Τη συγκρότηση ειδικής προανακριτικής επιτροπής για την διερεύνηση τυχόν τέλεσης από τον πρώην Υπουργό Μεταφορών και Υποδομών Κώστα Αχ. Καραμανλή του αδικήματος της παράβασης καθήκοντος σε βαθμό πλημμελήματος ζητά η κοινοβουλευτική ομάδα της Νέας Δημοκρατίας με πρόταση που αναμένεται να καταθέσει τις επόμενες ώρες στην Ολομέλεια της Βουλής
Το κείμενο της «γαλάζιας» ΚΟ που παρουσιάζει το protothema.gr παραθέτει το σύνολο τον βασικών ευρημάτων που περιλαμβάνονται στην ογκωδέστατη δικογραφία του εφέτη ανακριτή Σωτήρη Μπακαϊμη για την υπόθεση των Τεμπών και καταλήγει στην πρόταση σύστασης «Ειδικής Κοινοβουλευτικής Επιτροπής σύμφωνα με το άρθρο 86 παρ. 3 Συντάγματος για τη διερεύνηση τυχόν τέλεσης από τον Κωνσταντίνο Καραμανλή του Αχιλλέως της πράξης της παράβασης καθήκοντος και ειδικότερα της κατά το χρονικό διάστημα από τον Σεπτέμβριο 2021 έως και τις 28/2/2023 κατά παράβαση του άρθρου 40 παρ. 3 του νόμου 4974/2022 και προς τον σκοπό πρόκλησης οικονομικής βλάβης στην ανώνυμη εταιρεία με την επωνυμία «Οργανισμός Σιδηροδρόμων Ελλάδος ΑΕ», εκ προθέσεως παράλειψής του,
α. να καθορίσει ένα επαρκές πλαίσιο χρηματοδότησης για τον τομέα των σιδηροδρόμων,
β. να μεριμνήσει για τη διασφάλιση διάθεσης προς τον ΟΣΕ των δημόσιων πόρων που ήταν απαραίτητοι για τη συντήρηση, επισκευή, επέκταση και ανακαίνιση του σιδηροδρομικού δικτύου και την ορθή κατάρτιση του προϋπολογισμού με βάση ένα πολυετές Στρατηγικό Πρόγραμμα Σιδηροδρομικών Επενδύσεων που χρηματοδοτείται από το συγχρηματοδοτούμενο ή το εθνικό Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων ή από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας χάριν και της στελέχωσης της εταιρείας ΟΣΕ ΑΕ με το αναγκαίο για την εύρυθμη λειτουργία του προσωπικό».
Όπως προκύπτει, η πρόταση διενέργειας προανακριτικής έρευνας αφορά αποκλειστικά τους χειρισμούς του κ. Καραμανλή από τον Σεπτέμβριο του 2021 – περίοδο που διαβιβάστηκαν στον τότε αρμόδιο υπουργό οι 2 επιβαρυντικές επιστολές που περιλαμβάνονται στην δικογραφία για την υποχρηματοδότηση και υποστελέχωση του ΟΣΕ – έως την 28η Φεβρουαρίου 2023, ημέρα του τραγικού σιδηροδρομικού δυστυχήματος. Για τον υπουργό Υποδομών και Μεταφορών επι κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ Χρήστο Σπίρτζη σημειώνεται πως υπάρχουν ενδείξεις τέλεσης ποινικών αδικημάτων ωστόσο δεν ζητείται η παραπομπή του σε προανακριτική καθώς έχει επέλθει παραγραφή.
Τα βασικά σημεία του σκεπτικού της πρότασης της ΝΔ αναφέρουν πως:
«Οι κατηγορηθέντες διευθυντές τεκμηρίωσαν πλήρως ότι η εποπτεία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών επί των εταιρειών ΟΣΕ ΑΕ και ΕΡΓΟΣΕ ΑΕ είναι αποκλειστικά διοικητική και σε καμία περίπτωση δεν αφορά σε θέματα ασφαλείας, τα οποία ανήκουν στην αρμοδιότητα της Ρυθμιστικής Αρχής Σιδηροδρόμων (ΡΑΣ).
Επιπλέον αναφορικώς με το σιδηροδρομικό δίκτυο κατά νόμο υπεύθυνος είναι η εταιρεία ΟΣΕ ΑΕ, που είναι νομικό πρόσωπο με διοικητική αυτοτέλεια. Προς απόδειξη μάλιστα αυτού επικαλέστηκαν ότι και μετά το δυστύχημα των Τεμπών όσες αλλαγές πραγματοποιήθηκαν για την ενίσχυση της ασφάλειας έγιναν με απόφαση του ΟΣΕ και όχι του τότε Υπουργού.
