Μπορεί το προσφυγικό και μεταναστευτικό ρεύμα να έχει εντείνει την κρίση στη χώρα μας, ωστόσο η στάση που έχει κρατήσει τις ανοίγει ευκαιρίες στα Βαλκάνια, εκτιμά το Ελβετικό Κέντρο Μελετών Ασφαλείας.
Σύμφωνα με μελέτη που δημοσίευσε τις τελευταίες ημέρες, ο ρόλος που διαδραματίζει η Ελλάδα στα Βαλκάνια έχει πάρει άλλες διαστάσεις. Μετά την οικονομική κρίση και τώρα με την εξέλιξη της προσφυγικής κρίσης αλλά και με μια νέα κυβέρνηση στα ηνία ο ρόλος της Ελλάδας είναι πλέον καταλυτικός Σύμφωνα με έρευνα του Κέντρου Μελετών Ασφαλείας (CSS) η κρίση στην Ελλάδα – οικονομική αλλά και η προσφυγική – είναι μια ευκαιρία στην βελτίωση των διμερών σχέσεων με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων.
Όπως αναφέρει η έρευνα, οι μοναδικές πολιτικές συνθήκες που επικρατούν στην Ελλάδα αυτή την περίοδο έχουν τη δυνατότητα να λύσουν μακροχρόνια προβλήματα και να σταθεροποιήσουν την περιοχή. Όντας στην καρδιά της μεταναστευτικής κρίσης αλλά και της κρίσης της Ευρωζώνης, αντιμέτωπη με μεγάλης κλίμακας απεργίες και με μόλις 153 από τις 300 έδρες στο Κοινοβούλιο οι κινήσεις της ελληνικής κυβέρνησης είναι περιορισμένες
Ωστόσο, σημαντικό ρόλο σε αυτό θα έχει ο χειρισμός της μεταναστευτικής και της οικονομικής κρίσης της ΕΕ που θα διαδραματίσει έναν αποφασιστικό ρόλο σε μια οποιαδήποτε τέτοια προοπτική.
Τα βασικά σημεία που υπογραμμίζει το Κέντρο Μελετών Ασφαλείας(CSS)
Η προοπτική της διεύρυνσης της ΕΕ εξακολουθεί να είναι απαραίτητη για τη σταθεροποίηση των Δυτικών Βαλκανίων.
Η Ελλάδα παραμένει ένας βασικός παράγοντας για τη διεύρυνση της ΕΕ στα Βαλκάνια, μεταξύ άλλων το γεγονός ότι είναι το επίκεντρο της οικονομικής και της προσφυγικής κρίσης στην Ευρώπη.
Η τρέχουσα πολιτική σκηνή παρέχει μια μοναδική ευκαιρία για πρόοδο σε μακροχρόνια ζητήματα, κάτι που η ΕΕ πρέπει να εκμεταλλευτεί
Βλέποντας και πάλι την Ελλάδα ως εταίρο στους τομείς της μετανάστευσης και της οικονομίας θα βοηθήσει στην επίλυση ζητημάτων που βρίσκονται σε εκκρεμότητα στα Δυτικά Βαλκάνια.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι η Ελλάδα παίζει ένα καθοριστικό ρόλο στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων ειδικά τώρα που η προσφυγική κρίση έχει φέρει τα Δυτικά Βαλκάνια στο προσκήνιο. Ευειδή πολλές περιοχές μαστίζονται από αστάθεια με την πρόσφατη προσφυγική κρίση κινδυνεύουν να χαθούν πάνω από 20 χρόνια προσπάθειας για διεθνή σταθεροποίηση.
Η Ελλάδα ως ένθερμος υποστηρικτής της διεύρυνσης της ΕΕ πριν την οικονομική κρίση, εξακολουθεί να διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στα Δυτικά Βαλκάνια αν και όπως αναφέρει το δημοσίευμα εμπλέκεται σε πολιτικές διαφορές με την ΠΓΔΜ, το Κοσσυφοπέδιο και την Αλβανία με αποτέλεσμα ο συμβιβασμός της Ελλάδας στα ζητήματα αυτά να αποτελεί προϋπόθεση για την ενταξιακή πρόοδο των χωρών αυτών στην ΕΕ.
Ο κρίσιμος ρόλος της Ελλάδας στα Δυτικά Βαλκάνια
Ο ρόλος της Ελλάδα στα Δυτικά Βαλκάνια βασίζεται στην εγγύτητα και στους ιστορικούς δεσμούς. Εκτός από το να είναι ένας καθοριστικός παράγοντας της διεύρυνσης της ΕΕ, η Ελλάδα συνδέεται οικονομικώς με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Συνεπώς η παρακμή της ελληνικής οικονομίας έπληξε επίσης την ήδη οικονομικά διαταραγμένη περιοχή.
Εκτός από την πτώση ξένων επενδύσεων και τους κινδύνους στον περιφερειακό τραπεζικό τομέα, η μεταναστευτική πίεση στις χώρες αυξήθηκε και πάλι. Για παράδειγμα, το 2007 περίπου 600.000 Αλβανοί εργάζονταν στην Ελλάδα.
