ΓΡΑΦΕΙ Ο ΔΡ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ.Ε.ΔΡΟΥΓΟΣ
H Ελλάδα στον υπό διαμόρφωση νέο παγκόσμιο και περιφερειακό χάρτη βρίσκεται μπροστά σε πολύ δύσκολες επιλογές στο φως της σφοδρότατης οικονομικής κρίσης την οποία εδώ και 5-6 χρόνια αντιμετωπίζει.
Η άσχημη οικονομική κατάσταση σε συνδυασμό με σωρεία άλλων προβλημάτων έχει στρέψει το ενδιαφέρον της χώρας στην αντιμετώπιση της κοινωνικής και ανθρωπιστικής κρίσης με αποτέλεσμα να μην έχουνε σε βάθος αναλυθεί τα ευρύτερα προβλήματα της χώρας ως και οι εν δυνάμει απειλές που είναι πολύ πιο ύπουλες, κρυφές και ασύμμετρες. Την ίδια στιγμή από τον Αρκτικό μέχρι την Μεσοποταμία και την ανατολική Μεσόγειο βρίσκονται σε εξέλιξη πολλές κρίσεις που με τον ένα ή άλλο τρόπο επηρεάζουν την παρουσία της Ελλάδος σε όλο το πολιτικό-στρατιωτικό φάσμα.
Η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε νέες απειλές και γεγονότα που έχουνε παράπλευρες επιπτώσεις για τα συμφέροντα της, ενώ την ίδια στιγμή λόγω κακών εκτιμήσεων αλλά και μη-συμμετοχικής διπλωματίας σε πολλούς οργανισμούς εμφανίζεται «λαβωμένη» και χωρίς μια Εθνική Στρατηγική, η οποία πέραν των οικονομικών προβλημάτων που ασφαλώς είναι οξύτατα δεν εμφανίζεται σε διεθνείς πρωτοβουλίες, συνασπισμούς προθύμων ή και διασυμμαχικές ενέργειες.
Ο νέος χάρτης για την Ελλάδα χαρακτηρίζεται από τα παρακάτω στοιχεία:
1. Επιστροφή της Ρωσίας με πολλή δυνατή συμμετοχή και παρουσία στις Ευρωατλαντικές σχέσεις ως και στην Μεσοποταμία.. Τα γεγονότα της Κριμαίας και της Ανατολικής Ουκρανίας έχουνε προκαλέσει μια στροφή προς νέες ψυχροπολεμικές τάσεις και αντιπαραθέσεις της Δύσης με την Μόσχα. Η χώρα ως μέλος του ΝΑΤΟ και της ΕΕ βρίσκεται εκ νέου μπροστά σε ένα διαφορετικό τοπίο από αυτό που υπήρχε από το 1992 μέχρι τον Φεβρουάριο του 2014.
2. Οι εξελίξεις στην Μέση Ανατολή και στην Βόρειο Αφρική λόγω της λεγόμενης Αραβικής Άνοιξης και του ξεσηκωμού των Αραβικών μαζών σε διάφορα Αραβικά κράτη έχει προκαλέσει πτώσεις καθεστώτων, επανεμφάνιση πολλών μικρών ή μεσαίας κλίμακας πολέμων, αυξημένες τάσεις τρομοκρατίας με έντονα ορισμένα χαρακτηριστικά (πχ αυτοκτονικού πλαισίου) καθώς και ενδυνάμωση των φονταμενταλιστικών και εξτρεμιστικών Ισλαμικών τάσεων σε διάφορες περιοχές του τόξου από τον Κόλπο των πετρελαίων μέχρι το Ισλαμικό Μάγκρεμπ(Β. Αφρική).
3. Σε άμεση συνάρτηση με το παραπάνω είναι η ραγδαία και ανεξέλεγκτη μετακίνηση πληθυσμών από ανατολάς και νότια για τις Ευρωπαϊκές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα. Η κατάσταση είναι πάρα πολύ επικίνδυνη και μέχρι τώρα δεν έχουμε διαχρονικά μια εξελιγμένη αντιμετώπιση ως και μια Εθνική Στρατηγική που να αφορά την μαζική μετακίνηση πληθυσμών, ενώ μέσα σε αυτούς που προσπαθούν να περάσουν στην Ευρώπη είναι και άτομα που μπορούνε να προκαλέσουν σοβαρά εσωτερικά προβλήματα(πχ στην ασφάλεια, στην ενίσχυση εγκληματικών και τρομοκρατικών οργανώσεων, στην δημόσια υγείαως φορείς μολυσματικών ασθενειών κα). Μπορεί να είναι ήδη ενεργά μέλη παράνομων ομάδων που έχουνε άλλες ατζέντες με στόχους για επικείμενες επιθέσεις στο μυαλό τους ή και ακόμα μπορεί να είναι «μοναχικοί λύκοι» που με τις ενέργειες τους είναι πολύ επικίνδυνοι . Την ίδια στιγμή η κατάσταση στα Δυτικά Βαλκάνια (Αλβανία – Κόσοβο – Βοσνία Ερζεγοβίνη) δεν έχει σταθεροποιηθεί απόλυτα παρά τα 15 και πλέον χρόνια που έχουν περάσει από τις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ στο Κόσοβο. Τα βόρεια σύνορα της Ελλάδος απαιτούν μία διαφορετική καταγραφή στο Κείμενο μιας εξελιγμένης Στρατηγικής της χώρας.
