Ο ενεργειακός εφιάλτης που απειλεί την Ευρώπη…
Θανάσης Κ.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση κινδυνεύει από τέσσερις βραδυφλεγείς βόμβες. Που ίσως δεν είναι πια και τόσο “βραδυφλεγείς”. Αλλά που σίγουρα είναι “βόμβες” στα θεμέλιά της. Κάθε μια απ’ αυτές, μπορεί μόνη της να κάνει πολύ σοβαρή ζημία. Κι αν “σκάσουν” όλες μαζί, κινδυνεύουν να τη διαλύσουν:
Πρόκειται για το “ενεργειακό”, τις “μεταναστευτικές ροές”, τις διαμάχες για την υπεροχή του “κοινοτικού δικαίου” επί ζητημάτων που βρίσκονται στην αρμοδιότητα των… εθνικών κρατών-μελών και για την επιστροφή του Συμφώνου Σταθερότητας ήδη από την επόμενη χρονιά, μετά την πρωτοφανή χαλάρωσή του, εξ αιτίας του lockdown.
[Όπως θα δούμε, η προοπτική να αναλάβει το υπουργείο Οικονομικών της Γερμανίας ο αρχηγός των Φιλελευθέρων Κρίστιαν Λίντνερ, δεν προοιωνίζει μια πιο “συμβιβαστική προσέγγιση”. Ο ίδιος ο Λίντνερ μάλλον θεωρείται πιο σκληροπυρηνικός κι από τον Σόϊμπλε…]
Σήμερα θα ασχοληθούμε με το ενεργειακό:
Που το ευρύ κοινό το προσλαμβάνει ως απότομη μεγάλη αύξηση στα τιμολόγια ενέργειας σε πολλές χώρες…
Εδώ και αρκετούς μήνες συμβαίνει κάτι “παράδοξο”: Παρά το γεγονός ότι πολλά κράτη, κυρίως της Δύσης, συμφωνούν να περιορίσουν δραστικά την χρήση υδρογονανθράκων για παραγωγή ενέργειας, οι τιμές των υδρογονανθράκων – βασικά πετρέλαιο και φυσικό αέριο – βρίσκονται σε συνεχή άνοδο. Δηλαδή ανεβαίνουν οι τιμές αυτού που… εγκαταλείπουμε!
Η πρώτη “εξήγηση” που δόθηκε ήταν μάλλον καθησυχαστική: Πως πρόκειται, λέει, για συγκυριακή και μόνο άνοδο της τιμής τους, που δεν θα κρατήσει πολύ, άρα δεν εμπνέει ανησυχία.
Ως λόγοι αυτής της “συγκυριακής” ανόδου” προβλήθηκαν οι προβλέψεις για βαρύ χειμώνα φέτος, το γεγονός ότι είχαν μειωθεί τα στρατηγικά αποθέματα λόγω των δύο ετών λοκντάουν και το γεγονός ότι η Ρωσία “παίζει παιγνίδια” με τους αγωγούς…
Όλα αυτά αναμένονται όμως να εξομαλυνθούν μετά τον Μάρτιο. Άρα ουδείς λόγος ανησυχίας. Λέει…
Δυστυχώς, τα πράγματα ΔΕΝ είναι έτσι!
* Τα μελλοντικά συμβόλαιο παράδοσης υδρογονανθράκων είχαν αρχίσει να ανεβαίνουν ήδη από πέρσι – όταν ακόμα δεν υπήρχαν οι προβλέψεις για “βαρύ χειμώνα” φέτος, κι όταν υπήρχε άνεση χρόνου να αναπληρωθούν τα μειωμένα αποθέματα (ώστε να μη συμπέσει αυξημένη ζήτηση τώρα)…
Όταν τα μελλοντικά συμβόλαια (futures) ανεβαίνουν σταθερά για καιρό, αυτό δεν μπορεί να είναι απλώς “συγκυριακό”…
Στο μεταξύ το πετρέλαιο αυξήθηκε ήδη κατά 30% απ’ ό,τι ήταν πριν το λοκντάουν και το αέριο πάνω από 200%!
