Η ώρα της κρίσης που θα δοκιμαστεί μια από τις πιο σημαντικές «επενδύσεις» που έχει κάνει ο Τούρκος ηγέτης κατά τη διάρκεια των 23 χρόνων που βρίσκεται στην εξουσία, έχει έρθει με την ανατροπή Άσαντ, καθώς η νέα κατάσταση πραγμάτων προσφέρει σημαντικές ευκαιρίες στην Τουρκία για την προώθηση των εθνικών στόχων και των φιλοδοξιών της για περιφερειακό ρόλο, κρύβει όμως και παγίδες στο πάντα εύθραυστο και εύφλεκτο σκηνικό της Μ. Ανατολής.
Ο Ταγίπ Ερντογάν, μετά την προέλαση των τζιχαντιστών και άλλων ένοπλων αντιπολιτευόμενων ομάδων στη Δαμασκό και την ανατροπή του καθεστώτος, προβάλει ως ο μεγάλος κερδισμένος της κρίσης και πλέον, όπως δείχνουν και οι επισκέψεις του Αμερικανού ΥΠΕΞ Άντονι Μπλίνκεν στην Άγκυρα και της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με τον Τ. Ερντογάν, ο Τούρκος ηγέτης είναι ο μεγάλος και μοναδικός προς το παρόν εξωτερικός «παίκτης» στο Συριακό πρόβλημα.
Πάντως με τον επικεφαλής της αμερικανικής διπλωματίας, με τον οποίο σε μια ασυνήθιστη κίνηση συναντήθηκε ο ίδιος ο Ερντογάν στο αεροδρόμιο της Άγκυρας, φάνηκε ότι η Ουάσιγκτον αναγνωρίζει τον ρόλο της Άγκυρας αλλά συνεχίζει να υπάρχει η διαφωνία για το θέμα των Κούρδων, καθώς οι ΗΠΑ επιμένουν ότι θα συνεχίσουν να στηρίζουν το SDF στον αγώνα εναντίον του ISIS.
Ο νέος Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ εξήρε μεν την αποτελεσματικότητα του Τ. Ερντογάν στη Συρία, κάνοντας λόγο για «επιθετική κατάληψη» και ότι ο έξυπνος ηγέτης της Τουρκίας «ελέγχει τους ανθρώπους που ανέλαβαν την εξουσία στη Συρία», δηλώνοντας όμως ότι η Τουρκία είναι το κλειδί για τη Συρία, ουσιαστικά του αναθέτει και την ευθύνη για ό,τι συμβεί στο επόμενο διάστημα. Και το γεγονός ότι ο Τούρκος υπουργός άμυνας Γ. Γκιουλέρ έκανε αναφορά σε προσφορά στρατιωτικής βοήθειας στη Συρία και από χθες υπάρχει συγκέντρωση τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων στα σύνορα με την περιοχή που ελέγχει η κουρδική οντότητα, έχει προκαλέσει ανησυχία και στους Αμερικανούς αλλά και σε γειτονικές χώρες που δεν επιθυμούν βεβαίως να δουν τη «νέα» Συρία να μετατρέπεται σε τουρκικό προτεκτοράτο με νεοθωμανικό «άρωμα».
Η Τουρκία επιδιώκει πλέον όχι μόνο να ικανοποιήσει εθνικούς στόχους αλλά να επεκτείνει περαιτέρω την επιρροή της όπως έχει ήδη κάνει στον Καύκασο, στη Β. Αφρική και στο Κέρας της Αφρικής και συγχρόνως να αποτελεί πλέον τον «τοποτηρητή» της Συρίας, που θα αποτελεί για το επόμενο μακρύ διάστημα τη μεγάλη εστία κρίσης στη Μέση Ανατολή.
Ήδη ο Τούρκος πρόεδρος εκμεταλλεύεται τις εξελίξεις στο παζάρι του με την Ε.Ε. επιδιώκοντας αναβάθμιση των ευρωτουρκικών σχέσεων και εξασφάλιση δεσμεύσεων για μεγάλη οικονομική βοήθεια όχι πλέον μόνο για τους πρόσφυγες αλλά και για την ανθρωπιστική βοήθεια και για την ανοικοδόμηση της Συρίας, μεγάλο μέρος των οποίων θα κατευθυνθεί στην ίδια την τουρκική οικονομία μέσω των μεγάλων τουρκικών κατασκευαστικών εταιριών και των εταιριών τσιμέντου και χάλυβα. Με όχημα τη Συρία η Άγκυρα θα επιχειρήσει και πάλι να πείσει την Ευρώπη ότι η σχέση είναι στρατηγική και ότι «η Τουρκία προσφέρει στρατηγικό όραμα στην Ε.Ε.».
