Η εισβολή στην Ουκρανία αποδεικνύεται ένας παρατεταμένος και αρκετά αιματηρός πόλεμος, μετά από σχεδόν τρεις εβδομάδες. Αν δεν υπάρξουν θεαματικές αλλαγές, η κατάσταση αναμένεται ότι θα χειροτερέψει, σε επίπεδο ανθρώπινων απωλειών και καταστροφών, πριν οδηγηθεί σε κάποια λύση.[
ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΧΩΡΑΦΑ
ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ
Οι ρωσικές στρατιωτικές επιχειρήσεις διεξάγονται σε πλήρη ισχύ και με ελάχιστους έως καθόλου περιορισμούς. Οι ρωσικές δυνάμεις ερχόμενες ταυτόχρονα από πολλές κατευθύνσεις, κατάφεραν να καταλάβουν κάποιες σημαντικές πόλεις (Χερσώνα, Μελιτόπολη κλπ) και επί του παρόντος πολιορκούν και βομβαρδίζουν αρκετές άλλες. Όπως ήταν αναμενόμενο, η ουκρανική αντίσταση, αν και αξίζει κάθε σεβασμού, φαίνεται να είναι σποραδική και κακοσυντονισμένη, με κάθε πόλη και κάθε δύναμη να ενεργεί περισσότερο ή λιγότερο από μόνη της. Η κεντρική διοίκηση και τα δίκτυα επικοινωνιών του ουκρανικού στρατού, έχουν καταστραφεί από τις πρώτες ημέρες. Αν και η ρωσική αεροπορία δεν παίζει τόσο σημαντικό ρόλο όσο πίστευαν οι περισσότεροι, κυριαρχεί στον ουρανό. Η απαραίτητη υποδομή για τον ανεφοδιασμό του ουκρανικού στρατού(αεροδρόμια, λιμάνια, δρόμοι, σιδηροδρομικό δίκτυο) έχει καταστραφεί σε μεγάλο μέρος, ή ελέγχεται από τις ρωσικές δυνάμεις.
Εκεί που έχουν αποτύχει μέχρι σήμερα οι Ρώσοι, είναι ότι δεν έχουν φτάσει ακόμη κοντά στο να σπάσουν την ουκρανική θέληση για αντίσταση και μάχη. Μάλλον, συμβαίνει το αντίθετο.
Στο επίπεδο των αντικειμενικών στρατιωτικών στόχων, η Ρωσία έχει κατορθώσει να επιτύχει τον πρώτο στόχο της: την κατάληψη των εδαφών, με μόνη εξαίρεση τη Μαριούπολη που πολιορκείται, τα οποία δημιουργούν μια «γέφυρα» μεταξύ της Κριμαίας και του Ντονμπάς. Από εδώ και πέρα υπάρχουν δύο επιλογές. Η μία είναι η προώθηση προς τα δυτικά παράλια και η πολιορκία/κατάληψη της Οδησσού. Αν αυτό επιτευχθεί, τότε η Ουκρανία θα καταλήξει μια περίκλειστη χώρα. Η άλλη είναι η προώθηση από τα ανατολικά προς τον Δνείπερο για κατάληψη εδαφών, ώστε να αποκτηθεί στρατηγικό βάθος.
Σε ότι αφορά τις μεγάλες πόλεις, Κίεβο, Χάρκοβο κλπ, προς το παρόν δεν διαφαίνεται το πώς θα κινηθεί η Μόσχα, αν θα επιχειρήσει να τις καταλάβει, ή αν θα τις πολιορκήσει ώστε να τις αναγκάσει να παραδοθούν. Σε ότι αφορά την αποστρατιωτικοποίηση επί του πεδίου, η Ρωσία έχει καταφέρει από τις πρώτες ημέρες της εισβολής να καταστρέψει σχεδόν ολόκληρη την στρατιωτική υποδομή της Ουκρανίας. Αντίθετα, η αποναζιστικοποίηση επί του πεδίου, δεν έχει ακόμα επιτευχθεί για την Μόσχα. Σε πολιτικό επίπεδο και τα δύο αυτά θέματα, θα αποτελέσουν βασικά ζητούμενα των διαπραγματεύσεων.