Ύστερα, για να είμαστε ακριβείς, τώρα πια δεν είναι η Ρωσία που “παίζει παιγνίδια” με τους αγωγούς. Μάλλον οι Γερμανοί παίζουν παιγνίδια – και οι Ρώσοι τους “ξεμπρόστιασαν”.
Πράγματι, αυτή τη φορά οι Ρώσοι ΔΕΝ αρνήθηκαν να παρέχουν τις συμφωνημένες ποσότητες φυσικού αερίου (όπως είχε γίνει το 2013-14 με την κρίση της Ουκρανίας).
Οι Ρώσοι αρνούνται σήμερα να παραδώσουν μεγαλύτερες ποσότητες από τους υφιστάμενους αγωγούς, γιατί στο μεταξύ έχει ολοκληρωθεί ο νέος αγωγός από τη Ρωσία στη Γερμανία, ο North Stream-2, τον οποίο όμως, οι Γερμανοί αρνούνται τώρα να… αδειοδοτήσουν!
Οι Ρώσοι κατασκεύασαν τον αγωγό αυτό σε συμφωνία με τη Γερμανία…
Οι ΗΠΑ διαφώνησαν με τον αγωγό αυτό εξ αρχής, γιατί πιστεύουν ότι “δεν πρέπει να εξαρτηθεί η Ευρώπη “υπερβολικά” από την Ρωσία. Στο μεταξύ, όμως, το τελευταίο διάστημα οι Αμερικανοί “μαλάκωσαν”. Χρειάζονται πλέον να προσεγγίσουν τη Ρωσία για να μην τη σπρώξουν στην αγκαλιά της Κίνας, που είναι ο κύριος αντίπαλός τους πλέον…
Κι έτσι η Ουάσιγκτων έπαψε να εκφράζει αντιρρήσεις για τη λειτουργία του North Stream-2. Τώρα που το αποδέχθηκαν οι Αμερικανοί, όμως, άρχισαν να “κάνουν νερά” οι ίδιοι οι Γερμανοί, που είχαν αρχικά συμφωνήσει (με τους Ρώσους) για την κατασκευή του αγωγού…
Ανεξάρτητα από το πώς βλέπει κανείς τη σημερινή Ρωσία, στο θέμα αυτό κάνει ό,τι θα έκανε οποιοσδήποτε στη θέση της:
–Αν θέλετε περισσότερο αέριο εγκρίνετε τον αγωγό που μετά από συμφωνία μαζί σας φτιάξαμε. Αλλιώς είναι σαν να μας πιάνετε κορόιδα…
Ούτε οι Ρώσοι πλέον ούτε οι Αμερικανοί φταίνε για το μπλοκάρισμα του αγωγού. Φταίνε αποκλειστικά οι Γερμανοί. Για να είμαστε δίκαιοι…
* Το πρόβλημα είναι ακόμα πιο σοβαρό: Μετά το ατύχημα στον πυρηνικό σταθμό της Ιαπωνικής πόλης Φουκουσίμα, το 2011, η Γερμανία σταμάτησε τους πυρηνικούς αντιδραστήρες της! Ή μάλλον άρχισε να τους θέτει σταδιακά εκτός λειτουργίας. Βάσει του σχεδίου εκείνου, το 2022 δεν θα υπάρχει καθόλου παραγωγή ηλεκτρισμού από πυρηνική ενέργεια στη Γερμανία…
Αργότερα η Γερμανία προσχώρησε απολύτως στη λογική της σταδιακής κατάργησης και των υδρογονανθράκων! Ενώ ταυτόχρονα αποδέχθηκε πλήρως την ηλεκτροκίνηση των αυτοκινήτων! Και μάλιστα με ορίζοντα μάλλον πολύ “κοντινό” (ως το 2030)…
Όταν μειώνεις τη χρήση υδρογονανθράκων στα αυτοκίνητα, αυξάνεις τη ζήτηση για κεντρικά παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια.
