Η Κοσμογονία που συμβαίνει γύρω μας (χωρίς να την παίρνουμε χαμπάρι)…
Θανάσης Κ.
Όλο και περισσότεροι πια αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι κάτι αλλάζει στους κανόνες του «γεωπολιτικού παιγνιδιού». Στον κόσμο ολόκληρο, αλλά ιδιαίτερα στην «γειτονιά» μας, στη Μεσόγειο (και όχι μόνο)…
Το καταλαβαίνουν σταδιακά όλοι οι άλλοι. Εμείς δυσκολευόμαστε ακόμα.
* Πρώτον η Τουρκία: Παραδοσιακά η γεω-στρατηγική σημασία των Τουρκίας είναι αυξημένη όταν η Ρωσία έχει σχέσεις αντιπαλότητας με τη Δύση. Ενώ η Τουρκία απειλείται να “συνθλιβεί” όταν η Ρωσία τα «βρίσκει» με τη Δύση…
Η Οθωμανική Τουρκία διαμελίστηκε το 1919, διότι στον Α΄ Παγκόσμιο (Πανευρωπαϊκό) Πόλεμο, η Ρωσία ήταν σύμμαχος με την Γαλλία, τη Βρετανία και τις ΗΠΑ, ενώ η Τουρκία πολέμησε εναντίον της «Αντάντ»…
Αντίθετα, στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου η Κεμαλική Τουρκία επωφελήθηκε από τον ανταγωνισμό της Κομμουνιστικής Ρωσίας (ΕΣΣΔ) με τη Δύση και σταθεροποιήθηκε. Τότε οι Δυτικοί συνολικά, έβλεπαν την Τουρκία ως “προπύργιό” της Δύσης κατά της ΕΣΣΔ.
Όσο η Τουρκία παρουσιαζόταν ως “προπύργιο της Δύσης” έναντι της Ρωσίας (ή έναντι του ριζοσπαστικού Ισλάμ αργότερα) αυτό ενίσχυε πάντα τη θέση της Τουρκίας!
Κι όταν ακόμα κατέρρευσε η ΕΣΣΔ, μετά το 1991, και πάλι η Τουρκία παρουσιάστηκε στα μάτια των δυτικών, ως “προπύργιο της Δύσης” κατά του ριζοσπαστικού Ισλάμ αυτή τη φορά.
Μετά την άνοδο του Ερντογάν, ωστόσο, η Τουρκία στράφηκε σταδιακά υπέρ του ριζοσπαστικού Ισλάμ, τα έσπασε με το Ισραήλ, «αποξένωσε» όλα τα αραβικά κοσμικά καθεστώτα και τελικά τα βρήκε με τη Ρωσία.
Έπαψε να προσφέρει γεωπολιτικές υπηρεσίες στους δυτικούς. Δεν ήταν αξιόπιστος σύμμαχος της Δύσης, ούτε κατά της Ρωσίας, ούτε κατά του ισλαμικού ριζοσπαστισμού ούτε για τη στήριξη του Ισραήλ…
Αν στο άμεσο μέλλον οι ΗΠΑ τα βρούν με τη Ρωσία (όπως είναι υποχρεωμένες πλέον, αφού έχουν μεταστρέψει την προσοχή τους στην ανάσχεση της Κίνας στον Ειρηνικό) η Τουρκία δεν έχει κανένα ρόλο να παίξει στην Δυτική Πολιτική Ασφαλείας στη Μεσόγειο. Μάλλον “βαρίδι” γίνεται για τους δυτικούς…
* Δεύτερον, προκύπτει ωστόσο, το ερώτημα: ακόμα κι αν ο Ερντογάν είναι αναξιόπιστος στα μάτια των δυτικών, μήπως η Δύση προσβλέπει σε μιαν ισχυρή Τουρκία μετά τον Ερντογάν;
Όχι αναγκαστικά. Στην ίδια τη Δύση όλο και περισσότεροι αμφισβητούν πλέον, ότι μετά τον Ερντογάν θα γυρίσουμε πίσω στην προ του 2002 Τουρκία…
–Αν μετά τον Ερντογάν η Τουρκία εξακολουθήσει να στηρίζει τον ισλαμιστικό ριζοσπαστισμό, τότε θα παραμεριστεί οριστικά ως σημαντικός στρατηγικός εταίρος της Δύσης.
