✍️ ο Θανάσης Κ.
Για τις δασικές πυρκαγιές ΔΕΝ φταίει – μόνο ούτε κυρίως – το “κλίμα”! Και για την μη ικανοποιητική αντιμετώπιση των πυρκαγιών, δεν φταίει – μόνο ή κυρίως – ή έλλειψη χρημάτων ή η έλλειψη πυροσβεστικών μέσων.
Η εγκατάλειψη της υπαίθρου και η εγκατάλειψη της πρωτογενούς παραγωγής – Γεωργίας και Κτηνοτροφίας κυρίως – οδήγησαν στην ερήμωση τεράστιων μη αστικών εκτάσεων που “λόγγωσαν” στην συνέχεια. Δηλαδή γέμισαν βλάστηση, θαμνώδη και δασική… Η οποία παραμένει εγκαταλελειμμένη να συσσωρεύει καύσιμη ύλη.
— Χώρια που τα κοπάδια, βοσκώντας μέσα στα δάση τα καθάριζαν. Αλλά αυτό τώρα έχει ουσιαστικά απαγορευθεί.
— Ενώ απαγορεύθηκαν και τα “βοσκοτόπια”, με αποτέλεσμα να προστεθεί ένα ακόμα “κίνητρο” για τους εμπρησμούς των δασών…
— Τέλος η απαγόρευση υλοτομίας, ακόμα και για τη δημιουργία ζωνών πυρασφάλειας, αφήνει τα δάση απολύτως ευάλωτα σε πυρκαγιές. Κι έτσι, όταν ξεσπάσουν, για οποιοδήποτε λόγο, δασικές πυρκαγιές γίνονται ανεξέλεγκτες.
Όλες αυτές είναι “ανθρωπογενείς αιτίες” δημιουργίας μεγάλων δασικών πυρκαγιών. Εμείς οι ίδιοι τις δημιουργήσαμε. Όχι το κλίμα…
Μόνο που αυτά γίνονταν επί δεκαετίες. Και για να αλλάξουν θέλουν δεκαετίες. Αν υποτεθεί ότι θα θελήσουμε κάποτε να τα αλλάξουμε. Που για την ώρα ΔΕΝ θέλουμε…
Πάμε λοιπόν, στα πιο άμεσα…
* Κυρίως στα μέσα αντιμετώπισης. Φέτος είχαμε περισσότερα ιπτάμενα μέσα από ποτέ! Και διατέθηκαν περισσότερα κονδύλια για την δασοπροστασία από κάθε άλλη φορά.
Κι όμως, όταν ξέσπασαν οι πυρκαγιές τα αποτελέσματα ήταν πολύ μέτρια.
Ή εν πάση περιπτώσει, άλλες χώρες, στην ίδια κλιματολογική ζώνη – όπως η Ιταλία, η Τουρκία και η νότια Γαλλία – επλήγησαν αναλογικά πολύ λιγότερο. Στις ίδιες – ή και σε χειρότερες – συνθήκες καύσωνα.
Άρα κάτι δεν πάει καλά με το πώς λειτουργούμε εδώ.
Δεν φταίει για όλα ο (κακός μας) ο “καιρός“…
Οι καιρικές συνθήκες που θεριεύουν τις δασικές πυρκαγιές το καλοκαίρι, συνοψίζονται σε ΤΡΕΙΣ παράγοντες:
— Ζέστη, ασφαλώς
— ΚΑΙ ισχυροί άνεμοι
— ΚΑΙ ανομβρία (δηλαδή παρατεταμένη ξηρασία).
Όχι μόνο υψηλές θερμοκρασίες αλλά ΚΑΙ ισχυροί ανέμους ΚΑΙ ξηρασία.
— Από άποψη θερμοκρασίας ο φετινός καύσωνας ήταν σοβαρός. Αλλά όχι “πρωτοφανής“, όπως επισήμαναν, άλλωστε διάφοροι μετεωρολόγοι κι όπως δείχνουν και τα στοιχεία.
Μέχρι στιγμής το φετινό καλοκαίρι ήταν ασφαλώς πιο θερμό από το περσινό, αλλά όχι σαν το προπέρσινο, του 2021. Όταν τότε, το πρώτο 39αρι το είχαμε πιάσει τον… Μάιο! Και τα 40αρια είχαν αρχίσει από τον Ιούνιο…
Φέτος μέχρι τα τέλη Ιουνίου έβρεχε τακτικά κι είχε χαμηλές θερμοκρασίες.
Και σίγουρα καμία σύγκριση με το 1987…
Καμία σύγκριση ούτε με τον Αύγουστο του 1958 (που είναι ο δεύτερος χειρότερος καύσωνας στα μεταπολεμικά χρόνια).