Όταν ταυτόχρονα μειώνεις και την προσφορά παραγόμενης ενέργειας (από πυρηνικά ΚΑΙ από υδρογονάνθρακες) είναι προφανές ότι οδηγείς μόνος σου σε τεχνητή έλλειψη ενεργείας! Που θα αυξήσει τις τιμές της ενέργειας κάποια στιγμή στο μέλλον. Η στιγμή αυτή ήλθε τώρα…
Κι έτσι μεγάλο μέρος των αυξήσεων στις τιμές ενέργειας ΔΕΝ είναι “συγκυριακό”!
* Ολόκληρη η αλήθεια είναι ότι το κενό παραγόμενης ενέργειας επρόκειτο να καλυφθεί με “επενδύσεις” στις ΑΠΕ (ανανεώσιμες πηγές – κυρίως Αιολικά και Ηλιακά Πάρκα). Αλλά και με επενδύσεις στην “διατηρησιμότητα” των ανανεώσιμων πηγών: μπαταρίες σώρευσης ενέργειας, νέα δίκτυα κλπ.).
Βεβαίως, επενδύσεις έγιναν. Και σημαντικές βελτιώσεις υπήρξαν. Και φόροι στους ρύπους μπήκαν. Το κόστος στην παραγωγή ενεργείας από ΑΠΕ είναι πλέον “ανταγωνιστικό” προς το κόστος των υδρογονανθράκων, αλλά το κόστος στην κατανάλωση ακόμα είναι πολύ ακριβό. Πού διαφέρει το κόστος παραγωγής από το κόστος στον καταναλωτή; Σε αυτό που μεσολαβεί από την παραγωγή ως την κατανάλωση: το κόστος διαχείρισης του δικτύου…
Γιατί οι ΑΠΕ έχουν το σοβαρό πρόβλημα της διακοψιμότητας. Δηλαδή ενώ η ζήτηση για κεντρικά παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια είναι “αδιάκοπη” (σε σύγχρονες κοινωνίες) – και θα μεγαλώσει απότομα λόγω ηλεκτροκίνησης των αυτοκινήτων – η ενέργεια παράγεται από ΑΠΕ δεν είναι “αδιάκοπη”. Διακυμαίνεται δραματικά συνεχώς και εξαρτάται από τα καιρικά φαινόμενα…
Όταν δεν έχει ηλιοφάνεια ή δεν φυσάει χρειάζεται να υπάρχουν εφεδρικές πηγές (back ups). Που είναι πιο “παραδοσιακές”, δηλαδή χρησιμοποιούν υδρογονάνθρακες και φορολογούνται για τους ρύπους. Κάθε μονάδα ισχύος που εγκαθίσταται από ΑΠΕ, χρειάζεται back-ups από μονάδες υδρογονανθράκων. Που, όμως, πρέπει να… εξαλειφθούν!
Ή από πυρηνική ενέργεια, έστω. Αλλά η Γερμανία έκοψε και τα πυρηνικά της…
* Έτσι, ενώ αυξάνεται συνεχώς η ζήτηση ενεργείας (ιδιαίτερα, τώρα που βγαίνουμε από το λοκντάουν), μειώνεται η προσφορά ενέργειας, γιατί έχουν σταματήσει οι επενδύσεις σε συμβατικές πηγές. Και γιατί κλείνουν οι μονάδες που παράγουν ενέργεια από υδρογονάνθρακες. Ενώ οι ανανεώσιμες δεν μπορούν να καλύψουν το κενό…
Η μεγάλη αντίφαση του λεγόμενου “Πράσινου Κινήματος” είναι ότι δεν θέλει καθόλου ενέργεια από υδρογονάνθρακες – αλλά δεν θέλει ούτε από Πυρηνική Εργοστάσια (που δεν παράγουν ατμοσφαιρικούς ρύπους) ούτε από υδροηλεκτρικά! Δεν θέλει τίποτε άλλο πέρα από “Ανανεώσιμες” (ανεμογεννήτριες και πάνελς) που όμως δεν μπορούν μόνες τους να καλύψουν το κενό, απαιτούν εφεδρικές μονάδες από συμβατικά καύσιμα και αυξάνουν το κόστος…
Κι εδώ το πράγμα αρχίζει να μπερδεύεται πολύ και να προκαλεί κοινωνικές εντάσεις μέσα στις κοινωνίες και πολιτικές τριβές ανάμεσα στις χώρες-μέλη:
Φτάσαμε στο σημείο να απαιτούν οι Γερμανοί από άλλες ευρωπαϊκές χώρες να κλείσουν τα λιγνιτικά τους εργοστάσια, ενώ οι ίδιοι εγκαινιάζουν νέα – ίδιας τεχνολογίας – που θα τα χρησιμοποιούν ως το 2038!