–Κι αν μετά τον Ερντογάν η Τουρκία προσπαθήσει να επιστρέψει στην φιλοδυτική πολιτική των Κεμαλιστών, τότε είναι βέβαιο, ότι θα έχει σοβαρή εσωτερική αποσταθεροποίηση,
Η Τουρκία σήμερα είναι πιο διχασμένη από ποτέ:
Ένα κομμάτι της κοινωνίας, ιδίως στα ανατολικά, δεν θέλει με τίποτε να επιστρέψει στην Κεμαλική εποχή. Ενώ ένα άλλο κομμάτι της κοινωνίας, κυρίως στα δυτικά, δεν θέλει με τίποτε να παραμείνει υπό την “τυραννία των ισλαμιστών”. Και υπάρχουν πάντα οι Κούρδοι στα νοτιοανατολικά…
Μια τόσο εσωτερικά “πολωμένη” χώρα δεν είναι “αξιόπιστος” σύμμαχος για κανένα! Και η Δύση, η διαθέτει άλλα αξιόπιστα καθεστώτα στην περιοχή με τα οποία «ευθυγραμμίζονται» τα συμφέροντά της: την Αίγυπτο, τα Εμιράτα, την Ιορδανία, τη Σαουδαραβία – και ασφαλώς το Ισραήλ. Που όλα αυτά συγκλίνουν μεταξύ τους – και εναντίον της Τουρκίας…
* Επόμενη η Γαλλία: Η οποία, ξαφνικά, βλέπει σήμερα να της προσφέρεται η ευκαιρία να γίνει “κυρίαρχος της Μεσογείου”, κάτι που προσπαθεί χωρίς επιτυχία εδώ και πάνω επί δύο αιώνες!
–Το προσπάθησε πρώτος ο Ναπολέων με την περιβόητη «εκστρατεία στην Αίγυπτο» το 1799 ως 1801. Ο Ναπολέων απέτυχε τότε υπό την πίεση του Βρετανικού ναυτικού. Ενάμιση αιώνα αργότερα, το 1956 γράφηκε και το τέλος και της Γαλλικής αποικιοκρατίας, στο Σουέζ: Μετά την κρατικοποίησή της διώρυγας από τον Αιγύπτιο ηγέτη Νάσερ, ο οποίος εξεδίωξε τότε και τους Βρετανούς και τους Γάλλους «τοποτηρητές»…
— Έκτοτε (κι αφού έχασε και την Αλγερία, δύο χρόνια αργότερα), η Γαλλία προσπάθησε να “επανέλθει” στη Μεσόγειο, αλλά δεν κατάφερε τίποτε αξιόλογο. Μέχρι που πρόσφατα της προσφέρθηκε “στο πιάτο”, ο ρόλος του τοποτηρητή της Μεσογείου με τη σιωπηλή στήριξη των ΗΠΑ (που αποχωρούν πια από την περιοχή για να συγκεντρώσουν τις δυνάμεις τους στον Ειρηνικό, έναντι της Κίνας…
— Πριν ενάμιση χρόνο η έμμεση «παρέμβαση» της Γαλλίας απέτρεψε την κατάκτηση της Λιβύης από τους τούρκους παραστρατιωτικούς, τον Ιούλιο του 2020: όταν γαλλικής κατασκευής πολεμικά αεροσκάφη (Ραφάλ), πιθανότατα από τα Εμιράτα, αλλά με την «στήριξη» της Γαλλίας, διέλυσαν μια βάση των Τούρκων παραστρατιωτικών στην Αλβατίγια. Κυρίως όμως αποτράπηκε τότε η άμεση εμπλοκή της Αιγύπτου στη Λιβύη! Γιατί οι Αιγύπτιοι δεν ανέχονται την ανάμιξη της Τουρκίας στη Λιβύη, και είδαν την παρέμβαση της Γαλλίας ως “λυτρωτική”.