Σε κάθε δε περίπτωση ανέφεραν ότι μετά από επισημάνσεις που είχαν διατυπωθεί σε έγγραφα των υπηρεσιών του Υπουργείου, αναφορικώς με την ανάγκη επιπλέον χρηματοδότησης και προσωπικού αποκλειστικά και μόνο για τη συντήρηση του δικτύου, η τότε πολιτική ηγεσία κινήθηκε και για την αύξηση της χρηματοδότησης και για την αύξηση του προσωπικού με προκήρυξη μόνιμων θέσεων και με κάλυψη θέσεων με δελτίο παροχής υπηρεσιών. Σημειωτέον ότι πριν από την τραγωδία των Τεμπών τόσο η ΡΑΣ, όσο και ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Σιδηροδρόμων είχαν εκδώσει πιστοποιητικά ασφάλειας που αφορούσαν τόσο τον ΟΣΕ ως διαχειριστή της σιδηροδρομικής υποδομής όσο και την Hellenic Train.
Οι ίδιοι διευθυντές κατηγορηματικά καταθέτουν ότι η τυχόν εγκατάσταση των συστημάτων ασφαλείας μπορεί να μειώνει τις πιθανότητες ατυχήματος, αλλά σε καμία περίπτωση δεν είναι επισφαλής ο σιδηρόδρομος χωρίς αυτά, εάν εφαρμόζεται ο Γενικός Κανονισμός Κίνησης, ο οποίος έχει νομοθετική ισχύ αντίστοιχη του Κώδικα Οδικής Κυκλοφορίας.
Ιδιαιτέρως σημαντικό κρίνεται επιπλέον το ακόλουθο: το κατηγορητήριο κατά των δύο διευθυντών του Υπουργείου τους αποδίδει, μεταξύ άλλων παραλείψεων (στ. 25 κατηγορητηρίου), ότι δεν προέβησαν στις απαιτούμενες ενέργειες (π.χ. εισηγήσεις) προς τον Υπουργό για να μπορέσει να λάβει αυτός επιπλέον μέτρα. Αντιστοίχως και στην πρόεδρο της ΡΑΣ (σελ 66-67 κατηγορητηρίου της) επισημαίνεται ότι δεν εισηγήθηκε, ως όφειλε, μέτρα προς τον Υπουργό για θέσπιση εθνικών κανόνων και λήψη λοιπών μέτρων. Χωρίς να λαμβάνουμε θέση επί αυτών των κατηγοριών, διαπιστώνουμε ότι ο κ. Εφέτης Ανακριτής προβαίνει σε διαφορετική ποινική αξιολόγηση των παραλείψεων των δύο διευθυντών και της προέδρου της ΡΑΣ από αυτές που πρέπει να διερευνηθούν σε σχέση με τους αρμόδιους υπουργούς. Από τη στιγμή που δεν έγιναν οι απαιτούμενες κατά τον κο Εφέτη Ανακριτή εισηγήσεις προς τον Υπουργό, είναι σαφές ότι αυτός δεν μπορεί να έχει ποινική ευθύνη.
Άλλωστε αποτελεί στοιχειώδη αρχή του ποινικού δικαίου, όπως και του κράτους δικαίου εν γένει, ο προσωπικός χαρακτήρας της ποινικής ευθύνης και το μη μεταβιβάσιμο αυτής από προϊσταμένους σε υφισταμένους και αντιστρόφως. Η ύπαρξη τέτοιας ευθύνης, ιδίως για παραλείψεις, κρίνεται με βάση τα καθήκοντα και την υπαιτιότητα εκάστου. Η γενική οργανωτική ή θεσμική ευθύνη διακρίνεται από την ευθύνη όσων διαχειρίζονται άμεσα έναν τομέα κοινωνικής δραστηριότητας.