Πρόσφατα ξέσπασε μια διαμάχη με την Πολωνία γιατί η ίδια αρνείται να κλείσει τις ενεργειακές μονάδες που χρησιμοποιούν κάρβουνο ή λιγνίτη. Στην διαμάχη αποκαλύφθηκε ότι η Γερμανία διατηρεί ή σιωπηλά ανοίγει τις λιγνιτικές μονάδες της, για να συγκρατήσει τις τιμές ενέργειας, ενώ καταγγέλλει όλους τους άλλους. Και η Τσεχία επίσης…
Οι τιμές ενέργειας που έχουν εκτοξευθεί αρχίζουν πρώτον, να αποσταθεροποιούν κυβερνήσεις μέσα στην Ευρώπη και δεύτερον, να προκαλούν σοβαρές εντάσεις ανάμεσα στα κράτη…
[Η προσωρινή “λύση” που βρέθηκε, να επιδοτεί το κράτος μέρος από τα τιμολόγια των ευπαθών νοικοκυριών, είναι μόνο πρόσκαιρη ανακούφιση. Γιατί, ως γνωστό… “λεφτόδεντρα” δεν υπάρχουν! Οι αυξημένες τιμές ενέργειας περνάνε στο φορολογούμενο. Και η επιβάρυνση του κόστους στη βιομηχανία – άρα και η επιβάρυνση στην ανταγωνιστικότητα – παραμένει στο ακέραιο…]
* Υπάρχει και μια γεωπολιτική διάσταση σε όλο αυτό: Στην τελευταία παγκόσμια σύνοδο για το Κλίμα (στη Γλασκόβη), υπήρξε τελικά μια “συμφωνία” με την οποία… γέλασε κάθε πικραμένος:
Στην αρχή προτάθηκε όλες οι χώρες να κάνουν phase out – δηλαδή σταδιακά να μειώσουν τη χρήση υδρογονανθράκων (άρα και τους ρύπους). Η Κίνα και η Ινδία ζήτησαν να υπάρξει μια… “μικρή διόρθωση” στην διατύπωση (που βέβαια, δεν ήταν καθόλου “μικρή”):
Αντί για phase out (σταδιακός περιορισμός) υπογράφηκε τελικά το phase down (δηλαδή σταδιακή επιβράδυνση της αύξησης) στη χρήση των υδρογονανθράκων!
Κι έτσι στα επόμενα δέκα-δεκαπέντε χρόνια, η Δύση (ΗΠΑ-Καναδάς- Ευρώπη) δεσμεύονται ήδη μεταξύ τους να μειώσουν δραστικά τη χρήση υδρογονανθράκων, ενώ η Κίνα και η Ινδία – και κάποιες χώρες της Άπω Ανατολής – (οι μεγαλύτεροι “επιβαρυντές” σε ρύπους) θα συνεχίσουν να αυξάνουν τη χρήση υδρογονανθράκων (αλλά με… βραδύτερους ρυθμούς)!
Αυτό σημαίνει ότι η τιμή της ενέργειας στη Δύση θα συνεχίσει να ανεβαίνει μακροχρόνια, ενώ η τιμή της ενέργειας στην Κίνα, την Ινδία (και αρκετές χώρες της Άπω Ανατολής) θα παραμείνει χαμηλά.
Πράγμα που με τη σειρά του σημαίνει ότι το κενό ανταγωνιστικότητας θα μεγαλώνει συνέχεια σε βάρος της Δύσης!
Δηλαδή η Δύση συμφώνησε σε κάτι που ισοδυναμεί με την εθελοντική πλήρη αποβιομηχάνισή της!