— Το 1987 είχαμε δώδεκα μέρες συνεχόμενου καύσωνα (με θερμοκρασίες στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας πάνω από 39 βαθμούς) εκ των οποίων 7 μέρες με συνεχόμενες θερμοκρασίες πάνω από 40 βαθμούς!
Φέτος είχαμε συνεχόμενο καύσωνα περίπου ίδιας διάρκειας (με θερμοκρασίες όμως, πάνω από 38 βαθμούς γιατί έχει κατέβει το όριο), αλλά με τρία διαλλείματα που δρόσισε στο ενδιάμεσο (37 και κάτω)! Και μόνο τέσσερις μέρες η θερμοκρασία ανέβηκε στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας πάνω από 40 βαθμούς. Εκ των οποίων μόνον οι δύο συνεχόμενες.
Το στοιχείο της “συνέχειας” των υψηλών ημερησίων θερμοκρασιών – δηλαδή χωρίς να δροσίζει ενδιαμέσως – είναι πολύ βασικό. Γιατί ειδικά στις πόλεις η θερμοκρασία που απορροφάται από το κτίσματα και την άσφαλτο στη διάρκεια μιας θερμής ημέρας (το λεγόμενο urban heat) ΔΕΝ προλαβαίνει να εκτονωθεί το βράδυ. Οπότε την επόμενη μέρα, αν συνεχιστούν οι πολύ υψηλές θερμοκρασίες, λειτουργεί σωρευτικά. Τότε είναι που η διαβίωση των ανθρώπων γίνεται πιο “ανυπόφορη”, ενώ οι κίνδυνοι των πυρκαγιών πολλαπλασιάζονται.
— Από άποψη συνεχόμενων πολύ θερμών ημερών λοιπόν, ο φετινός καύσωνας ήταν πολύ λιγότερο “φονικός” από εκείνο του 1987 (όταν κανείς δεν μιλούσε για “κλιματική αλλαγή” τότε…)
— Από άποψη αθροίσματος θερμών ημερών συνολικά, ήταν πολύ “ηπιότερος” απ’ ό,τι το 2021, όταν είχαμε ήδη “ψηθεί” από τα τέλη Ιουνίου.
— Από άποψη υγρασίας ήταν πολύ καλύτερος από πολλές προηγούμενες χρονιές (αφού φέτος, μέχρι τα τέλη Ιουνίου είχαμε… “μουλιάσει”).
— Και από άποψη σφοδρών ανέμων, φέτος ήταν πολύ καλύτερα από πολλές άλλες χρονιές. Πολύ καλύτερα κυρίως από το εφιαλτικό 2007, όταν παράλληλα με τη συνεχή ζέστη μαίνονταν σφοδρή άνεμοι (τότε που κάηκε η Πελοπόννησος, μεγάλο μέρος της Πάρνηθας και της Εύβοιας).
Φέτος λοιπόν, είχαμε ένα σοβαρό καύσωνα – τίποτα παραπάνω.
Τίποτα το “πρωτοφανές“.
Και περισσότερα μέσα για να τον αντιμετωπίσουμε από κάθε άλλη φορά. Αλλά το πράγμα ΔΕΝ πήγε καλά.
Οι άνθρωποι της Πυροσβεστικής έκαναν το καθήκον τους στο ακέραιο.
Οι πιλότοι των πυροσβεστικών μέσων ρίσκαραν συνεχώς. Δύο παλληκάρια, έχασαν τη ζωή τους! Οφείλουμε μόνο σεβασμό στη μνήμη τους.
Αλλά το πράγμα ΔΕΝ πήγε καλά…
* Εδώ υπάρχουν βαθύτερα προβλήματα. Δομικά ή διαρθρωτικά:
Για παράδειγμα στην Ελλάδα έχει επικρατήσει εδώ και δεκαετίες η στρεβλή άποψη ότι πρέπει να ενοποιούμε αυτά που πρέπει να είναι αποκεντρωμένα!
Και πρέπει να αποκεντρώνουμε αυτά που πρέπει να είναι συγκεντρωμένα!
Κι έτσι δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά καμία “κρίση”!