Η ΝΔ διαχρονικά διαχωρίζει την πολιτική από την ποινική ευθύνη και για αυτό τον λόγο σε παρόμοιες περιπτώσεις τραγικών δυστυχημάτων (Σάμινα, Μάτι, Μάνδρα), που έλαβαν χώρα όταν ήταν στην αντιπολίτευση, ουδέποτε ζήτησε ποινική δίωξη κατά υπουργών των εκάστοτε κυβερνήσεων, ενώ είχαν διαβιβαστεί δικογραφίες στη Βουλή, ειδικά μάλιστα για το Μάτι η ίδια η δικαιοσύνη αναφέρει ότι εάν λειτουργούσε το 112 θα είχαν σωθεί κάποια από τα θύματα της τραγωδίας. Σημειωτέον ότι στην υπόθεση Σάμινα, που κατά κάποιον τρόπο προσομοιάζει ως προς τα διερευνώμενα αδικήματα με τη δικογραφία των Τεμπών, η ΝΔ, φερόμενη υπεύθυνα, ζήτησε απλά εξεταστική επιτροπή, την οποία αρνήθηκε η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Δυστυχώς τα κόμματα της αντιπολίτευσης επιδεικνύουν τώρα ένα διαφορετικό πρόσωπο, επιδεικνύοντας πρωτοφανή πρόθεση εργαλειοποίησης μιας τραγωδίας και υιοθετώντας ανεδαφικές θεωρίες συνομωσίας, που πλέον καταρρέουν στο σύνολό τους, για να κερδίσουν μικροκομματικά οφέλη.
Συστημικά προβλήματα και θέματα διοικητικής και μόνο εποπτείας των υπουργών δεν επιτρέπεται να συνδυάζονται με απόδοση σε αυτούς αξιόποινων και δη κακουργηματικών πράξεων.
Εάν η μη υλοποίηση των συστημάτων επιπρόσθετης ασφάλειας γεννούσε για τους υπουργούς ποινικές ευθύνες, θα έπρεπε οι Υπουργοί Υποδομών να είναι σε καθημερινή βάση ποινικά υπόλογοι για τα δυστυχήματα που γίνονται στις εθνικές οδούς που δεν έχουν ολοκληρωθεί (Πάτρα-Πύργος, ΒΟΑΚ). Αντίστοιχα θα έπρεπε να διώκονται ποινικά οι Υπουργοί Υγείας για τις διαχρονικές ελλείψεις σε γιατρούς ή διασώστες ΕΚΑΒ ή για τη μη επαρκή υλικοτεχνική υποδομή του Συστήματος Υγείας κλπ.
Σε αυτό όμως το σημείο επιβάλλεται η γνήσια διαφοροποίηση της πολιτικής από την ποινική ευθύνη. Το μόνο αδίκημα που θα μπορούσε να συνδεθεί με την άσκηση των υπουργικών καθηκόντων, όταν δεν υπάρχει οικονομική κακοδιαχείριση ή διαφθορά και διάπραξη αδικημάτων απιστίας και δωροδοκίας, είναι αυτό της παράβασης καθήκοντος του άρθρου 259 ΠΚ. Με βάση τη διάταξη αυτή μπορεί να ελεγχθεί η τυχόν ευθύνη υπουργού στην πραγματική της ποινική διάσταση, που είναι η παράβαση ή μη των αποκλειστικά δικών του καθηκόντων.
Σημειωτέον σε σχέση με τον τέως Υπουργό κο Χρήστο Σπίρτζη ότι το όποιο υπουργικό του αδίκημα δεν μπορεί να ερευνηθεί λόγω παρέλευσης της αποσβεστικής προθεσμίας του άρθρου 86 παρ. 3 του Συντάγματος, όπως αυτό ίσχυε πριν από την τροποποίηση του αρ. 86 Σ κατά τη συνταγματική αναθεώρηση του 2019. Οι όποιες παραλείψεις θα μπορούσαν να του αποδοθούν έχουν χρόνο τέλεσης που προηγείται της συνταγματικής αναθεώρησης και συνεπώς δεν μπορούν να τύχουν αναδρομικά εφαρμογής οι αυστηρότερες διατάξεις του νυν ισχύοντος άρθρου 86 Σ. Ήδη κατά τη θέση σε ισχύ του τελευταίου είχε επέλθει εξάλειψη του αξιοποίνου. Ωστόσο από την επισκόπηση του φακέλου προκύπτουν οι βαρύτατες ουσιαστικές ευθύνες του για την καθυστέρηση της ολοκλήρωσης της σύμβασης 717/14.
Η ΝΔ, μένοντας συνεπής στη θέση της να μην στέκεται εμπόδιο στη δικαιοσύνη και να οδηγούνται οι υποθέσεις που έρχονται ώριμες από τη δικαιοσύνη γρήγορα στον φυσικό τους δικαστή, καίτοι θεωρεί ότι τα στοιχεία για τυχόν ποινική ευθύνη εις βάρους του κου Καραμανλή δεν είναι ισχυρά, κρίνει ότι μπορούν να συνιστούν τις ενδείξεις που απαιτεί ο νόμος για τη σύσταση ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής για τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης».