4. Οι ανωτέρω παράνομα εισερχόμενοι στην προσπάθειας τους να περάσουν στην Ιταλία ή στην Ελλάδα προκαλούν προβλήματα στην θαλάσσια ασφάλεια(συν ότι πολλόι χάνουνε την ζωή τους), ενώ στην ευρύτερη γειτονιά μας οργιάζουν η παράνομη διακίνηση ελαφρών όπλων, παράνομων και απαγορευμένων υλικών, ως και η διακίνηση βρώμικου χρήματος που μπορούν να τροφοδοτήσουν τοπικούς πολέμους.Άρα οι απειλές δεν είναι μόνο εξωτερικής φύσης ή αποκλειστικά συμβατικές. Αντίθετα χαρακτηρίζονται ως μη-συμβατικές και μη-γραμμικές με απρόβλεπτες επιπτώσεις για την συνοχή των κοινωνιών, ενώ την ίδια στιγμή η ανάμιξη του οργανωμένου εγκλήματος και της τρομοκρατίας έχει μετατοπίσει πολύ τα όρια του όποιου ολοκληρώματος ασφαλείας και άμυνας της χώρας. Ασφαλώς στο παρελθόν η χώρα δέχθηκε μαζικά πχ Αλβανούς λαθρομετανάστες μετά την πτώση του κομμουνιστικού καθεστώτος στα Τίρανα(και σε μικρότερο βαθμό από άλλες χώρες), όμως από τα νότια και από τα ανατολικά μας σύνορα εμφανίζονται άτομα που έχουνε ισχυρές και βαθύτατες καταβολές από το ριζοσπαστικό Ισλάμ και μία άλλη αντίληψη σχετικά με τις Ευρωπαϊκές κοινωνικές και άλλες παραμέτρους και κοινωνικά γνωρίσματα.
5. Ο νέος χάρτης για την Ελλάδα χαρακτηρίζεται επίσης από πολλά στοιχεία της εξελισσόμενης παγκοσμιοποίησης που μέχρι στιγμής δεν έχουνε αναλυθεί κατάλληλα με αποτέλεσμα να μπορούν να προκαλέσουν πολυποίκιλες εσωτερικές και εξωτερικές κρίσεις και κινδύνους. Παραδείγματος χάρη η περίπτωση των ραγδαία μεταφερόμενων ασθενειών και ιών (EBOLA κλπ), οι σαρωτικές περιβαλλοντικές απειλές και οι έντονες φυσικές καταστροφές και βαθιές κρίσεις στα οικοσυστήματα, αλλά και η περίπτωση των διαφόρων απειλών στον κυβερνοχώρο που μπορούν να προκαλέσουν πολυδιάστατες και βαθύτατες κρίσεις και οικονομικές αναστατώσεις (κυβερνο-έγκλημα, κυβερνό-τρομοκρατία, κυβερνοεπιθέσεις κα). Όσο ποτέ άλλοτε στον σημερινό κόσμο είναι αναβαθμισμένος ο όρος Εσωτερική Ασφάλεια (HomelandSecurity).
6. Η περίπτωση της αλλαγής των δεδομένων με πολύ σοβαρές επιπτώσεις για την ασφάλεια της χώρας, που προέρχεται από την ανακάλυψη και εκμετάλλευση ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο. Το ενεργειακό ζήτημα που είναι οξύτατο για τις πλείστες Ευρωπαϊκές χώρες, αφορά άμεσα την Ελλάδα για αυτό και ο παράγοντας ενέργεια αλλάζει και αναμένεται στα προσεχή χρόνια να αλλάξει πολλά πράγματα στην διαμόρφωση μιας Εθνικής Στρατηγικής για τις επόμενες δεκαετίες.