— Για παράδειγμα το 1984, στα πρώτα χρόνια του ΠΑΣΟΚ, ενοποιήσαμε την Χωροφυλακή με την Αστυνομία! Μονάδες και υπηρεσίες που είχαν ειδικευτεί στο αστικό έγκλημα ενοποιήθηκαν με μονάδες που ειδικεύονταν στην αστυνόμευση της υπαίθρου. Αποτέλεσμα: η εγκληματικότητα άρχισε να αυξάνεται. Και στην ύπαιθρο, αλλά και στις πόλεις πλέον…
— Το 1998, πάλι επί ΠΑΣΟΚ έγινε το ίδιο ακριβώς σφάλμα με τις δυνάμεις Πυρόσβεσης. Ενοποιήθηκε η Πυροσβεστική, που ειδικεύεται κυρίως στην αντιμετώπιση αστικών πυρκαγιών, με την Δασοπυρόσβεση. Αλλά η αντιμετώπιση δασικής πυρκαγιάς είναι εντελώς άλλο αντικείμενο από τον αντιμετώπιση πυρκαγιάς στον αστικό ιστό – σε κτηριακές εγκαταστάσεις. Είναι σαν να βάζεις τους ορθοπεδικούς να κάνουν… εγχείριση ανοιχτής καρδιάς – ή τους καρδιοχειρουργούς να κάνουν ανάταξη κατάγματος. Το πράγμα δεν θα πάει καλά…
Το αποτέλεσμα είναι ότι και οι δασικές υπηρεσίες – που τους αφαιρέθηκε κάθε αρμοδιότητα – ουσιαστικά εγκατέλειψαν και “αδιαφόρησαν”…
Το επιχείρημα που επιστρατεύθηκε τότε ήταν πως υπήρχε μεγάλη διαφθορά στους “δασικούς“. Με υπαινιγμούς ότι αυτοί “τα έπαιρναν” τότε από τις μαφίες των “οικοπεδοφάγων”, για να βάζουν δασικές πυρκαγιές ή για να τις αφήνουν ανεξέλεγκτες. Αλλά αυτό ήταν λόγος να αλλάξει η κυβέρνηση εκ βάθρων τις δασικές υπηρεσίες, όχι να τις διατηρήσει (“διεφθαρμένες“) και απλώς να τις παραγκωνίσει. Δίνοντας την ευθύνη αντιμετώπισης των δασικών πυρκαγιών στην Πυροσβεστική, που δεν είχε την απαραίτητη “εποπτεία” του χώρου, ούτε την απαραίτητη ειδίκευση επί του “αντικειμένου”.
Όταν μια κρίσιμη δημόσια υπηρεσία είναι “διεφθαρμένη”, την καθαρίζεις. Δεν φορτώνεις το έργο της σε μιαν άλλη άσχετη με το αντικείμενο Δημόσια υπηρεσία…
Τόσο απλό…
* Να σημειωθεί ότι η τάση διεθνώς είναι ακριβώς η αντίστροφη:
— Διεθνώς η Αστυνόμευση γίνεται από όλο και περισσότερες αυτόνομες υπηρεσιακές μονάδες, που συντονίζονται μεταξύ τους – στο χώρο των πληροφοριών, και επιχειρησιακά – αλλά λειτουργούν με μεγάλο βαθμό αυτονομίας. Και εξειδίκευσης.
Ακριβώς για να αντιμετωπίζεται καλύτερα το έγκλημα που γίνεται όλο και πιο σύνθετο…
Εδώ τα ενοποιήσαμε “όλα σε ένα”!
Στις ΗΠΑ υπάρχει η κανονική αστυνομία (που είναι “δημοτική“, δηλαδή υπάγεται στον Δήμαρχο), υπάρχουν οι Πολιτειακές δυνάμεις (State Troopers, που είναι στην ουσία στρατιωτικό σώμα με καθήκοντα αστυνόμευσης), υπάρχει η Εθνοφρουρά (που έχει κανονική στρατιωτική οργάνωση, αλλά είναι διακριτή από τον US Army και επεμβαίνει όταν υπάρχει “πολύ μεγάλη ανάγκη”), υπάρχει το FBI, που είναι Ομοσπονδιακή αρχή, υπάρχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες για τη Δίωξη των Ναρκωτικών (DEA), και εξειδικευμένες δυνάμεις για την αντιμετώπιση της Τρομοκρατίας (Homeland Security). Oι περισσότερες από τις υπηρεσίες αυτές έχουν και τις δικές τους δυνάμεις κρούσης (SWAT Teams).
Στην Ευρώπη τα πράγματα είναι κάπως λιγότερο σύνθετα, αλλά κι εδώ υπάρχουν εξειδικευμένες δυνάμεις αστυνόμευσης, στρατοχωροφυλακής, αντιμετώπισης ταραχών στις πόλεις, αντιμετώπισης τρομοκρατών, αντιμετώπισης οργανωμένου εγκλήματος κλπ.
Εδώ τα ενοποιήσαμε “όλα σε ένα”.
— Το ίδιο και στην πυρόσβεση. Παντού αλλού υπάρχουν εξειδικευμένες υπηρεσίες αντιμετώπισης πυρκαγιών. Με διαφορά μέσα, διαφορετικό εξοπλισμό, διαφορετική εκπαίδευση, διαφορετικά “πρωτόκολλα εμπλοκής” και με μεγάλη “κινητικότητα”. Ώστε να μεταφέρονται παντού σε χρόνο μηδέν.
