Γράφει ο Δρ. Σπύρος Πλακούδας, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Τους τελευταίους μήνες λαμβάνει χώρα μια πολύνεκρη σύγκρουση εντός της Τουρκίας μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας εντός και εκτός Τουρκίας. Μεταξύ 16 Αυγούστου και 8 Δεκεμβρίου 2015 τέθηκαν σε ισχύ 40 απαγορεύσεις κυκλοφορίας σε 18 διαμερίσματα (8 νομών) της νοτιο-ανατολικής και ανατολικής Τουρκίας.
Εντός, δηλαδή, 130 ημερών επιβλήθηκαν απαγορεύσεις που επηρέασαν αρνητικά περίπου 3,2 εκατομμύρια Τούρκους πολίτες – ως επί το πλείστον Κούρδους – σε περιοχές πλησίον των συνόρων με το Ιράκ και την Συρία και εκτόπισαν περίπου 200,000 κατοίκους από τις εστίες τους. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Τουρκικής Ένωσης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, μεταξύ 28 Ιουλίου και 8 Δεκεμβρίου 2015 οι νεκροί από τις συγκρούσεις ανήλθαν σε 157 αμάχους, 171 στρατιώτες και αστυνομικούς καθώς και 195 αντάρτες, ενώ αγνοείται η τύχη περίπου 41 αμάχων και 6 στρατιωτών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία των αντιπολιτευόμενων εφημερίδων στην Τουρκία, οι νεκροί αστυνομικοί και στρατιώτες έχουν υπερβεί προ πολλού το ψυχολογικό όριο των 200 νεκρών. Ήδη οι απώλειες των Τουρκικών ενόπλων δυνάμεων στις 15 Σεπτεμβρίου 2015 (μια ημέρα πριν το πολύνεκρο χτύπημα του PKK που στοίχισε την ζωή σε 18 στρατιώτες και αξιωματικούς) υπολογίζονταν σε 131 νεκρούς, ενώ προστέθηκαν άλλοι 39 μεταξύ 1ης Νοεμβρίου και 10ης Δεκεμβρίου 2015. Οι απώλειες των ανταρτών, βέβαια, υπολογίζονται σε αρκετές εκατοντάδες – σίγουρα άνω των 1,000 νεκρών που αναφέρει το PKK και υπό των 2,000 που εκτιμά η Άγκυρα.
Οι κρατικές αρχές της Τουρκίας προσπαθούν να σαρώσουν τις εστίες εξέγερσης στις πόλεις της νοτιο-ανατολικής και ανατολικής Τουρκίας με σιδηρά πυγμή. Αρχικώς, ο στρατός απομονώνει την εκάστοτε πόλη από την υπόλοιπη επικράτεια και, εν συνεχεία, επιβάλλει απαγόρευση κυκλοφορίας στην εκάστοτε πόλη δια ροπάλου· απαγορεύτηκε, μάλιστα, η είσοδος ουκ ολίγες φορές σε βουλευτές του Κουρδικού HDP και του Κεμαλικού CHP να επισκεφθούν τις αποκλεισμένες πόλεις και να εξακριβώσουν τις συχνές διαμαρτυρίες περί σφοδρών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των έγκλειστων πολιτών. Με άλλα λόγια, όποιος τολμήσει να παραβιάσει την απαγόρευση κυκλοφορίας πυροβολείται εν ψυχρώ από ακροβολιστές.
Απαγορεύεται ακόμα και η τέλεση κηδειών ενόσω διαρκούν οι επιχειρήσεις των ενόπλων δυνάμεων για την εξουδετέρωση των ένοπλων εστιών. Οι ένοπλες δυνάμεις εκπορθούν ένα προς ένα τα οδοφράγματα που έχουν υψώσει πρόχειρα εντός των πόλεων οι μαχητές του YDG-H, η ένοπλη οργάνωση ριζοσπαστικοποιημένων Κούρδων νεαρών εν πολλοίς αυτονομημένη από το PKK, με την χρήση τόσο των ειδικών δυνάμεων όσο και τεθωρακισμένων οχημάτων. Φυσικά, η χρήση βαρέων όπλων εντός των κατοικημένων περιοχών προκαλεί εκτεταμένες υλικές ζημιές και παράπλευρες απώλειες στις τάξεις του άμαχου πληθυσμού που έχει εγκλωβιστεί στις αποκλεισμένες πόλεις. Ορισμένες πόλεις – προπύργια του PKK στην νοτιο-ανατολική και ανατολική Τουρκία (π.χ. Cizre, Silopi, Diyarbakir, Nusaybin) έχουν ήδη μετατραπεί σε σωρούς ερειπίων λόγω της σφοδρότητας των συγκρούσεων.