Με τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών, ο πόλεμος μετατρέπεται σταδιακά και εν μέρει, σε «πόλεμο δια αντιπροσώπων (proxy war)», αφού χιλιάδες εθελοντές και «εθελοντές», αναμένονται να προωθηθούν στην πρώτη γραμμή και από τις δύο πλευρές.
ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Σε αντίθεση με πολλές προβλέψεις, μέχρι στιγμής, ο πόλεμος παρέμεινε εντός της Ουκρανίας και δεν επεκτάθηκε σε γειτονικές χώρες όπως η Μολδαβία και η Πολωνία.
Ωστόσο, η εξάπλωση και η κλιμάκωση παραμένουν πολύ πραγματικές πιθανότητες. Αρκεί ένα μόνο λάθος, πιθανότατα σε σχέση με αεροσκάφη του ΝΑΤΟ που ίσως κινηθούν σε περιοχές της ουκρανικής επικράτειας, ή μια ρωσική επίθεση σε εφοδιοπομπές του ΝΑΤΟ στην προσπάθεια να βοηθήσει την Ουκρανία, να πυροδοτήσει μια σύγκρουση στην Ευρώπη. Δεν είναι τυχαίο που το ΝΑΤΟ
αντιστέκεται στις εκκλήσεις του Βολοντιμίρ Ζελένσκι για την δημιουργία μιας ζώνης απαγόρευσης πτήσεων πάνω από την Ουκρανία. Το ΝΑΤΟ δεν είναι διατεθειμένο να εμπλακεί σε σύγκρουση με την Ρωσία, εκτός αν υπάρξει εισβολή σε κράτος μέλος του. Η αποχώρηση του ΝΑΤΟ από το Αφγανιστάν και ο τρόπος με τον οποίον έγινε, εξακολουθεί να αμαυρώνει την εικόνα του. Και σε αυτό, έρχεται να προστεθεί και η σταδιακή αποχώρηση της Γαλλίας από το Μάλι. Όλα αυτά είναι πολύ πρόσφατα γεγονότα για να ξεχαστούν.
Αν το τελικό αποτέλεσμα εξαρτιόταν από την στρατιωτική έκβαση του πολέμου, η νίκη της Ρωσίας θα ήταν ήδη εξασφαλισμένη. Υπάρχει όμως και ο πολιτικός παράγοντας.
Και το μεγάλο ερωτηματικό είναι ο πολιτικός στόχος της Μόσχας. Θέλει να καταλάβει τη χώρα; Προσπαθεί να εκβιάσει την πτώση της κυβέρνησης; Σκοπεύει να επιβάλει έναν φιλορώσο πρόεδρο; Θα καταλάβει μόνο κάποιες περιοχές και μετά θα εγκαταλείψει μια διαλυμένη Ουκρανία, που δεν θα μπορεί να ζήσει με τις δικές της δυνάμεις; Με τα τανκς να περικυκλώνουν το Κίεβο, αυτά τα ερωτήματα χρήζουν άμεσης απάντησης.
Η Δύση έχει δηλώσει ήδη ότι έχει κερδίσει τον πόλεμο στο επίπεδο της πολιτικής, ανεξαρτήτως των στρατιωτικών επιτυχιών της Ρωσίας. Η πραγματικότητα είναι μάλλον πιο δύσκολη. Ο Λευκός Οίκος γνώριζε το ρωσικό σχέδιο πολύ νωρίτερα, αλλά δεν είχε κάποια απάντηση. Έχοντας απορρίψει τη στρατιωτική κλιμάκωση ως επιλογή, καθώς και τις διαπραγματευτικές προτάσεις του Πούτιν, έχει μείνει χωρίς άλλες εναλλακτικές. Αυτή η σύγχυση επιβεβαιώνει ότι τα αντανακλαστικά της Ουάσιγκτον συνεχίζουν να επηρεάζονται από την πρόσφατη ήττα στο Αφγανιστάν.
