Φανάρι: Η εικόνα του Πατριάρχη Βαρθολομαίου και του Πάπα Λέοντα να ευλογούν από κοινού τους πιστούς από τον εξώστη του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Φανάρι το πρωί της Κυριακής, 30 Νοεμβρίου, γράφτηκε ήδη στην εκκλησιαστική ιστορία.
Ρεπορτάζ: Παντελής Χαριτάκης
Στον πατριαρχικό ναό του Αγίου Γεωργίου, εκεί όπου η Ορθοδοξία «ανασαίνει» εδώ και αιώνες, η θρονική εορτή του Αγίου Ανδρέα του Πρωτοκλήτου εξελίχθηκε σε μια ιδιαίτερα φορτισμένη στιγμή για τις σχέσεις Ανατολής και Δύσης – και όχι μόνο.
Η πατριαρχική και συνοδική Θεία Λειτουργία τελέστηκε μέσα σε κλίμα λαμπρότητας αλλά και προσεκτικά ζυγισμένων συμβολισμών. Ο Οικουμενικός Πατριάρχης προεξήρχε, πλαισιωμένος από μέλη της Αγίας και Ιεράς Συνόδου, ενώ ο Πάπας Λέων συλλειτούργησε, εκπροσωπώντας τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία σε μια συγκυρία ιδιαίτερα ευαίσθητη για τον διαχριστιανικό διάλογο. Στον ναό παρευρέθηκαν ιεράρχες και των δύο Εκκλησιών, εκπρόσωποι άλλων χριστιανικών ομολογιών, διπλωμάτες και πλήθος πιστών, που γέμισαν κάθε γωνιά του Πατριαρχικού Οίκου.
Τρεις άξονες, ένα μήνυμα
Στις ομιλίες τους, οι δύο Προκαθήμενοι ξεδίπλωσαν τρεις βασικούς άξονες, θέλοντας να δείξουν ότι η κοινή τους παρουσία στο Φανάρι δεν αφορά μόνο τις θεσμικές σχέσεις Ρώμης–Κωνσταντινούπολης, αλλά αγγίζει την παγκόσμια ατζέντα. Ο πρώτος άξονας ήταν η αναζήτηση ορατών σημείων ενότητας, με αιχμή την προοπτική κοινής ημερομηνίας Πάσχα. Ο Πατριάρχης μίλησε για την ανάγκη «ορθόδοξης διαβούλευσης» πριν από κάθε απόφαση, υπενθυμίζοντας ότι οι ενώσεις «από τα πάνω», χωρίς τη συγκατάθεση του πληρώματος, στο παρελθόν κατέρρευσαν με θόρυβο.
Ο δεύτερος άξονας αφορούσε την κλιματική κρίση και την τεχνητή νοημοσύνη – θεματικές που τα τελευταία χρόνια βρίσκονται ψηλά και στην ατζέντα της Αγίας Έδρας και του Βατικανού, αλλά και του Φαναρίου, με τον Πατριάρχη να θεωρείται πρωτοπόρος της «πράσινης θεολογίας». Στις παρεμβάσεις τους, Πατριάρχης και Πάπας προειδοποίησαν ότι η αλόγιστη εκμετάλλευση της κτίσης και η ανεξέλεγκτη χρήση των νέων τεχνολογιών συνδέονται άμεσα με την κρίση νοήματος που βιώνει ο σύγχρονος άνθρωπος.
Ο τρίτος άξονας είχε ξεκάθαρα γεωπολιτικό βάθος: πόλεμοι, εκτοπισμός χριστιανικών κοινοτήτων, αποψίλωση της παρουσίας τους σε περιοχές που χαρακτηρίστηκαν «λίκνο της Χριστιανοσύνης». Η Ουκρανία, η Γάζα, η Συρία και η ευρύτερη Μέση Ανατολή βρέθηκαν στο επίκεντρο, με τον Πατριάρχη να υπογραμμίζει ότι οι χριστιανοί της περιοχής «δεν μπορούν να εξοριστούν από τα ίδια τους τα χώματα», και τον Πάπα να καλεί σε παγκόσμια συστράτευση για την προστασία τους.
Η συμβολική ευλογία από τον εξώστη
Η κοινή εμφάνιση στον εξώστη του Πατριαρχικού Οίκου ήταν η κορύφωση μιας ημέρας γεμάτης συμβολισμούς. Μετά το «Δι’ ευχών», οι δύο Προκαθήμενοι βγήκαν στο μπαλκόνι, ευλόγησαν το συγκεντρωμένο πλήθος και αντάλλαξαν χειραψίες και θερμές φράσεις, κάτω από τα λάβαρα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και τις σημαίες των κοινοτήτων που βρέθηκαν στο Φανάρι. Πολλοί μίλησαν για εικόνα που «κλείνει τραύματα αιώνων», άλλοι για μια «νέα σελίδα» στις σχέσεις των Εκκλησιών.