Μ’ άλλα λόγια, η Αίγυπτος, η χώρα που δεν μπόρεσε να την κρατήσει ο Ναπολέων το 1800, η ίδια χώρα που έδιωξε τους Γάλλους από το Σουέζ το 1956, τώρα φέρνει πίσω τη Γαλλία στην Ανατολική Μεσόγειο, για να αποτρέψει το “μακρύ χέρι” της Τουρκίας…
Οι «Οθωμανικές» φιλοδοξίες του Ερντογάν συστρατεύουν όλα τα κοσμικά αραβικά καθεστώτα – και το Ισραήλ – κατά της Τουρκίας! Τώρα πια ευθυγραμμίζουν και την πολιτική της Δύσης μαζί τους, υπό την ηγεσία πλέον της Γαλλίας…
* Το πιο σημαντικό, ίσως: Παρά τα όσα μάθαμε (ή μας έμαθαν) τόσα χρόνια, ως ισχυρότερη γεωπολιτικά χώρα της Ευρώπης αναδεικνύεται πλέον η Γαλλία – κι όχι η Γερμανία.
Οι λόγοι είναι τρείς:
— Η Γαλλία είναι πια η μόνη χώρα της Ευρώπης που έχει λύσει το ενεργειακό της πρόβλημα με εκτεταμένη χρήση πυρηνικής ενέργειας.
Κι έτσι είναι η μόνη χώρα στην ΕΕ που δεν αντιμετωπίζει ούτε πρόβλημα ενεργειακού ελλείμματος (λόγω υπερβολικής εξάρτησης από ΑΠΕ), ούτε υψηλό κόστος ενεργείας (λόγω φορολόγησης «ρύπων» ή λόγω αστάθειας στην παραγωγή των ΑΠΕ).
Το χαμηλό ενεργειακό κόστος είναι μεγίστη προϋπόθεση ανταγωνιστικότητας – στην περίπτωση της Γαλλίας χωρίς εξαρτήσεις από παρόχους του εξωτερικού (όπως η Ρωσία) ή από μεγάλες διακυμάνσεις τιμών των πρώτων υλών (μόνο την τελευταία εξαετία, οι τιμές των υδρογονανθράκων έπεσαν στο 50% κι ύστερα αυξήθηκαν πάλι κατά 80% – ενώ προβλέπεται να αυξηθούν κι άλλο…)
— Ταυτόχρονα είναι και η μόνη χώρα της ΕΕ που διαθέτει ολοκληρωμένο Αμυντικό μηχανισμό από αεροναυτικές και χερσαίες δυνάμεις μέχρι πυρηνικά όπλα. Με την απομάκρυνση των Αμερικανών από την Ευρώπη (και των Βρετανών από την ΕΕ) – και κυρίως με τον ηγετικό ρόλο που της έχει ανατεθεί στη Μεσόγειο – η Γαλλία γίνεται πια ο ηγέτης της Ευρώπης και στην Άμυνα συνολικά! Ό,τιδήποτε αφορά την ισχύ και την προβολή ισχύος από πλευράς Ευρώπης, βρίσκεται πλέον στη “δικαιοδοσία” της Γαλλίας…
— Τέλος η Γαλλία – η χώρα που πρωτοστάτησε σε κοινωνικές επαναστάσεις, εδώ και δυόμιση αιώνες – πραγματοποιείται ήδη μια μεγάλη πολιτική μετατόπιση: Τα παραδοσιακά κόμματα έχουν σαρωθεί (και οι Γκωλικοί και οι Σοσιαλιστές και οι «Κεντρώοι» τύπου Ζισκάρ» και οι Κομμουνιστές ακόμα) και πρωταγωνιστούν πλέον νεοπαγή κόμματα και πολιτικοί έξω από συμβατικά στερεότυπα της ελίτ. Με κοινό παρανομαστή ότι ο πιο «αριστερός» από αυτούς είναι… «δεξιότερος» απ’ ό,τι η Κεντροδεξιά στην υπόλοιπη Ευρώπη!
Είναι χαρακτηριστικό πως αν κάποιος Έλληνας mainstream πολιτικός έλεγε όσα λέει ο «Κεντρώος» Πρόεδρος Μακρόν εδώ θα του έβαζαν… πιπέρι στο στόμα!