Το μεγάλο παιχνίδι όμως του Τ. Ερντογάν γίνεται πλέον με την Ουάσιγκτον καθώς θέλει να προλάβει τις εξελίξεις και να στρώσει το έδαφος για αλλαγή πλεύσης στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις ενόψει και της ανάληψης των καθηκόντων του νέου προέδρου Ντ. Τραμπ. Σημείο αιχμής και πρώτης προτεραιότητας για την Τουρκία είναι φυσικά το Κουρδικό.
Σήμερα ο Τ. Ερντογάν δικαιολογημένα πανηγυρίζει για τον ρόλο που έχει επί του εδάφους στη Συρία καθώς εφόσον όλα εξελιχθούν ομαλά θα πρόκειται για μια στρατηγική νίκη της Τουρκίας. Όλο το προηγούμενο διάστημα βεβαίως οι παρεμβάσεις του είχαν προκαλέσει την αντίδραση των Αράβων, αλλά τώρα με την αποκατάσταση των σχέσεων του με τις χώρες του Κόλπου και την Αίγυπτο θα αναζητήσει νέες ισορροπίες.
Το κλειδί βεβαίως είναι να υπάρξει σταδιακή αποκατάσταση της ομαλότητας στη Συρία και το νέο καθεστώς που θα δρομολογήσει η εξουσία του HTS θα διαψεύσει τους φόβους και τις ανησυχίες για μια ισλαμική εκτροπή. Δεν είναι τυχαίο ότι παρά την ανακούφιση από την πτώση Άσαντ όλες οι Δυτικές Δυνάμεις και πρώτες οι ΗΠΑ δηλώνουν ότι είναι μεν θετικά τα πρώτα καθησυχαστικά μηνύματα του νέου ηγέτη της Συρίας Αλ Τζολανί, αλλά θα κριθεί από τις πράξεις και όταν καταλαγιάσει αυτό το κύμα του πρώτου ενθουσιασμού.
Ο Ερντογάν έχει κάθε λόγο να προσπαθεί να εξωραΐσει την εικόνα των ανταρτών που κατέλαβαν τη Δαμασκό και έχει και ο ίδιος απόλυτο συμφέρον να υπάρξει μια ομαλή μετάβαση στη χώρα όπου η επιρροή της Τουρκίας θα είναι ισχυρή, ώστε να υπάρξουν και οι συνθήκες για επιστροφή των 3 και περισσότερων ίσως εκατομμυρίων προσφύγων που βρίσκονται σήμερα στην Τουρκία και φυσικά να αποτραπεί ένα νέο προσφυγικό κύμα. Και συγχρόνως θα εξαλειφθούν οι ανησυχίες για αναβίωση του ISIS, καθώς αυτό θα αποτελέσει ένα ισχυρό κίνητρο για όσους στην Ουάσιγκτον υποστηρίζουν τη διατήρηση αμερικανικών δυνάμεων στο συριακό έδαφος, η οποία είναι συνυφασμένη με τη συνεργασία με την κουρδική οντότητα και το SDF. Αυτό είναι κάτι όμως που σήμερα δεν μπορεί να προβλεφθεί.
Η πρώτη επίσκεψη ξένου παράγοντα στη Δαμασκό ήταν αυτή του στενότερου συνεργάτη του Ερντογάν και αρχηγού της ΜΙΤ Ι. Καλίν, ο οποίος σύμφωνα με πληροφορίες περιόδευσε στη Δαμασκό με αυτοκίνητο το οποίο οδηγούσε ο ίδιος ο Αλ Τζολανί, σε μια ένδειξη του πόσο κοντά βρίσκεται η Άγκυρα με τον νέο ισχυρό άνδρα της Συρίας.
Για τον Τ. Ερντογάν το κρίσιμο είναι να πείσει τους Αμερικανούς ότι πλέον δεν έχει κανένα νόημα η στήριξη του SDF και ότι ο ίδιος με την επιρροή του στις δυνάμεις που ελέγχουν τη Συρία αλλά και με επιστράτευση των τουρκικών δυνάμεων, θα μπορέσει να εμποδίσει την αναβίωση του ISIS στη Συρία. Προς το παρόν και παρά τις γνωστές δηλώσεις Τραμπ ότι αυτός «δεν είναι πόλεμος των ΗΠΑ», που ενθάρρυναν την τουρκική πλευρά, είναι γνωστή η φιλοκουρδική στάση τόσο του νέου ΥΠΕΞ Μ. Ρούμπιο όσο και του νέου Συμβούλου Εθνικής Ασφαλείας Μ. Γουόλτς.
