Γράφει ο Γιάννης Μήτσιος*
Αυτό που βιώνει η ανθρωπότητα σήμερα, με την πανδημία του κορονοϊού, είναι ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος του 21ου αιώνα. Το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, σχεδόν τα 2/3 των χωρών, έχουν μολυνθεί από έναν αόρατο και ύπουλο εχθρό ενώ κυβερνήσεις και διεθνείς οργανισμοί προσπαθούν να σώσουν τους λαούς και να περιορίσουν τα θύματα.
Ποιος θα το φανταζόταν λίγους μήνες πριν, που ευχόμασταν για την πρωτοχρονιά και το νέο έτος ότι μέσα σε λίγες εβδομάδες, ο πλανήτης θα ζούσε δραματικές στιγμές. Αυτός ο «αόρατος πόλεμος» που διεξάγεται έφερε βαρύτατο πλήγμα στον πλανήτη όπως είχε διαμορφωθεί τις τελευταίες δεκαετίες και είμαστε ακόμα στην αρχή. Η παγκοσμιοποίηση, που βασίστηκε στην αθρόα μετακίνηση αγαθών, ανθρώπων, στην αλληλεξάρτηση, στους μηχανισμούς της τεχνολογίας και της οικονομίας, σε μια νέα μορφή οργάνωσης των κοινωνιών και την τάση της ομογενοποίησης λαών και επιβολή μιας παγκοσμιοποιημένης κουλτούρας, δέχθηκε και δέχεται σοβαρό πλήγμα.
Για πρώτη φορά ίσως στη σύγχρονη ιστορία, έχει σταματήσει κυριολεκτικά ο χρόνος. Εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο είναι κλεισμένοι, στα σπίτια τους. Ταξίδια με αεροπλάνα, τρένα, πλοία, αυτοκίνητα έχουν περιοριστεί στο ελάχιστο. Αγαθά και προϊόντα δεν διακινούνται όπως πριν λίγο καιρό, ενώ εργοστάσια και παραγωγικές μονάδες στον πλανήτη μένουν κλειστά ή υπολειτουργούν. Χώρες κλείνουν τα σύνορά τους η μία μετά την άλλη και επικρατεί το δόγμα «ο σώζων εαυτόν σωθήτω». Τα χρηματιστήρια και οι αγορές σε αυτές τις συνθήκες κατρακυλούν μέσα στον πανικό, την αβεβαιότητα και τα αδιέξοδα που είχαν δημιουργήσει και σκάνε τώρα με το άλλοθι του κορονοϊού. Ένα νέο κραχ μεγαλύτερο και από κείνο του 1929 δεν μπορεί να αποκλειστεί όπως επίσης και η παρακμή/κατάρρευση της Δύσης.
Σε πολιτικό επίπεδο δοκιμάζονται οι αντοχές των συστημάτων υγείας, των πολιτικών δράσεων και της προστασίας των κοινωνιών ενώ φάνηκε περίτρανα η ανάγκη της ύπαρξης και λειτουργίας κρατικών υποδομών πχ στην υγεία, στη δημόσια ασφάλεια, στα σχολεία κλπ. Αναμφίβολα είναι μια νίκη της επιστροφής του κράτους έναντι της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης με την θεοποίηση του περιορισμού του κράτους μέσα από το βωμό του ξεπουλήματος των πάντων και της επιβολής των νόμων και των εργαλείων της αγοράς. Η Ιταλία, για παράδειγμα τα τελευταία 10 χρόνια μείωσε τις δαπάνες στα νοσοκομεία κατά 37 δις ευρώ και έκλεισε 70.000 κλίνες. Στην Αμερική 28 εκατομμύρια πολίτες δεν έχουν ασφάλεια υγείας, 44 εκ. δεν έχουν επαρκή ασφάλιση ενώ το 30% των εργαζομένων δεν μπορούν να καλύψουν ιατρικές αμοιβές. Ενώ στην Ελλάδα από το 2010 και μετά, τα μνημόνια και η σύνδεση της τύχης της χώρας με την πληρωμή των δανείων, έφεραν την τραγική μείωση των δαπανών του δημοσίου, στην υγεία, ( η Ελλάδα έχει 600 κλίνες ΜΕΘ που θα έπρεπε να έχει 7.000 βάσει του πληθυσμού της), την παιδεία, στις ένοπλες δυνάμεις και αλλού, χωρίς να υπολογίσουμε τις χιλιάδες των νέων γιατρών και νοσηλευτικού προσωπικού που ξενιτεύτηκαν.
