Γράφει ο Δημήτρης Ράπτης, Δόκιμος Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ (Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων)
Η τουρκική επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη (Euphrates Shield)» στη Συρία ξεκίνησε τα ξημερώματα της 24ης Αυγούστου 2016 με την εισβολή τουρκικών στρατευμάτων στην πόλη Jarabulus της Συρίας στα Τουρκοσυριακά σύνορα, εφοδιασμένων με 10 άρματα μάχης, εκτοξευτήρες ρουκετών και αεροπορική υποστήριξη τουρκικών μαχητικών που «καθάρισαν» το χώρο βομβαρδίζοντας θέσεις μαχητών του Ισλαμικού Κράτους πριν προελάσει ο τουρκικός στρατός στο εσωτερικό της πόλης.
Φυσικά η επιχείρηση και η απελευθέρωση της πόλης εντός 8 ωρών δεν θα ήταν δυνατή εάν δεν αναλάμβαναν μεγάλο μέρος αυτής στρατεύματα ανταρτών του Ελεύθερου Συριακού Στρατού. Οι ΗΠΑ υποστηρίζουν επίσης με τη σειρά τους την τουρκική ενέργεια με αεροπορική κάλυψη στα πλαίσια υποστήριξης ενός ΝΑΤΟϊκού συμμάχου.
Παρά τη γρήγορη εκδίωξη μαχητών του Ισλαμικού Κράτους από την στρατηγική πόλη Jarabulus η τουρκική επιχείρηση συνεχίστηκε με αμείωτη ένταση και όπως δήλωσε ο πρωθυπουργός της Τουρκίας, Μπιναλί Γιλντιρίμ, θα συνεχιστεί μέχρι να επιτύχει η Τουρκία τους στόχους της. Σύμφωνα με την εφημερίδα Hürriyet, στόχος της επιχείρησης είναι η δημιουργία «ελεύθερης ζώνης», μήκους 98 χλμ. και βάθους 45 χλμ., με την πλήρη εκκαθάρισή της τόσο από τους τζιχαντιστές όσο και από τους Κούρδους μαχητές του κόμματος PYD, που επιδιώκουν τη δημιουργία αυτόνομης κουρδικής οντότητας στον συριακό Βορρά. Τα τουρκικά στρατεύματα ενισχύθηκαν ανεβάζοντας τον αριθμό τους σε 50 άρματα μάχης ενώ οι στρατιώτες ειδικών δυνάμεων έφτασαν τους 380. Σημαντική στην πορεία της Τουρκικής επιχείρησης κρίνεται η στάση των ΗΠΑ και συγκεκριμένα η δημόσια αναφορά του Αμερικανού Αντιπροέδρου, Τζο Μπάιντεν, ότι οι ΗΠΑ ξεκαθάρισαν στις Κουρδικές δυνάμεις της Συρίας ότι πρέπει να επιστρέψουν στις θέσεις τους Ανατολικά του Ευφράτη μετά την κατάληψη της πόλης Μανμπίτζ, εάν θέλουν να συνεχίσουν να έχουν αμερικανική υποστήριξη. H θέση των ΗΠΑ έρχεται να ικανοποιήσει το τουρκικό αίτημα και στάση αποτροπής δημιουργίας Κουρδικού κράτους στη Συρία. Γνώμη του γράφοντος είναι πως ενδεχομένως αυτή η στάση των ΗΠΑ αποτελεί προσπάθεια να καλοπιάσει τον Τούρκο πρόεδρο στα πλαίσια της αναθέρμανσης των σχέσεων του και επαναπροσέγγισης με την Ρωσία αλλά και ως αντιστάθμισμα στην άρνηση να εκπληρωθούν οι απαιτήσεις της Τουρκίας σχετικά με το ζήτημα του πραξικοπήματος και της έκδοσης του Φετουλάχ Γκιουλέν. Γενικότερα η στάση αυτή έχει ως σκοπό να εξομαλύνει τις διαταραγμένες, τον τελευταίο καιρό, σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας.