Οι σφοδρές συγκρούσεις εντός των πόλεων της νοτιο-ανατολικής Τουρκίας αποδεικνύουν πως πλέον ο πόλεμος στο Τουρκικό Κουρδιστάν έχει εισέλθει σε μια νέα φάση. Σε αντίθεση με ότι συνέβαινε μέχρι το 2012, ο πόλεμος πλέον διεξάγεται ως επί το πλείστον στις πόλεις και όχι στα ορεινά του Κουρδιστάν και δεν σταματά μετά τις πρώτες χιονοπτώσεις στα ορεινά τον Νοέμβριο αλλά συνεχίζει με αμείωτη ένταση εντός του χειμώνα. Τον πόλεμο πλέον δεν τον διεξάγουν οι «επαγγελματίες» αντάρτες του PKK αλλά οι ριζοσπαστικοποιημένοι (ως επί το πλείστον ανήλικοι) νεαροί του YDG-H – οι οποίοι εν πολλοίς δρουν ανεξάρτητα από τις εντολές του PKK. Μέχρι πρότινος η εξόριστη ηγεσία του PKK στο όρος Κανδήλι του βορείου Ιράκ και ο έγκλειστος ηγέτης και ιδρυτής του PKK, Οτσαλάν, συνιστούσαν τους κύριους δρώντες της σύγκρουσης· τώρα πλέον προστέθηκε και το – εν πολλοίς αυτόνομο – YDG-H.
Σε αντίθεση με το ΡΚΚ και το ΗDΡ, το YDG-H αντιτίθεται σφοδρά στην όποια ειρηνευτική διαδικασία εάν πρώτα δεν εγγυηθεί η Άγκυρα την αυτονομία των Κούρδων στη νοτιο-ανατολική και ανατολική Τουρκία. Την ίδια ακριβώς, βέβαια, απροθυμία να εμπλακεί σε μια ειρηνευτική διαδικασία επιδεικνύει και η νυν Τουρκική κυβέρνηση. Σύμφωνα με τις πρόσφατες δηλώσεις υψηλόβαθμων Τούρκων αξιωματούχων, οι «αντιτρομοκρατικές» επιχειρήσεις εκτιμάται πως θα διαρκέσουν έως την άνοιξη του 2016 ούτως ώστε να έχουν εξουδετερωθεί οι εστίες εξέγερσης εντός των πόλεων πριν την αρχή της «πολεμικής σεζόν» κατά τον Απρίλιο ή Μάιο ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες.
Όσο παρατείνεται η σύγκρουση, τόσο οξύνεται η πόλωση στο εσωτερικό της χώρας. Αξίζει, βέβαια, να επισημανθεί πως η νέα κυβέρνηση έχει εξασφαλίσει την υποστήριξη (ή έστω την ανοχή) ενός μεγάλου τμήματος της Τουρκικής κοινής γνώμης για μια σκληρή στάση στο Κουρδικό Ζήτημα όπως απέδειξε η ετυμηγορία της κάλπης την 1η Νοεμβρίου 2015. Παρ’ όλο που ο Ερντογάν οπουρτινιστικά πυροδότησε εκ νέου την σύγκρουση με το PKK τον Ιούλιο για ίδιον πολιτικό όφελος μετά τις εκλογές της 7ης Ιουνίου 2015, ο λαός ψήφισε μαζικά υπέρ του AKP και, κατ’ επέκταση, του Ερντογάν την 1η Νοεμβρίου 2015 και, επί της ουσίας, κύρωσε την πολεμική τακτική του Ερντογάν έναντι των Κούρδων και του νόμιμου κόμματός τους, του HDP. Ως εκ τούτου, οι κυβερνητικές ένοπλες δυνάμεις διεξάγουν μια εκτεταμένη «αντι-τρομοκρατική» επιχείρηση αμφιβόλου αποτελεσματικότητας και νομιμότητας δίχως να διαμαρτύρεται κανείς εντός της χώρας – πλην του HDP και του CHP. Εντούτοις, η αξιωματική αντιπολίτευση δεν αμφισβητεί επί της ουσίας την νομιμότητα της εκστρατείας παρά μόνον την αποτελεσματικότητά της.
Προ ημερών, μια ακόμη είδηση εκ της γείτονος δεν έχει λάβει ακόμα την δέουσα δημοσιότητα. Στα τέλη, λοιπόν, Δεκεμβρίου 2015 διεξήχθη μια σύνοδος των μη κυβερνητικών οργανώσεων των Κούρδων και εξεδόθη ένα ομόφωνο ανακοινωθέν υπέρ της αυτονομίας των Κούρδων ως την ύστατη επιλογή έναντι της «αυταρχικότητας» και της «βιαιότητας» της νέας Τουρκικής κυβέρνησης. Επειδή ο ηγέτης του HDP, Demirtas, χαιρέτισε το ανακοινωθέν, η Τουρκική δικαιοσύνη ξεκίνησε δικαστική έρευνα εις βάρος του με την κατηγορία της υποστήριξης της τρομοκρατίας και της υποκίνησης αποσχιστικών τάσεων. Εύλογα, λοιπόν, διαπιστώνει κανείς πως η σύγκρουση στην Τουρκία μόνον θα επιδεινωθεί το αμέσως επόμενο διάστημα με δραματικές συνέπειες για την χώρα αλλά και την περιφέρειά της.