Να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει μοντέλο ανάπτυξης με λιγότερη και ακριβότερη ενέργεια!
Η Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση που επαγγέλλονται σήμερα όλοι, μπορεί να προβλέπει λιγότερη βαριά βιομηχανία, αλλά προβλέπει ταυτόχρονα περισσότερη και φθηνότερη ενέργεια. Αυτό σημαίνει ότι με όσα η Δύση έχει δεσμευτεί (ενώ ο υπόλοιπος κόσμος ΔΕΝ έχει δεσμευτεί), η Δύση δεν θα συμμετάσχει στην Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση. Και θα παραιτηθεί κι από το πλεονεκτήματα της Τρίτης…
* Και μια ακόμα γεωπολιτική “λεπτομέρεια”: Μέσα στην Ευρώπη η μόνη μεγάλη χώρα που δεν εξαρτάται ιδιαίτερα από υδρογονάνθρακες για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας είναι η Γαλλία. Γιατί έχει κρατήσει τα πυρηνικά της εργοστάσια. Και τα αναπτύσσει συνεχώς…
Κι αυτό σημαίνει ότι στο εξής η Γαλλία γίνεται η πιο ισχυρή χώρα στην Ευρώπη! Γιατί είναι η μόνη που έχει λυμένο το ενεργειακό της! Ενώ η Γερμανία έχει μόνη της δημιουργήσει ένα ενεργειακό κυκεώνα που ήδη πυροδοτεί σοβαρά εσωτερικά προβλήματα, ενώ την φέρνει σταδιακά σε σύγκρουση με άλλες χώρες-μέλη (αλλά και με την κοινή λογική)…
(Τώρα που αναλαμβάνουν τα σχετικά χαρτοφυλάκια από το Κόμμα των Πρασίνων στη Γερμανία, τα πράγματα μάλλον θα επιδεινωθούν)…
Όλα αυτά δεν σημαίνουν αναγκαστικά ότι η Γερμανία είναι “καταδικασμένη”. Ούτε, πολύ περισσότερο, ότι η Ευρώπη είναι “καταδικασμένη”. Στις σύγχρονες δημοκρατίες υπάρχουν πάντα οι δυνατότητες “διορθωτικών κινήσεων”…
–Όμως το βέβαιο είναι ότι το ενεργειακό είναι πολύ σοβαρό πρόβλημα για όλη την Ευρώπη.
–Ότι η σημερινή πολιτική οδηγεί σε αδιέξοδο ενεργειακής πενίας.
–Κι ότι η “διόρθωση του λάθους” σημαίνει πως πρέπει να αναθεωρηθούν εκ βάθρων πολιτικές της τελευταίας δεκαετίας τουλάχιστον. Πράγμα που προϋποθέτει σφοδρές πολιτικές συγκρούσεις – μέσα στα κράτη και ανάμεσά τους…
Κι όλα αυτά σε συνθήκες τεράστιων – κι όχι μόνο “συγκυριακώ픨- αυξήσεων στις τιμές ενεργείας. Και αμέσως μετά από μια παραλυτική κρίση λόγω παγκόσμιου λοκντάουν – κρίση που δεν έχει ξεπεραστεί ακόμα…
Το ενεργειακό, από μόνο του, θα μπορούσε και να διαλύσει την Ευρώπη.
Κι όπως θα δούμε, δεν είναι πια το μόνο…
Αν προσθέσουμε και το “μεταναστευτικό” και το Πρόγραμμα Σταθερότητας που θα επανέλθει και τις συγκρούσεις για θέματα “ταυτοτήτων”, η κατάσταση γίνεται όλο και πιο δύσκολη – ίσως όλο και πιο δραματική…
Μάλλον θα πρέπει να τα ξανασκεφτούμε όλα από την αρχή! Πράγμα που είναι ιδιαίτερα δύσκολο πια, όταν αναδεικνύονται πολιτικές ηγεσίες που δεν σκέπτονται, “πνευματικές ελίτ” που δογματίζουν και φανατίζονται (αντί να σκέπτονται) και λαοί που γίνονται όλο και πιο “πολωμένοι” (άρα δεν μπορούν να σκέπτονται)…
