναέριο χώρο τους. Όταν το Ισραήλ απάντησε, οι Σαουδάραβες προειδοποίησαν τους Ιρανούς να μην προβούν σε αντίποινα κατά των ενεργειακών εγκαταστάσεων του Κόλπου και άσκησαν πιέσεις στην Ουάσινγκτον κατά της ισραηλινής κλιμάκωσης.
Η εκστρατεία του Ισραήλ κατά του Ιράν αποτέλεσε πρόκληση για αυτή την προσεκτική ισορροπία. Ενώ τα κράτη του Κόλπου χαίρονται με την αποδυνάμωση του Ιράν, η συζήτηση για αλλαγή καθεστώτος τους θύμισε την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ και το χάος που ξέσπασε μετά την ανατροπή του Σαντάμ Χουσεΐν. Ακόμη και μετά την κατάπαυση του πυρός που σταμάτησε τον πόλεμο Ισραήλ-Ιράν, η Σαουδική Αραβία ανησυχεί ότι το Ιράν παραμένει πολιτικά ασταθές και ικανό να ξεσπάσει, δήλωσαν αξιωματούχοι του Κόλπου.
Καθώς η προοπτική ισραηλινών χτυπημάτων αυξανόταν φέτος, η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Κατάρ και το Ομάν συνέβαλαν στη διαμεσολάβηση μεταξύ των ΗΠΑ και του Ιράν. Ο Anwar Gargash, σύμβουλος εξωτερικής πολιτικής του ηγέτη των Εμιράτων, ταξίδεψε στην Τεχεράνη τον Μάρτιο για να παραδώσει επιστολή του Τραμπ και ο νεότερος αδελφός του πρίγκιπα Μοχάμεντ συναντήθηκε με τον Χαμενεΐ τον Απρίλιο για να τον διαβεβαιώσει ότι το Ριάντ αντιτίθεται στη στρατιωτική δράση κατά του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.
Οι προσπάθειες της Σαουδικής Αραβίας να διατηρήσει τη διπλωματία ΗΠΑ – Ιράν σε θετική πορεία απέτυχαν τελικά, και στις 13 Ιουνίου η αντιπαράθεση του Ισραήλ με το Ιράν έφτασε στο κατώφλι του Ριάντ. Αξιωματούχοι του Κόλπου δήλωσαν ότι άσκησαν πιέσεις στην Ουάσινγκτον για να πιέσουν το Ισραήλ να σταματήσει και αρχικά έλαβαν διαβεβαιώσεις ότι οι ΗΠΑ δεν θα εμπλακούν.
Ο πόλεμος Ισραήλ-Ιράν έρχεται σε αντίθεση με την περιφερειακή τάξη που προσπαθούν να οικοδομήσουν οι χώρες του Κόλπου, η οποία δίνει προτεραιότητα στην ευημερία έναντι των συγκρούσεων, δήλωσε ο Gargash. «Υπάρχουν πολλά ζητήματα στην περιοχή», δήλωσε στους δημοσιογράφους μία ημέρα πριν οι ΗΠΑ βομβαρδίσουν τις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις το περασμένο Σαββατοκύριακο. «Αν επιλέξουμε να αντιμετωπίσουμε τα πάντα με σφυρί, τίποτα δεν θα μείνει άθικτο».
Πηγή: skai.gr