7. Οι σημαντικές και καταλυτικές τροποποιήσεις και αλλαγές στην δομή, φύση, συμπεριφορά και αντικειμενικούς σκοπούς των συμμαχιών στις όποιες ανήκει η χώρα μας, αλλά μέσα στους κόλπους τους πολλές φορές σε σειρά πολυεθνικών αποστολών και επιχειρήσεων χαρακτηρίζεται από διστακτικότητα, φοβικά σύνδρομα, μειωμένη και υποβαθμισμένη παρουσία, ενώ δίδοντας υπερμεγέθη έμφαση στο ενδεχόμενο πολιτικό και οικονομικό κόστος έχει τελικά αναιμικό ρόλο και εμπλοκή. Ως εκ τούτου μέσα σε μία Εθνική Στρατηγική θα πρέπει να ξεκαθαριστεί ποιος είναι ο ρόλος της Ελλάδος σε συμμαχίες ή συνασπισμούς προθύμων και επ’ αυτού είναι απαραίτητο να υπάρχει μια έστω οριακή σύγκλιση των διαφόρων τάσεων και θέσεων των πολιτικών παραγόντων και κομματικών φορέων. Είναι πολύ σημαντικό να έχουμε έντονη παρουσία σε διεθνείς αποστολές και fora όπου λαμβάνονται κρίσιμες αποφάσεις. Με άλλα λόγια, το νέο χάρτη των διεθνών και περιφερειακών απειλών και κινδύνων να τον έχουμε εμπλουτίσει λαμβάνοντας υπόψη τον υπό συνεχή μετάπτωση και μετεξέλιξη συμμαχικό ορίζοντα μέσα από τη διαμόρφωση εθνικών θέσεων στη διάθεση και υπηρεσία της διασυμμαχικότητας.
8. Πέραν της σταδιακής επιστροφής της Ρωσίας με πιο υπολογίσιμη παρουσία τουλάχιστον κοντά στα σύνορα της, η Ελλάδα βρίσκεται μπροστά σε μια εξελισσόμενη μετάπτωση από ένα μονοπολικό κόσμο σε ένα περισσότερο πολυπολικό, αφού χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία και η Νότια Αφρική (γνωστές ως BRICSA από τα αρχικά τους) έχουνε προκαλέσει σημαντικές οικονομικές, χρηματιστηριακές και πολιτικές επιπτώσεις σε όλα τα μέρη της γης. Η Κίνα πχ έχει εμφανιστεί με μία έντονη διεισδυτική τάση στην Ευρώπη μέσω της Ελλάδος, της Ιταλίας και της Σερβίας. Απέναντι σε τέτοιες χώρες με διευρυμένα γεωγραφικά, οικονομικά και εξαγωγικά συμφέροντα είναι σημαντικό να επιδείξουμε την πρέπουσα προσοχή.
9. Η διασπορά των ΟΜΚ)όπλα μαζικής καταστροφής) στον πλανήτη έχει προκαλέσει σημαντικές αλλαγές στον παγκόσμιο χάρτη. Αν και προληπτικά τεθήκαν εκτός ή περιθωριοποιηθήκαν τα οπλοστάσια της Συρίας και της Λιβύης μέσω διαφόρων πρωτοβουλιών ή και επιχειρήσεων, εν τούτοις πολλές χώρες όπως το Ιράν διατηρούν – παρά τις όποιες διεθνείς συμφωνίες – υπολογίσιμα πυρηνικά και βαλλιστικό-πυραυλικά προγράμματα που εμπεριέχουν κινδύνους και μπορούν να τροφοδοτήσουν περιφερειακούς και υποπεριφερειακούς ανταγωνισμούς. Παραδείγματος χάρη από πλευράς της Ελλάδος θα πρέπει να ληφθεί έντονα υπόψη στην όποια διαμόρφωση μιας αναβαθμισμένης Εθνικής Στρατηγικής το ενδεχόμενο μίας πυρηνικής υποδομής της Τουρκίας που έχει ενισχυθεί αρκετά τα τελευταία χρόνια και ειδικά μέσω της συνεργασίας που έχει αναπτύξει με την Ρωσία στην κατασκευή πυρηνικών αντιδραστήρων αλλά και με το Πακιστάν διαχρονικά.