«Δεν προκύπτουν ενδείξεις για πρόθεση ή αμέλεια για διατάραξη της ασφάλειας συγκοινωνιών»
Παράλληλα, η κυβερνητική πλειοψηφία υποστηρίζει ότι από το σύνολο του υλικού της δικογραφίας δεν «προκύπτουν ενδείξεις ότι η πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών της ελεγχόμενης περιόδου είχε πρόθεση ή αμέλεια ως προς τη φερόμενη διατάραξη της ασφάλειας της συγκοινωνίας μέσων σταθερής τροχιάς ή ως προς την πρόκληση των θανάτων ή των σωματικών βλαβών των επιβαινόντων στην επιβατική και την εμπορική αμαξοστοιχία».
Για την τεκμηρίωση της απόρριψης του αδικήματος της διατάραξης της ασφάλειας των συγκοινωνιών σημειώνεται πως «η Ρ.Α.Σ. ως Εθνική Αρχή Ασφαλείας των Σιδηροδρόμων, ήτοι «ο εθνικός φορέας ο οποίος αναλαμβάνει τα καθήκοντα που αφορούν στην ασφάλεια των σιδηροδρόμων» (άρθρο 55 περ. 7 του ν. 4632/2019), όπως επίσης Αρχή Ασφάλειας Σιδηροδρομικών Μεταφορών κατά το άρθρο 28 περ. 23, 24 και 25 του ν. 3891/2010, εξέδωσε και χορήγησε στην ΟΣΕ Α.Ε.: (α) στις 20/10/2021 Πιστοποιητικό Ασφαλείας χωρίς οποιοδήποτε περιορισμό ή παρατήρηση με ισχύ μέχρι 03/10/2026, με το οποίο βεβαιώνεται ότι η Ρ.Α.Σ. αποδέχεται το σύστημα διαχείρισης της ασφάλειας εντός της ΕΕ, σύμφωνα με την Οδηγία 2016/798 και την εφαρμοστέα εθνική νομοθεσία και (β) στις 31/01/2023 Πιστοποιητικό ΥΣΦ (Υπεύθυνου για τη Συντήρηση Φορέα) στον Διαχειριστή Υποδομής ΟΣΕ σύμφωνα με τον Ν. 4632/2019 και τον Κανονισμό (ΕΕ) 779/2019. Συνεπώς, η εταιρεία ΟΣΕ ΑΕ, ως διαχειριστής της σιδηροδρομικής υποδομής και ως υπεύθυνος για την συντήρησή της, ήταν κατά τον χρόνο του δυστυχήματος απολύτως πιστοποιημένη ως προς τα ζητήματα ασφάλειας από την αρμόδια Αρχή κατ’ εφαρμογή του εθνικού και ευρωπαϊκού Δικαίου. Σημειώνεται μάλιστα ότι η Ρ.Α.Σ. είναι εκ του νόμου ανεξάρτητη αρχή, η οποία «απολαμβάνει λειτουργικής ανεξαρτησίας, διοικητικής και οικονομικής αυτοτέλειας και δεν υπόκειται σε έλεγχο από κυβερνητικά όργανα ή άλλη διοικητική αρχή» σύμφωνα με το άρθρο 22 παρ. 2 του ν. 3891/2010».
Επιπρόσθετο στοιχείο που κατά την πλειοψηφία επιβεβαιώνει ότι η πολιτική ηγεσία δεν φέρει ευθύνη για την διατάραξης της ασφάλειας των συγκοινωνιών είναι ότι «στις 06/02/2023 η Ευρωπαϊκή Αρχή Σιδηροδρόμων (European Union Agency for Railways – ERA) εξέδωσε και χορήγησε στη HELLENIC TRAIN Ενιαίο Πιστοποιητικό Ασφαλείας με αριθμό EU1020230029 και με πενταετή ισχύ, με το οποίο πιστοποιείται το σύστημα διαχείρισης ασφαλείας της σιδηροδρομικής επιχείρησης, καθώς και τα μέτρα που έλαβε η σιδηροδρομική επιχείρηση, προκειμένου να πληροί τις ειδικές απαιτήσεις που επιβάλλει η ασφαλής λειτουργία του σχετικού δικτύου, σύμφωνα με την Οδηγία ΕΕ/2016/798 και με την εφαρμοστέα εθνική νομοθεσία. Το Πιστοποιητικό αυτό, που εξέδωσε ο ERA, ίσχυε για τη μεταφορά επιβατών και φορτίων. Την ημέρα, δηλαδή κατά την οποία συνέβη το δυστύχημα οι εταιρείες ΟΣΕ ΑΕ και Hellenic Train, πληρούσαν σύμφωνα με τις αρμόδιες εθνικές και ευρωπαϊκές αρχές το σύνολο των προϋποθέσεων ασφαλούς εκτέλεσης του δρομολογίου, κατά το οποίο επήλθε η σύγκρουση».