Δεκάδες χιλιάδες Αλβανοί εργάτες αναγκάστηκαν να επιστρέψουν στην πατρίδα τους μέχρι σήμερα, με την επιστροφή τους να κόβει την εισροή εμβασμάτων. Τα Δυτικά Βαλκάνια θα επωφελούνταν σε μεγάλο βαθμό από την οικονομική ανάκαμψη στην Ελλάδα.
Πριν από την έναρξη της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, η Ελλάδα ήταν ενεργός υποστηρικτής της διεύρυνσης της ΕΕ στα Δυτικά Βαλκάνια. Οι προσπάθειες της Ελλάδας ως προς τον εξευρωπαϊσμό της κορυφώθηκαν το 2003, κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Προεδρίας της ΕΕ.
Ωστόσο, ο ενθουσιασμός της Ελλάδας ως προς την ενσωμάτωση της περιοχής στην ΕΕ βρέθηκε αντιμέτωπος με μερικά εμπόδια:
Οι διαφορές με την ΠΓΔΜ για το όνομα – Ενώ η Ενδιάμεση Συμφωνία με την ΠΓΔΜ το 1995 καλλιέργησε ελπίδες για μια λύση μέσω διαπραγματεύσεων το 2008 και το 2009 η Ελλάδα εμπόδισε την περαιτέρω διαδικασία ένταξης της γειτονικής χώρας στο ΝΑΤΟ και στην ΕΕ .
Προβλήματα στο Κοσσυφοπέδιο το 2008 όταν η χώρα ανακήρυξε την ανεξαρτησία της. Η Ελλάδα είναι ένα από τα πέντε κράτη της ΕΕ που δεν αναγνωρίζουν το Κοσσυφοπέδιο Οι λόγοι είναι δύο: Για να αποφευχθεί προηγούμενο όσο αφορά τη σύγκρουση στην Κύπρο, και η ευθυγράμμιση με τη Σερβία, μια χώρα με την οποία η Ελλάδα διατηρεί στενούς πολιτικούς, οικονομικούς και πολιτιστικούς δεσμούς.
Σφοδρή διαφωνία υπάρχει και με την Αλβανία. Η Συμφωνία Σταθεροποίησης και Σύνδεσης μεταξύ Αλβανίας – ΕΕ έγινε εν μέσω ενός Ελληνικού τελεσίγραφου σχετικά με νεκροταφεία του Β ‘Παγκοσμίου Πολέμου στην Αλβανία. Επί του παρόντος, η διαφωνία για τα θαλάσσια σύνορα μεταξύ των δύο χωρών θέτει σε κίνδυνο περαιτέρω πρόοδο. Η επικύρωση της συμφωνίας για το θέμα ανατράπηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Αλβανίας. Η Ελλάδα απειλεί να εμποδίσει την έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Αλβανία, αν δεν επιτευχθεί λύση.
Το 2014, η Ελλάδα έκανε μια συμβολική κίνηση που αποδεικνύει έλλειψη υποστήριξης της ΕΕ, όταν απέκλεισε από τις προτεραιότητες της την διεύρυνση της ΕΕ. Πρωτοβουλίες από υψηλόβαθμους αξιωματούχους, όπως τα σχέδια του πρώην πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου το 2009 για την ενσωμάτωση των Δυτικών Βαλκανίων στην Ένωση είχαν χάσει το νόημα τους.
Μια πιο ευέλικτη ελληνική θέση ως προς τα διμερή ζητήματα αποτελεί προϋπόθεση για την πρόοδο των τριών υποψηφίων προς την ΕΕ. Η Ευρώπη χρειάζεται τους Ελληνικούς συμβιβασμούς για την επίτευξη προόδου στα Δυτικά Βαλκάνια. Τα Δυτικά Βαλκάνια παρέχουν στην Ελλάδα μια ευκαιρία για τη βελτίωση της διεθνούς θέσης της, μέσω καλύτερων σχέσεων με τους γείτονές της, οι οποίοι υπέφεραν κατά τη διάρκεια της οικονομικής και προσφυγικής κρίσης.
Αλλά απαιτείται η δέσμευση της ΕΕ στο θέμα αυτό αν και η κατάσταση δεν είναι ακόμη έτοιμη για οποιαδήποτε εμπλοκή. Αν αναγκαστεί η Ελλάδα να κάνει παραχωρήσεις στην περιοχή, με αντάλλαγμα ευελιξία σχετικά με τα οικονομικά μέτρα η την μετανάστευση δεν θα είναι επαρκής.