Ωστόσο, πίσω από τον ενθουσιασμό της στιγμής, δεν λείπουν και οι επιφυλάξεις. Μέρος του Ορθόδοξου λαού –τόσο στην Ελλάδα όσο και στη διασπορά– εξακολουθεί να αντιμετωπίζει με καχυποψία την τόσο στενή «συμβόρευση» Πατριάρχη και Πάπα. Στις συζητήσεις που γίνονται ήδη σε ενορίες, μονές και διαδικτυακά fora, επανέρχονται φόβοι περί «συμβιβασμών» στο δόγμα, αλλά και μνήμες από προηγούμενες, «βεβιασμένες» προσπάθειες ένωσης. Αυτή η εσωτερική ένταση, που δεν εκφράζεται θεσμικά αλλά υποβόσκει, είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει το Φανάρι το επόμενο διάστημα.
Ο ρόλος της Ελλάδας και τα διπλωματικά μηνύματα
Ιδιαίτερη βαρύτητα είχε και η παρουσία του υφυπουργού Εξωτερικών, Γιάννη Λοβέρδου, ο οποίος εκπροσώπησε την ελληνική κυβέρνηση. Το μήνυμα της Αθήνας, σύμφωνα με εκκλησιαστικούς και διπλωματικούς κύκλους, ήταν διπλό: στήριξη στον διαχριστιανικό διάλογο, αλλά και ανάδειξη του ρόλου του Πατριαρχείου ως θεσμικού πόλου σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή. Στο παρασκήνιο, κύκλοι του Υπουργείου Εξωτερικών επισημαίνουν ότι κάθε τέτοια επίσκεψη ενισχύει την ορατότητα του Φαναρίου και της ελληνικής ομογένειας στην Τουρκία, σε μια περίοδο όπου οι ισορροπίες στην Ανατολική Μεσόγειο παραμένουν εύθραυστες.
Η συνάντηση του Πάπα με τον Πατριάρχη των Αρμενίων, Σαχάγκ Μασαλιάν, νωρίτερα το πρωί στην Κωνσταντινούπολη, πρόσθεσε ακόμα μία ψηφίδα στο μωσαϊκό των χριστιανικών παρουσιών στην Τουρκία. Ο επικεφαλής της αρμενικής κοινότητας μίλησε για έναν λαό που «δεν ξεχνά» όσους στάθηκαν δίπλα του στις μεγάλες δοκιμασίες, ενώ υπογράμμισε ότι οι χριστιανοί της Μέσης Ανατολής βιώνουν σήμερα νέες μορφές διωγμού. Το ιστορικό Αρμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, με την ιδιαίτερη βαρύτητά του, λειτουργεί ως ακόμη ένας κρίκος σε αυτή την αλυσίδα εκκλήσεων για ενότητα και προστασία των κοινοτήτων.
Ανάμεσα σε προσδοκίες και ανησυχίες
Για τους υπέρμαχους του διαλόγου, η σημερινή εικόνα στο Φανάρι είναι προανάκρουσμα μιας νέας εποχής: μιας σταδιακής προσέγγισης που, χωρίς να σβήνει τις δογματικές διαφορές, επιδιώκει κοινή φωνή μπροστά στις μεγάλες προκλήσεις: κλιματική κρίση, πόλεμοι, τεχνητή νοημοσύνη, ανθρωπιστικές τραγωδίες. Για τους πιο επιφυλακτικούς, όμως, το ερώτημα παραμένει: μέχρι πού μπορεί να φτάσει αυτή η προσέγγιση χωρίς να δημιουργήσει ρήγματα στο εσωτερικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας;, τονίζει ιεράρχης στο tilegrafimanews.gr
Το βέβαιο είναι ότι η Κυριακή 30 Νοεμβρίου 2025 δεν ήταν μια «τυπική» θρονική εορτή. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο επέλεξε συνειδητά να στείλει μήνυμα ότι δεν φοβάται να βρεθεί στην πρώτη γραμμή του διαλόγου – ούτε να εκτεθεί σε κριτική. Από την άλλη, η Αγία Έδρα, με την παρουσία του Πάπα Λέοντα στο Φανάρι, δείχνει ότι επενδύει σε αυτή τη σχέση, όχι μόνο ως συμβολική γέφυρα Ανατολής–Δύσης, αλλά και ως εργαλείο παρέμβασης σε κρίσιμες διεθνείς εξελίξεις.
Αν η σημερινή ευλογία από τον εξώστη θα αποδειχθεί «σφραγίδα» μιας ιστορικής προσέγγισης ή απλώς μια λαμπρή εικόνα σε ένα κατά τα άλλα δύσκολο και αντιφατικό δρόμο, θα κριθεί στα χρόνια που έρχονται – κυρίως από το πώς θα την υποδεχθεί και θα την αφομοιώσει ο ίδιος ο ορθόδοξος λαός.