Ορισμένοι αναλυτές εκτιμούν ότι ο Πούτιν έπεσε σε μια παγίδα που είχε στήσει ο Τζο Μπάιντεν, για να σπρώξει τη Ρωσία στο ίδιο τέλμα που εξάντλησε την ΕΣΣΔ στο Αφγανιστάν. Όμως η Ουάσιγκτον δεν έχει την πρωτοβουλία της επιχείρησης και δεν μπορεί να σχεδιάσει εκ του μακρόθεν στηρίζοντας τον πιο αδύναμο παίκτη της
σύγκρουσης. Θα πρέπει να κάνει πολύ μεγάλα λάθη η Μόσχα για να εγκλωβιστεί σε ένα νέο Αφγανιστάν, αυτή τη φορά στην Ευρώπη.
ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΥΡΩΣΕΩΝ ΣΤΗ ΡΩΣΙΑ
Οι κυρώσεις βλάπτουν πραγματικά την οικονομία και τον πληθυσμό της Ρωσίας. Και οικονομικά, αλλά και λόγω της αίσθησης ότι είναι αποκομμένοι από τον κόσμο. Συμπεριλαμβανομένης και της ενημέρωσης που προέρχεται από οποιεσδήποτε πηγές εκτός από τη δική τους κυβέρνηση. Οι Ρώσοι ολιγάρχες έχουν επίσης μεγάλες απώλειες.
Από την άλλη, δεν υπάρχει καμία ένδειξη σοβαρής αντίθεσης στον Πούτιν, είτε σε πολιτικό, είτε σε οικονομικό επίπεδο. Υπάρχουν διαδηλώσεις και αντιθέσεις στην πολιτική του, αλλά θεωρούνται, προς το παρόν, ως διαχειρίσιμες. Οι ισχυρισμοί ότι υπάρχει διάσταση με τους στρατηγούς του, δεν έχουν πραγματική βάση. Σε αυτή τη φάση, ο στρατός είναι επικεντρωμένος στο να κερδίσει τον πόλεμο, με τις μικρότερες δυνατόν, απώλειες-οι ευθύνες θα αποδοθούν στο τέλος.
Εκτός από τις επιπτώσεις των κυρώσεων στη Ρωσία, οι επιπτώσεις του πολέμου στην παγκόσμια οικονομία είναι πολύ σοβαρές. Η παραγωγή μειώνεται, ο πληθωρισμός αυξάνεται. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για προϊόντα όπως το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, αλλά και τα δημητριακά. Ο χρυσός παρουσιάζει μεγάλη άνοδο. Όπως πάντα, υπάρχουν και εκείνοι που επωφελούνται. Κυρίως, οι παραγωγοί και διακινητές των παραπάνω εμπορευμάτων και οι κατασκευαστές όπλων σε πολλά μέρη σε όλο τον κόσμο.
Από τη μια πλευρά, οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης συνεχίζουν να ανακοινώνουν την επικείμενη χρεοκοπία της Ρωσίας. Από την άλλη, η Ρωσία είναι μεταξύ των μεγαλύτερων κερδοσκόπων. Όχι μόνο συγκαταλέγεται στους μεγαλύτερους παραγωγούς ενέργειας και δημητριακών, αλλά τα πουλάει ακριβά σε όποιον αγοράσει. Κυρίως στην Κίνα, η οποία φαίνεται αποφασισμένη να στηρίξει οικονομικά τη Μόσχα και να συμπαραταχθεί μαζί της στον πόλεμο της Ουκρανίας.
Αλλά ήδη και η Γερμανία ανακοίνωσε ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει χωρίς ρωσικό αέριο. Το πως θα χειριστεί η Μόσχα αυτές τις δύο σχέσεις και που θα ρίξει το βάρος, θα το δούμε σύντομα.