Σημαντικότατη κρίνεται επίσης και η στάση της Ρωσίας απέναντι στην τουρκική επιχείρηση στη Συρία. Η επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» ξεκίνησε μετά τη συνάντηση που είχε ο Τούρκος Πρόεδρος με τον Ρώσο ομόλογό του, Βλαντιμίρ Πούτιν στη Ρωσία τον περασμένο Αύγουστο. Επίκεντρο της συζήτησής τους ήταν η Συριακή Κρίση. Ο Ρώσος Πρόεδρος στα πλαίσια αναθέρμανσης των σχέσεων με την Τουρκία ενδεχομένως να έδωσε τη συγκατάθεσή του να εισέλθουν τα τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη στο συριακό εναέριο χώρο αλλά και παροχή Ρωσικής αεροπορικής κάλυψης χωρίς να προσβάλει τις δυνάμεις των ανταρτών της συριακής αντιπολίτευσης αλλά να χτυπήσει θέσεις του ISIS στα Δυτικά του Ευφράτη. Ο Τούρκος πρόεδρος, μιλώντας από την πόλη του Γκαζιαντέπ, ξεκαθάρισε πως «οι επιχειρήσεις εναντίον των τρομοκρατικών οργανώσεων ISIS, PKK και αυτής του Γκιουλέν θα είναι ανελέητες και θα συνεχιστούν μέχρι τέλους». Σε αυτές τις δηλώσεις του διαφαίνεται η σύνδεση της επιχείρησης με τον Φετουλάχ Γκιουλέν. Ταυτόχρονα με τη συμφωνία Ρωσίας Τουρκίας και ανοχή του Ιράν, ο Τούρκος Πρόεδρος θέλει να δώσει μία απάντηση στις ΗΠΑ για το συγκεκριμένο καθεστώς που έχουν διαμορφώσει στη Μέση Ανατολή και την φανερή υποστήριξή τους στις κουρδικές δυνάμεις που μάχονται κατά του ISIS. Εξάλλου οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος υποστηρικτής της δημιουργίας Κουρδικού κράτους στην περιοχή της Συρίας και εκτιμούν ότι το Κόμμα Δημοκρατικής Ένωσης (PYD) και το ένοπλο σκέλος του, οι Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG) πρόκειται για τους πλέον αποτελεσματικούς αντιπάλους του ISIS επί του συριακού εδάφους. Επομένως, γνώμη του γράφοντος είναι οτι η σύνδεση της επιχείρησης με τον Γκιουλέν έχει σκοπό να εκθέσει τις ΗΠΑ και να δείξει διαμαρτυρία για τις ενέργειες και τη μη εκπλήρωση των τουρκικών αξιώσεων σχετικά με το ζήτημα του πραξικοπήματος και την έκδοση του Γκιουλέν στην Τουρκία.
Όσο η τουρκική επιχείρηση συνεχίζεται στο εσωτερικό της Συρίας ο κίνδυνος για συγκρούσεις μεταξύ δυνάμεων του Άσαντ και Τούρκων στρατιωτικών αυξάνεται ενώ η εμπλοκή της Τουρκίας και ο ενεργός ρόλος της σε τέτοιο σημείο στη Μέση Ανατολή μπορεί να επιφέρει μεγαλύτερη αστάθεια σε μία ήδη πληγείσα περιοχή δεδομένου των αντιδράσεων και των αυξανόμενων εμπλοκών τουρκικών δυνάμεων και κούρδων μαχητών. Οι απώλειες ήδη από τις πρώτες μέρες της επιχείρησης δεν άργησαν να φανούν. Το Συριακό Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που εδρεύει στο Λονδίνο ανακοίνωσε πως τουλάχιστον 40 είναι οι νεκροί πολίτες που σκοτώθηκαν κατά τις πρώτες μέρες της τουρκικής επιχείρησης «Ασπίδα του Ευφράτη». Σύμφωνα με το Παρατηρητήριο, μόλις τέσσερις είναι οι νεκροί Κούρδοι μαχητές και 15 οι τραυματίες μετά από πυρά τουρκικών δυνάμεων στη Συρία, ενώ οι αριθμοί αμάχων και μαχητών από όλες τις πλευρές συνεχίζουν να αυξάνονται μέρα με τη μέρα.
