ΤΙ ΕΙΠΑΝ ΣΤΟ ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΔΙΚΗΓΟΡΟΣ
Της Ασημίνας Ρούσσου
Με αφορμή τον θάνατο του δημοσιογράφου Αλέξανδρου Βέλιου και την απόφασή του να καθορίσει ο ίδιος πότε και πώς θα πεθάνει, άνοιξε ξανά ο διάλογος για το θέμα της ευθανασίας, το οποίο έχει βαθιές ψυχολογικές, νομικές, ιατρικές, θρησκευτικές και φιλοσοφικές προεκτάσεις.
Η ευθανασία διακρίνεται σε ενεργητική και παθητική . H ενεργητική γίνεται με χορήγηση θανατηφόρας ένεσης ή άλλων σκευασμάτων, που επιφέρουν τον θάνατο γρήγορα και ανώδυνα.
Με τον όρο “παθητική ευθανασία” εκφράζεται η μη χρήση ή διακοπή της μηχανικής υποστήριξης, με αποτέλεσμα τον θάνατο του ασθενούς.
Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
To ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ επικοινώνησε με την Σύμβουλο Ψυχικής Υγείας, Εριφίλη Σαμάνου και η ίδια αναφορικά με το θέμα της ευθανασίας μας είπε:
«Πρόκειται για ένα πολύπλευρο θέμα με πολλά ηθικά και νομικά ερωτήματα. Για να φτάσουμε όμως να μπορέσουμε να απαντήσουμε αυτά τα ερωτήματα, πρέπει να έχουμε εξαντλήσει σε κλινικό επίπεδο οτιδήποτε αιωρείται. Όταν κάποιος έρχεται αντιμέτωπος με μια βαριά ασθένεια και συνήθως μη ιάσιμη κατά τα ακούσματά του, περνάει μια περίοδο πένθους που αφορά την απώλεια της υγείας του. Αυτό σημαίνει κατάθλιψη, με απλά λόγια. Έχοντας στο νου την αλματώδη αύξηση της καταθλιπτικής ψυχοπαθολογίας, σαν επιστήμονας θα ήμουν ιδιαιτέρα προσεκτική στο αίτημα κάποιου για ευθανασία. Εξάλλου, οι περιπτώσεις όπου κάποιος χαρακτηρίζεται οριστικά και αμετάκλητα νεκρός, δεν τον καταστούν ικανό ώστε να πάρει μια τέτοια απόφαση. Όταν έχουμε έναν άνθρωπο ο οποίος νοσεί παθολογικά, πέραν της δικής του θλίψης, έρχεται αντιμέτωπος με το εξής παράδοξο: δεν αντέχει να βλέπει ότι οι υπόλοιποι δεν αντέχουν να βλέπουν να τελειώνει η ζωή του… Κι εκεί βιάζεται να βάλει το τέλος, για να μη βασανίζει τον εαυτό του και περισσότερο, τους άλλους.
Δικαίωμα στη ζωή και στο θάνατο; Και βέβαια. Χρειάζεται όμως δύναμη για να ζήσεις μα και για να πεθάνεις. Εγώ, ως ειδικός, σε περιπτώσεις που το άτομο παραπαίει, καλούμαι να τονώσω αυτή τη δύναμη για να αντιμετώπιση είτε τη ζωή είτε το θάνατο, όχι όμως να βιαστώ να βάλω τέλος στο «μαρτύριό» του. Ας μη ξεχνάμε περιπτώσεις ανθρώπων οι οποίοι έχουν βγει αλώβητοι από μια δύσκολη περιπέτεια της υγείας του. Η θετική σκέψη, η πίστη και η αισιοδοξία είναι εκείνα που μπορούν να επιφέρουν το θαύμα εσωτερικά και εξωτερικά».