Το ερώτημα είναι αν συνηθίζουν οι άνθρωποι τη νέα, σκληρή οικονομική πραγματικότητα. Τόσο στην Ρωσία, όσο και στην ΕΕ η οποία θα πληγεί από τις κυρώσεις που η ίδια επέβαλε. Και πάλι, θα πρέπει να περιμένουμε.
Είναι σαφές ότι οι οικονομικές κυρώσεις θα καταστούν ανενεργές εάν η Ρωσία επιτύχει μια πολιτικοστρατιωτική νίκη. Οποιοσδήποτε οικονομικός ή εμπορικός αποκλεισμός θα αναιρούνταν ουσιαστικά με αυτή τη νίκη, αφού δεν θα μπορούσε να επηρεάσει την έκβαση του πολέμου.
ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ
Η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία έχει φέρει σχεδόν όλες τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης πιο κοντά. Οι χώρες που αρνούνταν στο παρελθόν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, όπως η Σουηδία ή η Φινλανδία, σκέφτονται τώρα σοβαρά να το κάνουν. Το ερώτημα είναι αν αυτή η τάση μπορεί να διαρκέσει και αν οι χώρες αυτές είναι αποφασισμένες να προχωρήσουν.
Παρά την ρητορική του, το ΝΑΤΟ δεν είναι πλήρως ενοποιημένο. Η Τουρκία έχει σπάσει την ενιαία γραμμή απέναντι στην Ρωσία, δεν επιβάλλει κυρώσεις και είναι συνομιλητής της Μόσχας και του Κιέβου. Αλλά και συνομιλητής της Ουάσιγκτον. Η Άγκυρα έχει την δική της πολιτική και δεν την θυσιάζει στον βωμό μιας επίπλαστης ενότητας του ΝΑΤΟ. Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο το 1974, έχει ξεχαστεί προ πολλού και ακόμα και τώρα, η Ουάσιγκτον προσπαθεί να μην χάσει την Τουρκία.
Αλλά την ρητορική περί ενοποιημένης Δύσης απέναντι στη Ρωσία, δεν την ανατρέπει μόνο η Τουρκία, αλλά και ο σημαντικότερος πυλώνας της Δύσης στη Μέση Ανατολή, το Ισραήλ. Αρνείται να επιβάλλει κυρώσεις στη Μόσχα και έχει αναλάβει διαμεσολαβητικές πρωτοβουλίες.
Μετά από δεκαετίες ψευδαισθήσεων, τα γεγονότα αναγκάζουν τους πολιτικούς της Ευρώπης καθώς και τους πληθυσμούς της να λάβουν σοβαρά υπόψη τον πόλεμο και τον στρατό. Η Γερμανία επανεξοπλίζεται με ένα πρόγραμμα 100 δις ευρώ, σε βάθος δεκαετίας. Πολλοί στην Ευρώπη ανησυχούν, αλλά η Γερμανία απέχει πολύ από το να γίνει πυρηνική δύναμη, πλησιάζοντας έστω το επίπεδο της Γαλλίας και της Βρετανίας, για να είναι υπολογίσιμος στρατιωτικός παράγοντας στους διεθνείς συσχετισμούς.
Προς το παρόν, οι γραφειοκρατικές αγκυλώσεις της ΕΕ δεν κάμπτονται εύκολα, όπως έδειξε και η συζήτηση για την έκδοση ευρωομολόγου για την χρηματοδότηση του ενεργειακού προβλήματος της Ευρώπης. Την ίδια κατάληξη αναμένεται να έχει και η συζήτηση για την ευρωπαϊκή άμυνα. Εξάλλου, μετά την αποχώρηση από το Αφγανιστάν τον Αύγουστο 2021, είχε ξεκινήσει ένας διάλογος για την ευρωπαϊκή άμυνα, που είχε απροσδιόριστη κατάληξη. Παρά ορισμένες προβλέψεις, μέχρι στιγμής ο πόλεμος δεν έχει οδηγήσει την Κίνα να επιτεθεί στην Ταϊβάν. Αντίθετα, η κινεζική ηγεσία φαίνεται να ζυγίζει προσεκτικά τις επιλογές της. Σε αυτή την φάση, αυξάνει τους βαθμούς εξάρτησης σε οικονομικό επίπεδο, που επιβάλλει στη Ρωσία και η Μόσχα συναινεί. Αυτό όμως, δεν είναι ένα καλό σενάριο για τη Δύση.