Διαβάστε εδώ: Συρία: Οι Τούρκοι συνεχίζουν τις επιθέσεις εναντίον των Κούρδων
Σε αυτό το σημείο αξίζει να γίνει λόγος για τους στόχους- λανθάνοντες και μη- της επιχείρησης. Παραπάνω αναφέρθηκε ένας από τους στόχους, αυτός της δημιουργίας ελεύθερης ζώνης στα Τουρκοσυριακά σύνορα με σκοπό την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας αλλά και την αναζωογόνηση της χώρας από το μεγάλο ρεύμα προσφύγων και μεταναστών που έχουν συγκεντρωθεί στα σύνορα. Πέρα από αυτό τον μακροχρόνιο στόχο της τουρκικής πολιτικής και σύμφωνα με τις εξαγγελίες και δημόσιες δηλώσεις του Τούρκου Προέδρου και του Τούρκου Πρωθυπουργού στόχος είναι επίσης η καταπολέμηση του ISIS και η απομάκρυνση κάθε τρομοκρατικού στοιχείου από την περιοχή. Το μυαλό του Τούρκου προέδρου είναι όμως πραγματικά στραμμένο στο ISIS ή η επιχείρηση αυτή είναι συγκάλυψη για την επίτευξη των απώτερων στόχων που έχει στο μυαλό του ο Ερντογάν; Η πραγματικότητα βρίσκεται κάπου στη μέση με την πλάστιγγα να γέρνει περισσότερο προς την κατεύθυνση των συμφερόντων της Τουρκίας. Με μία προσεκτικότερη ματιά στις διεθνείς εξελίξεις και γνώση της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής μπορούμε να συμπεράνουμε τα εξής: Η επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» μπορεί να χαρακτηριστεί μία από τις σημαντικότερες επιχειρήσεις μεγάλης κλίμακας της Τουρκίας σε μία περίοδο εσωτερικής αστάθειας και αναταραχής για τη χώρα. Οι ΤΕΔ παρά την κατάσταση αποσύνθεσής τους και τον ψυχολογικό πόλεμο και πίεση που δέχονται βάσει των τελευταίων εξελίξεων, έχουν καταφέρει να προχωρήσουν σημαντικά στη Συρία και φαίνεται ότι πετυχαίνουν τους στόχους της επιχείρησης.
Το κλίμα είναι τεταμένο στην περιοχή και ο Ερντογάν δεν έχει σκοπό, όμως να ρισκάρει ζωές Τούρκων στρατιωτικών καθώς οι οποιεσδήποτε απώλειες σε υλικό και κυρίως έμψυχο δυναμικό ενδέχεται να τον πιέσουν πολιτικά. Όσο μεγαλύτερο χρονικό διάστημα απαιτηθεί για τις τουρκικές επιχειρήσεις τόσο επωφελείται το YPG καθώς ένας πόλεμος φθοράς δεν μπορεί να γίνει εφικτός για την Τουρκία σύμφωνα με τις κόκκινες γραμμές που έχει θέσει ο Ερντογάν στην επιχείρηση (όσο το δυνατόν λιγότερες απώλειες). Οι εξαγγελίες του Τούρκου Προέδρου σε πρώτη ματιά μας δείχνουν ότι βασικότερος αντίπαλός του είναι το ISIS και θα κάνει τα πάντα να εκδιώξει τους μαχητές του από την περιοχή. Ωστόσο, ο απώτερος στόχος του Ερντογάν αφού καταφέρνει να κερδίσει περισσότερους φανατικούς υποστηρικτές στο εσωτερικό της χώρας με την καθημερινή προβολή των επιχειρήσεων και να προβάλει στο διεθνή περίγυρο ότι η Τουρκία θέλει να συνεργαστεί ενάντια στον κοινό εχθρό, είναι να αποκτήσει τον έλεγχο στην περιοχή εφόσον το κουρδικό στοιχείο έχει αρχίσει να εξαπλώνεται και να ελέγχει μεγάλο μέρος της Συριακής επικράτειας. Οι ανακαταλήψεις πόλεων ελεγχόμενες μέχρι πρότινος από το ISIS, που έχουν καταφέρει ως τώρα οι κουρδικές δυνάμεις σημαίνουν και την απόκτηση περισσότερων εδαφών, άρα και εδραίωσή τους στην περιοχή. Οι Τουρκικές δυνάμεις προσπαθούν να ανακόψουν την εξάπλωση του κουρδικού στοιχείου καθώς όπως και ο ίδιος ο Ερντογάν δήλωσε ξεκάθαρα σε συνέντευξή του και ομιλίες, σκοπός της επιχείρησης δεν είναι μόνο ο πόλεμος κατά της τρομοκρατίας και η αντιμετώπιση του κοινού εχθρού αλλά και κάθε άλλου τρομοκρατικού στοιχείου και απειλής όπως είναι η κουρδική τρομοκρατική οργάνωση YPG.