Σε μιαν ΕΕ όπου οι πρώην Κομμουνιστικές κοινωνίες (όπως η Πολωνία και η Ουγγαρία) μετακινούνται όλο και “δεξιότερα” και το ίδιο δείχνει να γίνεται πια και στην Ιταλία (ίσως και στην Ισπανία) – ιδιαίτερα στα ζητήματα των “μεταναστευτικών ροών”, αλλά και στα ενεργειακά πλέον – η Γαλλία βρίσκεται πολύ περισσότερο στο «κέντρο» του συστήματος παρά η Γερμανία ή η Ολλανδία…
Δεν είναι μόνο ότι η Γαλλία είναι η μόνη “αξιόπιστη” ευρωπαϊκή χώρα στα μάτια των Αμερικανών (ιδιαίτερα τώρα που οι Αμερικανοί αποχωρούν)…
Δεν είναι μόνο ότι η Γαλλία είναι η μόνη που μπορεί να εγγυηθεί το “κενό ασφαλείας” που δημιουργείται στη Μεσόγειο, (μετά την αναχώρηση των Αμερικανών)…
Η Γαλλία θα είναι ίσως, πολύ σύντομα, η μόνη χώρα που θα μπορεί να εγγυηθεί την ενότητα της ΕΕ…
–Σε μια εποχή που οι τιμές του ρεύματος πολλαπλασιάζονται, μετά την απότομη εγκατάλειψη ακόμα και του φυσικού αερίου, λόγω… «κλιματικής αλλαγής», και η Ευρωπαϊκή Βιομηχανική παραγωγή – και η ανταγωνιστικότητά της – κινδυνεύει να τιναχθεί στον αέρα, χρειάζεται ίσως κάποια αλλαγή πλεύσης επειγόντως…
–Σε μια εποχή που το Σύμφωνο Σταθερότητας πρόκειται να επανέλθει σύντομα (αφού πέρασε η πανδημία), και όλες οι ευρωπαϊκές κοινωνίες είναι ανέτοιμες για κάτι τέτοιο, μια σημαντική αλλαγή στρατηγικής για το χώρο του ευρώ, είναι πια απολύτως απαραίτητη.
— Σε μια εποχή που η Πολωνία απειλεί να φύγει από την ΕΕ (και η Ευρώπη κινδυνεύει να… διαλυθεί), γιατί δεν θέλουν οι Πολωνοί να διδάσκουν την …ομοφυλοφιλία στα δημοτικά (!), χρειάζεται οπωσδήποτε κάποια νέα ηγεσία στην Ευρώπη, που θα επαναφέρει την ατζέντα στα ουσιώδη…
Αυτά μπορεί να τα φέρει η Γαλλία. Όχι η Γερμανία πλέον…
Οι Γάλλοι στα μάτια των Αμερικανών είναι πιο αξιόπιστοι σήμερα, γιατί έχουν ισχύ και είναι διατεθειμένοι να τη χρησιμοποιήσουν – δεν είναι «τσαμπατζήδες» όπως οι Γερμανοί.
Οι Γάλλοι στα μάτια των Ρώσων είναι πιο αξιόπιστοι γιατί διαθέτουν μεγαλύτερη ανεξαρτησία και από τους ίδιους (δεν εξαρτώνται από ρωσικό φυσικό αέριο, όπως οι Γερμανοί) αλλά και από τους Αμερικανούς (δεν ευθυγραμμίζονταν πάντα με την “αντι-ρωσική γραμμή” της Ουάσιγκτων).
Οι Γάλλοι στα μάτια των ευρωπαϊκών λαών είναι πιο αξιόπιστοι γιατί δεν υπερασπίζονται πλέον ούτε την “πολιτική ορθότητα” των Γερμανών Κεντροαριστερών-Πράσινων ούτε την ασφυκτική πολική του Συμφώνου Σταθερότητας των Γερμανών Συντηρητικών…
* Μια παρατήρηση και για τα ενεργειακά: Τα αποθέματα φυσικού αερίου της Ανατολικής Μεσογείου, αυτά που έχουν ήδη βρεθεί (από Ισραήλ, Αίγυπτο και Κύπρο) κι αυτά που πιθανολογούνται σοβαρά στην Κυπριακή και Ελληνική ΑΟΖ, μπορούν να καλύψουν μεγαλύτερο μέρος των αναγκών της ΕΕ απ’ ό,τι η Ρωσία (η οποία τροφοδοτεί, πλέον όλο και περισσότερο την Κίνα).