Σύμφωνα με αναφορές των μέσων ενημέρωσης, η προσέγγιση αυτή έχει αποτύχει ήδη από το καλοκαίρι του 2015 με αξιωματούχους της ΕΕ να προσπαθούν να συμφωνήσουν με την Ελλάδα για το Κοσσυφοπέδιο
Ο αντίκτυπος της μεταναστευτικής κρίσης
Η συνεχιζόμενη μεταναστευτική κρίση έχει τεράστιες συνέπειες για τα κράτη των Βαλκανίων Οι Ευρωπαίοι εταίροι προσπαθούν για μια πιο αποτελεσματική διαχείριση κρίσεων αυτή την περίοδο κάτι που αποτελεί επίσης προϋπόθεση για πρόοδο ανάμεσα στην Ελλάδα και τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων. Για τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, ο καλύτερος χειρισμός της μεταναστευτικής κρίσης θα εξαλείψει ένα σημαντικό αποσταθεροποιητικό στοιχείο καθώς η περιοχή μετετράπη σε ένα διάδρομο διέλευσης για τους μετανάστες προς το βόρειο τμήμα της Ευρώπης.
Παρόλα αυτά, η κατάσταση απαιτεί την εσωτερική διαχείριση των κρίσεων. Τα Σκόπια που συνορεύουν με την Ελλάδα στα βόρεια και εξακολουθούν να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της κρίσης θα επωφεληθούν αν η διαδικασία της μετανάστευσης διευθετηθεί στα τουρκο-ελληνικά σύνορα και στην Ελλάδα. Τότε θα υπάρχει χρόνος για άλλα πολιτικά θέματα.
Θα διευκολυνθούν επίσης οι συνομιλίες όσο αφορά περιφερειακά ζητήματα.
Για να βελτιωθεί η κατάσταση, είναι σημαντικό η Ελλάδα να τηρήσει κάποια δεδομένα όσο αφορά την μετανάστευση.
Οι ικανότητες υποδοχής πρέπει να βελτιωθούν,
Πρέπει να δημιουργηθεί ένα λειτουργικό σύστημα καταχώρισης
Ένα λειτουργικό σύστημα ελέγχου των συνόρων θα πρέπει να τεθεί σε εφαρμογή
Πολλά από αυτά είναι εφικτά με τη βοήθεια των κρατών μελών της ΕΕ και με την ενισχυμένη εμπλοκή της Frontex. Ωστόσο, όλες αυτές οι βελτιώσεις μπορούν να εφαρμοστούν μόνο αν η Ελλάδα, (και η Τουρκία) έχει πεισθεί για την εγκυρότητα των μέτρων και, επομένως, δείχνει μια βούληση να τα εφαρμόσει
Η ανάπτυξη της Frontex στην εξαιρετική αυτή περίπτωση, στα σύνορα ΠΓΔΜ – Ελλάδας είναι σημαντική.
Μετά από τη αξιολόγηση της Επιτροπής Σένγκεν στην Ελλάδα ότι η χώρα « παραμελεί τις υποχρεώσεις που υπέχει δυνάμει των κανόνων του Σένγκεν και ότι υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις στην εκτέλεση των ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα», η Ελληνική στάση στην εφαρμογή ορισμένων από των μέτρων στην προσφυγική κρίση μπορεί να θεωρηθεί ως μια προσπάθεια να κρατήσει ένα διαπραγματευτικό χαρτί σε περίπτωση που η ΕΕ κινηθεί προς την επιβολή κυρώσεων.
Μια πολιτική ή οικονομική κατάρρευση της Ελλάδας αποτρέπει μια οποιαδήποτε μελλοντική εμπλοκή με την ΠΓΔΜ, το Κοσσυφοπέδιο και την Αλβανία. Η ελπίδα των χωρών της περιοχής για ένταξη στην ΕΕ θα συντριβεί λόγω της ελληνικής αδυναμίας να συμμετάσχουν στη διεύρυνση της ΕΕ.
Η Ελλάδα ήταν πρότυπο για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση της περιοχής, σήμερα αυτό φαίνεται να βρίσκεται στο μακρινό παρελθόν. Ωστόσο, ρίχνοντας το φταίξιμο για την Ευρωζώνη και την μεταναστευτική κρίση στην Ελλάδα δε λύνει το πρόβλημα. Οι αρνητικές πολιτικές προς την Ελλάδα έχουν άμεση επιρροή στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και η Ελλάδα δε θα έπρεπε να θεωρείται μόνο ως ένας ταραχοποιός, αλλά ως ένας εν δυνάμει περιφερειακός θετικός παράγοντας και να αντιμετωπίζεται αναλόγως.
Η ΕΕ και τα βόρεια κράτη μέλη της πρέπει να αντιμετωπίζουν την Ελλάδα ως εταίρο σε θέματα μετανάστευσης, όχι ως μια υποδεέστερη χώρα. Ως αποτέλεσμα η Ελλάδα θα είναι σε θέση να συνεισφέρει στον διάλογο με τις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων, δημιουργώντας έτσι μια θετική δυναμική στην επίλυση των εκκρεμών ζητημάτων με την εξωτερική πολιτική της περιοχής. Με την απομάκρυνση των διμερών θεμάτων, η ΕΕ θα ανακτήσει την επιρροή στις εσωτερικές μεταρρυθμίσεις στις χώρες αυτές που έχει κάπως χάσει τα τελευταία χρόνια εξαιτίας των ενταξιακών προοπτικών.