Σε όλα τα παραπάνω, έρχεται να προστεθεί και η ευρεία καθημερινή προβολή της επιχείρησης και μιντιακή κάλυψη μέσω Twitter. Η «Ασπίδα του Ευφράτη» αποτελεί την πρώτη επιχείρηση της Τουρκίας με τέτοιας έκτασης προβολή και φυσικά όχι τυχαία. Αυτή η προβολή της επιχείρησης έχει διττό στόχο. Πρώτον, να παρουσιάσει την Τουρκία ως σημαντικό παίκτη στη Μέση Ανατολή και ως χώρα-συνεργάτη με τις υπόλοιπες δυνάμεις που συμβάλει ενεργά στην αντιμετώπιση του κοινού εχθρού καθώς έχουν γίνει γνωστά τα στοιχεία της πρότερης συνεργασίας Τουρκίας και ISIS (μεταφορά όπλων, πετρέλαιο κ.α.). Δεύτερον, μέσα από αυτή τη μιντιακή κάλυψη μέσω Twitter και στην ουσία προπαγάνδα ο Ερντογάν παρουσιάζεται ως ο απελευθερωτής των συριακών πόλεων και η Τουρκία η χώρα με τον ενεργότερο ρόλο αυτή τη στιγμή στον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Ο πολυμήχανος Τούρκος πρόεδρος προσπαθεί να πάρει με το μέρος του την κοινή γνώμη δίνοντάς του έτσι εσωτερική νομιμοποίηση για τις έξωθεν ενέργειές του. Επιπλέον, προσπαθεί με την προβολή να αναπτερώσει το καταρρακωμένο ηθικό των ΤΕΔ και να αναδείξει στον Τουρκικό λαό μια σίγουρη και εξασφαλισμένη εκ των προτέρων, επιτυχημένη επιχείρηση με το δεδομένο ότι ως το τέλος της θα συνεχίσουν οι ΗΠΑ και η Ρωσία να την υποστηρίζουν. Μία τέτοια έκβαση θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στο πρόσωπό του στο εσωτερικό της χώρας. Ταυτόχρονα η προπαγάνδα που ασκεί χρησιμοποιώντας το Twitter εις βάρος του PYD και του ένοπλου σκέλους του το YPG έχει ως στόχο να προκαταβάλει αρνητικά στη διεθνή κοινότητα, τον πραγματικό εχθρό του ISIS στην περιοχή, τις κουρδικές δυνάμεις, οι οποίες από την αρχή του πολέμου στην Συρία παίζουν καταλυτικό ρόλο στην αντιμετώπιση και ανακατάληψη των εδαφών από το ISIS.
Όπως έχω αναφέρει και σε προηγούμενη ανάλυση, το μέλλον στην περιοχή μετά την επίτευξη του ολοκληρωτικού ξεριζωμού των δυνάμεων του ISIS είναι αβέβαιο. Οι κουρδικές δυνάμεις δεν πρόκειται να αφήσουν αμαχητί τα εδάφη που έχουν ανακαταλάβει και θα πολεμήσουν με όλες τους τις δυνάμεις για την διατήρησή τους. Η Τουρκία έχει άλλα σχέδια στο νου εφόσον εδώ και πολλά χρόνια δεν επιθυμεί καμία συζήτηση για δημιουργία κουρδικού κράτους στην επικράτειά της. Στο εσωτερικό της χώρας, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης έχει παραταθεί γεγονός που αφήνει περιθώρια στον Τούρκο πρόεδρο να δράσει όπως τους πρώτους μήνες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα. Οι εκκαθαρίσεις στο δημόσιο βίο της Τουρκίας προχωρούν αλλά και στα σώματα ασφαλείας η κατάσταση είναι η ίδια. Αυτά τα ζητήματα έχουν δημιουργήσει αρνητικό αντίκτυπο στην Τουρκία και στο διεθνή περίγυρό της κάνοντάς την στην ουσία έναν απρόβλεπτο και αδιάλλακτο δρώντα. ΗΠΑ, Ρωσία και Ε.Ε. έχουν θορυβηθεί αρκετά τον τελευταίο καιρό λόγω των «μετώπων» που ανοίγει η Τουρκία όχι μόνο στο εσωτερικό της αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής.
Η επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη» πραγματοποιήθηκε βέβαια με την σύμφωνη γνώμη ΗΠΑ και Ρωσίας αλλά εάν η Τουρκία συνεχίσει να προχωράει στο εσωτερικό της Συρίας είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν αντιδράσεις ενώ ήδη η εκπρόσωπος του Ρωσικού Υπ. Εξ., Ζαχάροβα, δήλωσε ότι παρακολουθούν τις επιθέσεις της Τουρκίας και ότι οι επιθέσεις αυτές εναντίον των Δημοκρατικών Δυνάμεων της Συρίας οδηγούν σε αναβολή της επιχείρησης απελευθέρωσης της Ράκκα από τα χέρια των τζιχαντιστών του ΙΚ και προέτρεψε την Τουρκία να σταματήσουν τις επιθέσεις στις ομάδες των Κούρδων στην περιοχή. Εάν η Τουρκία συνεχίσει να κινείται στο εσωτερικό της Συρίας, το μόνο σίγουρο είναι ότι οι αντιδράσεις τέτοιου τύπου θα αυξηθούν. Πάντως, όπως φαίνεται ο Τούρκος Πρόεδρος ρισκάρει και θα κάνει τα πάντα με σκοπό η επιχείρησή του να στεφθεί από επιτυχία και να εκπληρώσει τους στόχους του στην περιοχή.