Δείτε εδώ: Εισαγγελική έρευνα για τον θάνατο του Αλέξανδρου Βέλιου
Η ΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΣΤΑΣΗ
Το ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ επικοινώνησε με τον δικηγόρο Πάρι – Άγγελο Τσάμη κι ο ίδιος, μας είπε το ελληνικό νομικό πλαίσιο το οποίο αφορά την ευθανασία:
«Στο ελληνικό νομικό πλαίσιο υπάρχει κενό αναφορικά με την ευθανασία. Ο ποινικός νομοθέτης έχει προβλέψει και τυποποιήσει το αδίκημα της ανθρωποκτονίας με συναίνεση, ή ορθότερα κατά τη θεωρία από οίκτο, του άρθρου 300 ΠΚ, η οποία ωστόσο δεν ταυτίζεται εννοιολογικά με την ευθανασία. Προσεγγίζει αυτή παρουσιάζοντας πολλά κοινά σημεία, αλλά διαφέρει στο ότι δε χρειάζεται να είναι ο παθών ετοιμοθάνατος, αφού μια ανίατη πάθηση δεν οδηγεί κατ’ ανάγκη στο θάνατο. Η συγκεκριμένη διάταξη γεννήθηκε στην πραγματικότητα, για να καλύψει μια ανάγκη του ποινικού νομοθέτη διαφοροποίησης του δράστη ανθρωποκτονίας, που εμφανίζει μειωμένη ανθρωποκτόνο πρόθεση και πάντως κατά τη διατύπωση του ως άνω άρθρου αποφάσισε και εκτέλεσε ανθρωποκτονία ύστερα από σπουδαία και επίμονη απαίτηση του θύματος και από οίκτο γι’ αυτόν που έπασχε από ανίατη ασθένεια.
Τα βασικά σημεία ανάλυσης της αντικειμενικής υπόστασης του αδικήματος του άρθ. 300 ΠΚ είναι τα παρακάτω:
1. Απαίτηση του θύματος:
Η έννοια της απαίτησης διαφέρει από εκείνη της συναίνεσης, συνεπώς παρότι ο τίτλος του άρθρου αναφέρεται σε συναίνεση αυτή δεν αρκεί, δεδομένου ότι ουδείς έχει δικαίωμα ελεύθερης διάθεσης του αγαθού της ζωής. Απαιτείται αντιθέτως σπουδαία και επίμονη απαίτηση του θύματος, και αποκλειστικά αυτού, δηλαδή δε χωρεί εκδήλωση της απαίτησης μέσω αντιπροσώπου, η οποία θα πρέπει να εκδηλώνεται με σαφή και ενεργή συμπεριφορά. Η απαίτηση μάλιστα θα πρέπει ακόμη να είναι απευθυντέα προς συγκεκριμένο πρόσωπο και όχι γενική ή υπό τη μορφή ευχής, επειδή η άσκησή της προϋποθέτει επικοινωνία μεταξύ του απαιτούντος – παθόντος και του αποδέκτη της απαίτησης – δράστη.
1α. Σπουδαία είναι η απαίτηση όταν είναι προϊόν ώριμης σκέψης, ανταποκρίνεται στην αληθινή βούληση του παρέχοντος αυτή υπό την προϋπόθεση δηλαδή ότι ο τελευταίος βρίσκεται σε κατάσταση πλήρους συνείδησης της συνέπειας της δήλωσής του.
1β. Επίμονη είναι η επαναλαμβανόμενη απαίτηση η οποία δηλώνεται ρητά και σταθερά και μάλιστα αφού έχει παρέλθει το στάδιο των αφόρητων πόνων που βιώνει ο παθών. (ο πόνος είναι μια δυσάρεστη αισθητική και συναισθηματική εμπειρία, που συνδέεται με πραγματική ή δυνητική βλάβη ιστών ή περιγράφεται με ορολογία τέτοιας βλάβης». Με άλλα λόγια ο πόνος είναι ένα δυσάρεστο υποκειμενικό βίωμα – επίσημος ορισμός που δίνει η Διεθνής Ένωση για τη μελέτη του Πόνου).