Ταυτόχρονα η παγκόσμια αυτή κρίση που βιώνουμε ξεγύμνωσε και το ρόλο των ηγεσιών κάθε χώρας και των υπερεθνικών σχηματισμών-συμμαχιών κλπ. Δοκιμάζονται μέρα με τη μέρα και όσο περνάει ο καιρός οι ηγετικές ικανότητες και οι αποφάσεις πολιτικών ηγετών από την προσέγγισή τους στην κρίση. Παράλληλα υπερεθνικοί οργανισμοί όπωςo OHE, η ΕΕ, το ΝΑΤΟ, δοκιμάζονται από την έλλειψη αλληλεγγύης, στρατηγικής κατεύθυνσης και συνοχής σε μια τέτοια κρίση. Η ΕΕ πχ άργησε πολύ να χαράξει μια πανευρωπαϊκή πολιτική απέναντι στον κορονοϊό αλλά και να στηρίξει χώρες που υποφέρουν όπως η Ιταλία. Λέγεται ότι η Κίνα μόνο έστειλε μάσκες και ιατρικό εξοπλισμό στην Ιταλία την ώρα που Γερμανία και Γαλλία στάθηκαν αμέτοχοι. Το ίδιο έγινε και σε επίπεδο οικονομικό την περασμένη εβδομάδα όταν η Λαγκάρντ, ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, αρνήθηκε να στηρίξει τις αγορές κρατικών ομολόγων με ενέσεις ρευστότητας, με αποτέλεσμα να γίνουν «ομηρικές μάχες» μεταξύ των μεγάλων κρατών. Εξάλλου σε λίγο καιρό όπως δείχνουν τα πράγματα, δεν θα έχει κανένα νόημα πλέον το περιβόητο Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, η Συνθήκη Σένγκεν, οι δανειακές υποχρεώσεις των κρατών μελών, το 3,5% των ελληνικών πλεονασμάτων για βιώσιμο χρέος κλπ, αφού τα μέτρα εκτάκτων αναγκών, κρίσης και λήψης εθνικών πολιτικών προστασίας σε κάθε χώρα θα υπερισχύσουν. Τι να πουν οι Βρυξέλλες, οι γραφειοκράτες και οι τραπεζίτες όταν πεθαίνουν και θα πεθαίνουν χιλιάδες σε όλη την Ευρώπη από τον κορονοϊό; Όταν τα συστήματα υγείας θα φτάσουν στα όριά τους ή θα καταρρεύσουν; και οι πολίτες θα είναι κλειδαμπαρωμένοι σε καθεστώς στρατιωτικού νόμου και απαγόρευσης της κυκλοφορίας.
Οι στιγμές είναι ιστορικές και ζούμε μαζί με τον «αόρατο πόλεμο» την κυοφορία μιας νέας εποχής που θα έρθει, όταν θα έχει περάσει αυτός ο εφιάλτης. Κυβερνήσεις, συστήματα, οικονομίες, ιδεολογικές προσεγγίσεις θα αναθεωρηθούν, θα αλλάξουν και η ανθρωπότητα θα συνεχίσει να πορεύεται. Η ελπίδα και το φως πάντα κερδίζουν το σκοτάδι.
* Πολιτικός επιστήμων, διεθνολόγος. Μ.Α Παν/μιου Northeastern Βοστώνης