Η εμπειρία από την προηγούμενη θητεία του Ν. Τραμπ δεν είναι και η καλύτερη. Το 2019, λίγες ημέρες αφότου ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε την απόσυρση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη Συρία, η Άγκυρα διέταξε στρατιωτική εκστρατεία εναντίον των Κούρδων συμμάχων της Ουάσιγκτον. Ένας οργισμένος Τραμπ επέβαλε κυρώσεις στην Τουρκία και δεσμεύτηκε να διατηρήσει έναν «μικρό αριθμό» στρατευμάτων σε μέρη της Συρίας για την προστασία των πετρελαϊκών εγκαταστάσεων.
Πάντως για τον Τ. Ερντογάν ο στόχος δεν είναι απλώς να απωθηθούν ανατολικά του Ευφράτη οι δυνάμεις του SDF και να κατοχυρωθεί έτσι στην περιοχή η αυτόνομη κουρδική οντότητα ακομη κι αν της δίνονταν ως αντάλλαγμα η «άδεια» για μια νέα ζώνη κατοχής στα ανατολικά σύνορα με τη Συρία…
Και στην κουρδική οντότητα πάντως υπάρχουν προβλήματα καθώς όσο υπήρχε το καθεστώς Άσαντ οι Άραβες της περιοχής αισθάνονταν ασφάλεια στην περιοχή αυτή, ενώ τώρα πιθανότατα θα θελήσουν να ενσωματωθούν ομαλά στο νέο σύστημα που θα διαμορφώνεται στη Δαμασκό. Οι Κούρδοι ελέγχουν το μεγαλύτερο μέρος των πλουτοπαραγωγικών πηγών της χώρας και αυτό τους δίνει ένα ισχυρό χαρτί διαπραγμάτευσης, από την άλλη όμως θα τους στοχοποιήσει καθώς θα θεωρηθεί ότι υπονομεύουν την «εθνική προσπάθεια» ανασύνταξης…
Η προβολή της Τουρκίας ως τοποτηρητή και «εγγυητή» των εξελίξεων στη Συρία θα την φέρει και αντιμέτωπη ευθέως πλέον με το Ισραήλ. Το Τελ Αβίβ, που είναι ένας από τους μεγάλους κερδισμένους σε τακτικό επίπεδο, καθώς απαλλάχθηκε από τον ισχυρότερο κρατικό δρώντα που απειλούσε τα σύνορά του, έχει κόψει πλέον και τον διάδρομο επιρροής του Ιράν στην περιοχή μέσω του οποίου ανεφοδιάζονταν η Χεζμπολάχ αλλά και οι ισχυρές ιρανικές ομάδες στο έδαφος της Συρίας.
Πλέον με την κατάληψη της Ζώνης Ασφαλείας στο Γκολάν και την καταστροφή του οπλοστασίου που άφησε πίσω του το καθεστώς Άσαντ, το Ισραήλ δεν πρόκειται να επιτρέψει την επιστροφή σε ένα χαοτικό καθεστώς όπου θα κυριαρχήσουν ισλαμικές ομάδες που αμφισβητούν την ύπαρξή του. Η νέα κατάσταση πραγμάτων μπορεί να οδηγήσει σε υποχρεωτική συνεννόηση την Άγκυρα με το Τελ Αβίβ προκειμένου να αποφευχθούν επί του πεδίου αντιπαραθέσεις, αλλά το πιθανότερο να οδηγήσει σε νέα ένταση τις ισραηλινοτουρκικές σχέσεις.
Για την Τουρκία οι εξελίξεις στην Συρία και με την κουρδική οντότητα θα είναι κρίσιμες και για τις εσωτερικές εξελίξεις και στο προετοιμαζόμενο από καιρό ο άνοιγμα για την επίλυση του Κουρδικού ζητήματος.
Ο Τούρκος ηγέτης στην μεγάλη ομιλία του για τη Συρία δεν απέφυγε την αναφορά ότι σύνορα δεν χαράσσονται στις καρδιές: «Αν το ένα μισό της καρδιάς μας είναι το Αντέπ, το Χατάι, η Σανλιούρφα, το άλλο μισό είναι το Αφρίν, το Χαλέπι, η Χάμα, η Χομς και η Δαμασκός», είπε χαρακτηριστικά σε μια αναφορά που παραπέμπει στην γνωστή νεοοθωμανική ιδεολογία του, των «συνόρων της καρδιάς»… Πλέον ο Τ. Ερντογάν αναλαμβάνοντας τον ρόλο «τοποτηρητή» της Συρίας έκανε δικά του και τα προβλήματα της Συρίας και αυτό είναι μια μεγάλη πρόκληση και για τον ίδιο και για την Τουρκία.