2. Ανίατη ασθένεια νοείται κάθε σωματική βλάβη ή ασθένεια σωματική ή ψυχική η οποία μάλιστα συνιστά βαριά σωματική βλάβη. (κατ΄ άρθ. 310 ΠΚ Βαριά σωματική ή διανοητική πάθηση υπάρχει ιδίως αν η πράξη προξένησε στον παθόντα κίνδυνο ζωής ή βαριά και μακροχρόνια αρρώστια ή σοβαρό ακρωτηριασμό ή αν τον εμπόδισε σημαντικά και για πολύ χρόνο να χρησιμοποιεί το σώμα ή τη διάνοιά του).
3. Οίκτος θεωρείται το συναίσθημα ευσπλαχνίας και λύπησης για την κατάσταση που βρίσκεται ο παθών και το οποίο μάλιστα έχει υποστηριχθεί έντονα ότι θα πρέπει να είναι το μοναδικό κίνητρο του δράστη για την τέλεση της πράξης. Η ανθρωποκτονία με συναίνεση τελείται το πρώτον με θετική ενέργεια του δράστη, δηλαδή με πράξη θανάτωσης του παθόντος, (π.χ χορήγηση θανατηφόρας ένεσης) η οποία μάλιστα θα πρέπει να εκτελεστεί ακολουθώντας το περιεχόμενο της απαιτήσεως αυτού προκειμένου να λάβει την επιεική μεταχείριση του άρθ. 300 ΠΚ. Τελείται ακόμη όμως και με παράλειψη όταν ιδιαίτερη νομική υποχρέωση να προβεί σε πράξη διάσωσης παραλείπει τη σχετική ενέργεια ακριβώς λόγω της επίμονης και σπουδαίας απαίτησης του θύματος. Η τέλεση με θετική ενέργεια ή παράλειψη της ανθρωποκτονίας του άρθ. 300 ομοιάζει με τις έννοιες της ενεργητικής, παθητικής και έμμεσης ευθανασίας που έχουν αναπτυχθεί στην ιατρική επιστήμη, με τη διαφορά ότι στο ποινικό δίκαιο δεν τίθεται ζήτημα αξιολογικής διαφοράς των δύο τρόπων.
Σε κάθε περίπτωση είναι ζήτημα απόδειξης και αξιολόγησης των πραγματικών περιστατικών και αποδεικτικών μέσων προκειμένου να οδηγηθεί κανείς σε ασφαλές συμπέρασμα για το αν μια πράξη θανάτωσης αποτελεί ανθρωποκτονία από πρόθεση ή από οίκτο κατόπιν σπουδαίας και επίμονης απαίτησης του θύματος».
ΤΙ ΙΣΧΥΕΙ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ
Σήμερα μόνο 4 χώρες στην Ευρώπη επιτρέπουν την ευθανασία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Ολλανδία και η Ελβετία. Την ίδια ώρα η γερμανική κυβέρνηση έχει προτείνει την νομιμοποίησή της αρκεί να μην υπάρχει οικονομικό όφελος για τον γιατρό και στην Γαλλία εξελίσσεται κοινωνική διαβούλευση για το αν πρέπει να επιτραπεί ή όχι.
TOYΡΙΣΜΟΣ… ΕΥΘΑΝΑΣΙΑΣ!
Οι υπάρχουσες απαγορεύσεις έχουν οδηγήσει στην ανάπτυξη αυτού που αποκαλείται «τουρισμός ευθανασίας». Ασθενείς δηλαδή που θέλουν να βάλουν τέλος στη ζωή τους, κυρίως από την Γερμανία, τη Γαλλία και την Βρετανία, ταξιδεύουν ως την Ελβετία για να το κάνουν. Το 2010 μάλιστα υπήρξε πρόταση στο καντόνι της Ζυρίχης να υπάρξουν αυστηρότεροι νόμοι και η απαγόρευση του ταξιδιού για ευθανασία αλλά απορρίφθηκε.