Τα υπομνήματα και οι καταθέσεις δύο διευθυντικών στελεχών του υπουργείου Υποδομών
Η πρόταση της ΝΔ εστιάζει στα απολογητικά υπομνήματα και στις καταθέσεις των δύο διευθυντικών στελεχών του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών σημειώνοντας πως «εγείρονται ορισμένα ζητήματα που χρήζουν περαιτέρω έρευνας και αξιολόγησης από ποινικής απόψεως. Συγκεκριμένα από την ανάγνωση των απολογητικών υπομνημάτων των δυο υπαλλήλων, των εκθέσεων εξέτασής τους από τον κο Εφέτη Ανακριτή και των εγγράφων που οι ίδιοι προσκόμισαν, προκύπτει ότι τον Σεπτέμβριο του 2021 η Διεύθυνση Σιδηροδρομικών Μεταφορών (Τμήμα Σιδηροδρομικών και Συνδυασμένων Μεταφορών) είχε συντάξει και υποβάλει δυο ενημερωτικά σημειώματα προς την Πολιτική Ηγεσία του Υπουργείου και ειδικότερα τα με αρ. πρωτ. Φ. 15.7/242749/10-9-2021 και Φ10/254143/21-9-2021 Σημειώματα, στα οποία έθιγε τα χρονίζοντα ζητήματα ανεπαρκούς χρηματοδότησης και στελέχωσης της εταιρείας Ο.Σ.Ε. ΑΕ».
Ειδικότερα, οι συντάκτες της πρότασης αναφέρουν πως «Με τα σημειώματα αυτά η προαναφερόμενη Διεύθυνση, αφού εξέθετε τα χρόνια ζητήματα υποχρηματοδότησης και ελλιπούς στελέχωσης της εταιρείας ΟΣΕ ΑΕ, ζητούσε ειδικότερα την εξεύρεση επιπλέον ποσού για τη χρηματοδότηση του ΟΣΕ, καθώς και τον συντονισμό των απαραίτητων ενεργειών για την πρόσληψη 290 ατόμων διαφόρων ειδικοτήτων» τονίζουν ωστόσο πως «Από τα στοιχεία της ποινικής δικογραφίας για το δυστύχημα των Τεμπών, που επισυνάφθηκε στο διαβιβαστικό έγγραφο του κου Εφέτη Ανακριτή Λάρισας προς τη Βουλή των Ελλήνων, δεν καθίσταται σαφές σε ποιες ενέργειες προέβη ο Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών κος Καραμανλής, που συμπεριλαμβανόταν στους παραλήπτες των δυο υπηρεσιακών σημειωμάτων, για την αντιμετώπιση των δυο ζητημάτων που είχαν εγερθεί σε αυτά, δηλαδή της ανάγκης ενίσχυσης της στελέχωσης και της χρηματοδότησης της εταιρείας ΟΣΕ ΑΕ. Παρά το γεγονός ότι γίνονται αναφορές από τους δυο υπαλλήλους περί ενεργειών του Υπουργείου για εξασφάλιση πρόσθετης χρηματοδότησης και για τη στελέχωση της ΟΣΕ ΑΕ, δεν υπάρχουν στη δικογραφία περαιτέρω στοιχεία, ώστε να εξαχθεί ασφαλές συμπέρασμα ως προς τις ενέργειες αυτές. Κατ’ αποτέλεσμα δεν μπορεί να διαπιστωθεί αν ο κος Καραμανλής άσκησε νομίμως ή όχι τα καθήκοντά του ως Υπουργός Υποδομών και Μεταφορών ούτε αν η ενδεχόμενη παράβαση αυτών ήταν υπαίτια και απέβλεπε σε συγκεκριμένο σκοπό και ειδικότερα στην αποστέρηση της εταιρείας ΟΣΕ ΑΕ από πόρους και στελεχιακό δυναμικό. Επιβάλλεται συνεπώς, χάριν της πλήρους διαλεύκανσης της υπόθεσης, να εξετασθούν περαιτέρω όποιες τυχόν ενδείξεις περί πλημμελούς άσκησης των καθηκόντων του κου Κωνσταντίνου Καραμανλή εγείρονται από τα ως άνω Σημειώματα, σε περίπτωση δε που οι ενδείξεις είναι αυτές που απαιτούνται από τον νόμο, να κινηθεί εις βάρος του ποινική δίωξη για το πλημμέλημα της παράβασης καθήκοντος εις βάρος της εταιρείας ΟΣΕ ΑΕ, όπως αυτό περιγράφεται στη συνέχεια»