10. Επειδή η Ελλάδα είναι στη δίνη δραματικών οικονομικών εξελίξεων και πρωτοφανούς για τα δεδομένα Ευρωπαϊκής χώρας ανθρωπιστικής κρίσης, κρίνεται ως ιδιαιτέρα σημαντική η «οικονομικοποίηση και νομισματοποίηση» των πολιτικών επιλογών. Σε εξέλιξη είναι ήδη σφοδροί οικονομικοί και νομισματικοί πόλεμοι που επηρεάζουν εκατομμύρια ανθρώπους και που στο παρελθόν ή δεν ήταν τέτοιας μορφής ή καλύπτονταν από άλλες παραμέτρους και στοιχεία. Οι οικονομικοί πόλεμοι πάρα πολλές φορές εξουθενώνουν ολόκληρους λαούς και προκαλούν σεισμικές αλλαγές στις κοινωνίες. Στην Ελλάδα μέχρι πρόσφατα δεν είχε καν ληφθεί υπόψη η περίπτωση νομισματικού πολέμου και η σύγκρουση με άλλες χώρες και διεθνείς δανειστές. Εξ αιτίας αυτής της σφοδρότατης οικονομικής κρίσης καλούμαστε στην όποια Αναθεωρητική Εθνική Στρατηγική του μέλλοντος να δούμε και να εντάξουμε την ανοικοδόμηση της κοινωνίας μέσα από την αντιμετώπιση μιας βαθύτατης οικονομικής κρίσης και πολύχρονης ύφεσης.
11. Επειδή βιώνουμε καθημερινά τις εντυπωσιακές αλλαγές στους τομείς των νέων τεχνολογιών των ΜΜΕ, των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (facebook – twitter – youtube κα), οι πιο γρήγοροι ρυθμοί της ζωής των πολιτών μιας χώρας, η λήψη και διαχείριση επαφών, γνώσεων και επιρροών, έχουνε προκαλέσει εντυπωσιακές αλλαγές σε θέματα άμυνας, ασφάλειας, τρομοκρατίας κα. Στον σημερινό κόσμο βρισκόμαστε μπροστά σε αναβαθμισμένους πληροφοριακούς πολέμους και προπαγανδιστικές ενέργειες που δεν προλαβαίνεις να τις ελέγξεις, διαχειριστείς και αντιμετωπίσεις. Άρα απέναντι σε τέτοιες εξελίξεις μια σύγχρονη Στρατηγική απαιτεί την καταγραφή, ανάλυση και ενσωμάτωση τέτοιων στοιχείων και επιλογών. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η περίπτωση της προσάρτησης της Κριμαίας από την Ρωσική Ομοσπονδία που υιοθέτησε ο Πούτιν χωρίς να γίνει κάποιας μορφής πόλεμος, ενώ το ΝΑΤΟ – σύμφωνα με εκθέσεις ειδικών, αναλυτών κα – εμφανίστηκε αιφνιδιασμένο από τα όσα έγιναν στις διαδοχικές κρίσεις της Ουκρανίας.
12. Όσο ποτέ άλλοτε σε μία σύγχρονη / Ρεβιζονιστική Στρατηγική είναι απαραίτητο να συνεισφέρουν στην διαμόρφωση της τα διάφορα LESSONS LEARNEDδηλαδή οι εμπειρίες και γνώσεις που αποκομιστήκαν – αποκομίζονται ώστε να συνδράμουν ανάλογα. Είναι πολύ σημαντικό να παρακολουθείς το διεθνές και περιφερειακό γίγνεσθαι καθημερινά και από διάφορες οπτικές γωνίες. Ο κόσμος μετεξελίσσεται δραματικά με πολύ γρήγορες ταχύτητες και οι εχθροί και οι απειλές δεν είναι απαραίτητα ορατοί. Είναι ασύμμετροι, ανεξέλεγκτοι και μπορούν να παραλύσουν μία χώρα με πάρα πολλούς τρόπους. Οι προαναφερθέντες παράγοντες επηρεάζουν την όποια νέα Στρατηγική για αυτό και απαιτούν παραγωγική καταγραφή, εμπεριστατωμένη ανάλυση και προοδευτική ενσωμάτωση στο όποιο τελικό κείμενο. Ασφαλώς η ισχύουσα Στρατηγική μας λόγω της ορατής διαχρονικής και πολύπλευρης απειλής από την Άγκυρα είναι λογικό να επικεντρώνεται σε αυτή, αλλά στον αστείρευτα μετεξελισσόμενο κόσμο η Ελλάδα έχει να αντιμετωπίσει και πολλές άλλες περιπτώσεις κινδύνων και απειλών, οπότε χρειάζεται καθαρό μυαλό και εξειδίκευση, για την προετοιμασία του τελικού προσχεδίου (draft). Τα πράγματα θα γίνουν ακόμα πιο δύσκολα στο μέλλον και δεν είναι τυχαίο ότι πολλές χώρες μέσα στα τελευταία χρόνια αναπροσάρμοσαν τις στρατηγικές τους επιλογές.