Αυτό σημαίνει ότι η Ευρώπη συνολικά (και η Γαλλία ως “τοποτηρητής” της Δύσης στην Ανατολική Μεσόγειο), έχουν κάθε συμφέρον να αποδοθούν τα κοιτάσματα της ΑΟΖ νοτίως του Καστελόριζου στην Ελλάδα, χώρα-μέλος της ΕΕ – κι όχι στην Τουρκία…
Όπως ακριβώς προβλέπει το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας (UNLCOS 1982, άρθρο 121) κι όπως αποτυπώνεται στον “ανεπίσημο” Ευρωπαϊκό Χάρτη της Γρανάδας (που έχει συμπεριληφθεί, όμως, στα Ευρωπαϊκά κείμενα από το 2008).
Τα κοιτάσματα που θεωρείται πολύ πιθανό να υπάρχουν νοτίως του Καστελόριζου μαζί με αυτά της Κύπρου μπορούν να ενισχύσουν σημαντικά την ενεργειακή “αυτονομία” της Ευρώπης έναντι της Ρωσίας. Πράγμα που γεωπολιτικά ενδιαφέρει και τις ΗΠΑ! Φτάνει βέβαια οι Ευρωπαίοι να επιστρέψουν στο φυσικό αέριο, που έτσι κι αλλιώς το έχουν αποδεχθεί ως “καύσιμο μετάβασης”…
Άρα στην Ανατολική Μεσόγειο κρίνεται γεωπολιτικά:
–η ευθυγράμμιση της Ευρώπης με τα κοσμικά Αραβικά καθεστώτα του Αραβικού κόσμου (πράγμα σημαντικό για τη Δύση συνολικά),
—ο έλεγχος της Μεσογείου από τη Δύση (πράγμα πολύ σημαντικό για την ενότητα του Δυτικού κόσμου έναντι της Κίνας, γιατί χωρίς τον έλεγχο της Μεσογείου, δεν υπάρχει ασφαλής σύνδεση Ατλαντικού-Ειρηνικού για τις αεροναυτικές δυνάμεις ΗΠΑ-Βρετανίας0
— αλλά και η ασφάλεια ενεργειακού εφοδιασμού της ίδιας της Ευρώπης!
Σε όλα αυτά η Τουρκία δεν χωράει. Ούτε τώρα, ασφαλώς, αλλά ούτε και μετά Ερντογάν, κατά πάσα πιθανότητα…
“Αδύνατος κρίκος” σε όλη αυτή την “ευθυγράμμιση συμφερόντων” είναι η ελληνική ΑΟΖ νοτίως του Καστελόριζου…
Την οποία οι Έλληνες έχουν την δικαιοδοσία να διεκδικήσουν. Και τώρα τους προσφέρονται και τα μέσα και η “κάλυψη” για να το κάνουν.
Αλλά δεν πρόκειται να το κάνει άλλος για λογαριασμό τους!
Οι ισορροπίες στην περιοχή μας αλλάζουν. Οι προτεραιότητες και οι συμμαχίες αλλάζουν. Το ίδιο και οι αντιπαλότητες. Οι κανόνες του παιγνιδιού αλλάζουν. Κι όσο ταχύτερα το συνειδητοποιήσουμε τόσο το καλύτερο…
Το πιο σημαντικό ίσως: Μέχρι τώρα το πρόβλημα για μας ήταν ότι η “θέση της Τουρκίας για τη Δύση” ήταν σημαντικότερη απ’ ό,τι η δική μας”. Ή έτσι πιστεύαμε.
Τώρα η θέση της Ελλάδας αναβαθμίζεται για τους Δυτικούς.
Ενώ η θέση της Τουρκίας υποβαθμίζεται.
Κι εμείς δυσκολευόμαστε να το καταλάβουμε.
Αυτό είναι ίσως το σοβαρότερο πρόβλημά μας σήμερα…