Η ΛΗΞΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ
Μέχρι στιγμής, οι διαπραγματεύσεις δεν έχουν καμία ιδιαίτερη σημασία. Αλλά είναι σαφές ότι οποιαδήποτε λύση, ακόμα κι αν δεν ανταποκρίνεται πλήρως στις αρχικές απαιτήσεις του Βλαντιμίρ Πούτιν, θα είναι μόνο σε βάρος της Ουκρανίας. Η Μόσχα δεν πρόκειται να υποχωρήσει στον όρο περί φινλανδοποίησης της Ουκρανίας, ούτε σε σχέση με τις εδαφικές κατακτήσεις που έχει επιτύχει.
Δεδομένου του ότι το ΝΑΤΟ δεν θα επέμβει, μια τέτοια λύση δεν είναι αδύνατη, αλλά θα πάρει χρόνο. Ωστόσο, αν ο πόλεμος συνεχιστεί και η Ρωσία έχει μεγαλύτερες εδαφικές κατακτήσεις, περιλαμβανομένων και σημαντικών πόλεων, τότε οι όροι μπορεί να είναι ακόμα πιο δυσμενείς για το Κίεβο.
Παράλληλα, το πρώτο θύμα σε παγκόσμια κλίμακα είναι η αλήθεια. Κάτι που παρεμπιπτόντως σημαίνει ότι δεν υπάρχει τρόπος να επαληθευτούν τα στοιχεία που δημοσιεύονται και από τις δύο πλευρές. Ο πόλεμος της προπαγάνδας, μαζί με τις ψυχολογικές επιχειρήσεις συνοδεύουν τις συγκρούσεις επί του πεδίου, όπως γίνεται σε κάθε πόλεμο. Εδώ όμως έχουν ξεπεράσει κάθε προηγούμενη περίπτωση.
Στη συγκεκριμένη σύγκρουση, η Ρωσία έχει χάσει από τις πρώτες ημέρες, τον πόλεμο της προπαγάνδας και των ψυχολογικών επιχειρήσεων, στα ακροατήρια της Δύσης, αλλά και σε μεγάλο μέρος των χωρών του Παγκόσμιου Νότου. Αυτό όμως, δεν ισχύει για χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία κλπ, που την ενδιαφέρουν άμεσα.
Η Ουκρανία είναι η μεγάλη χαμένη του πολέμου, όπως ήταν αναμενόμενο από την αρχή. Χαμένη από αυτή την υπόθεση θα βγει και η ΕΕ. Η Ρωσία έχει ήδη απώλειες σε διάφορα επίπεδα, με κυριότερο το οικονομικό, αλλά το ερώτημα είναι τι θα μπορέσει να ανακτήσει από αυτές τα επόμενα χρόνια.
Οι ΗΠΑ έχουν κέρδη από την υπόθεση της Ουκρανίας, κυρίως μέσα από την επιβεβαίωση της ηγεμονίας τους στη Δύση. Αλλά και οικονομικά οφέλη, που θα προέλθουν από τον τομέα της ενέργειας, της βιομηχανίας εξοπλισμών κλπ.
Υπάρχει μια καλή πιθανότητα ότι, εάν ο πόλεμος συνεχιστεί όπως σχεδόν σίγουρα θα γίνει, η Κίνα να εμφανιστεί ως ο μεγάλος επωφελημένος. Χωρίς να ρίξει ούτε μια βολή.
Προς το παρόν, η «ομίχλη του πολέμου» εξακολουθεί να κυριαρχεί.
O Βαγγέλης Χωραφάς είναι διευθυντής της ιστοσελίδας γεωπολιτικής geoeurope.org