Κι αυτά τα ενοποιήσαμε “όλα σε ένα”! Και περιμένουμε “αποτελέσματα“…
* Δεν ενοποιήσαμε απλώς αυτά που έπρεπε να αναπτύξουμε αυτόνομα και παράλληλα μεταξύ τους, ώστε να αυξήσουμε την εξειδίκευσή τους και την επιχειρησιακή τους αποτελεσματικότητα.
Κάναμε και το αντίθετο: Κατακερματίσαμε αυτό που θα έπρεπε να είναι αυστηρά ΕΝΙΑΙΟ: Τον Σχεδιασμό της Πολιτικής Προστασίας!
Ο οποίος μοίρασε αρμοδιότητες και εξουσίες στην… Τοπική Αυτοδιοίκηση, με αποτέλεσμα κάποια στιγμή, για να ληφθεί απόφαση “εκκένωσης” ενός οικισμού που απειλούνταν από δασική φωτιά, έπρεπε να “πέσουν υπογραφές” από δήμαρχους, περιφερειάρχες και “λοιπούς αρμόδιους”. Οι οποίοι συνήθως δεν μπορούσαν να βρεθούν ούτε στο τηλέφωνο την κρίσιμη στιγμή.
Μια απόφαση που ήταν θέμα ζωής και θανάτου να ληφθεί σε ένα λεπτό, έπρεπε να καθυστερήσει ατέλειωτα “για να είμαστε όλοι σύννομοι”!
Με αποτέλεσμα κάποτε να χάνονται ζωές.
Αυτό έγινε στο Μάτι, μη ξεχνιόμαστε…
Ή για να αποφασίσει κάποιος τοπικός αξιωματικός της Πυροσβεστικής να κόψει δένδρα σε φλεγόμενο δάσος (επιστρατεύοντας grader) και να κάνει αντιπυρική ζώνη, ώστε να σταματήσει την επέκταση της φωτιάς σε παρακείμενο οικισμό, έπρεπε να βρει τον τοπικό δήμαρχο να υπογράψει, κι ύστερα να πείσει και τον Δασαρχείο, το οποίο συχνά είχε αντιρρήσεις. Με αποτέλεσμα να χάνονται στο μεταξύ περιουσίες – κάποτε και ζωές.
Ή όταν κάποιος γενναίος δήμαρχος κατάλαβε ότι για να σώσει τον χωριό του από δασική φωτιά που πλησίαζε, έπρεπε να δημιουργήσει ευρεία αντιπυρική ζώνη κι έβρισκε μόνος του grader και έκοβε δένδρα, μετά έβρισκε τον μπελά του! Και τον έσερναν στα δικαστήρια για χρόνια…
Γιατί έχουν γίνει ΚΑΙ τέτοια…
Ή όταν έπεσε χιονιάς και έκλεισε η “Αττική Οδός” έπρεπε να περάσουν επτά ώρες και να κινδυνεύσουν σοβαρά χιλιάδες άνθρωποι στα ακινητοποιημένα αυτοκίνητα, για να επέμβει ο στρατός, να τους προσφέρει άμεση βοήθεια και να τους απεγκλωβίσει. Γιατί στο μεταξύ είχε “χαθεί η μπάλα”, για το ποιός ευθύνεται για ό,τι συνέβη, και ποιός έχει αρμοδιότητα για τον απεγκλωβισμό των ανθρώπων.
Αυτά τα ζήσαμε. Και πρόσφατα μάλιστα…
Όταν η Πολιτική Προστασία είναι ενοποιημένη – και όπου είναι ενοποιημένη, δηλαδή ΠΑΝΤΟΥ ΑΛΛΟΥ – τέτοια τραγελαφικά δεν γίνονται.
Την ώρα της κρίσης, ένας έχει το κουμάντο, αυτός λογοδοτεί μόνο στον Πρωθυπουργό, κι όλοι οι άλλοι (συμπεριλαμβανομένων και των πάσης φύσεως υπουργών) οφείλουν να υπακούν.
Κρίση χωρίς chain of command, ΔΕΝ αντιμετωπίζεται.
Και υπάρχουν “σενάρια” και “πρωτόκολλα” για κάθε πιθανή κρίση, που όμως καταλήγουν στο τι πρέπει να γίνει, με ποια σειρά, και ποιός έχει την ευθύνη να δίνει τις εντολές.
Κρίση χωρίς λεπτομερή σχεδιασμό, επίσης ΔΕΝ αντιμετωπίζεται…
Αυτό το ξέρουν όλοι οι άλλοι. Και το κάνουν εδώ και χρόνια.
Εμείς κάναμε για χρόνια τα… ακριβώς αντίθετα!
Τώρα τελευταία κάποια χοντρά λάθη τα διορθώνουμε.
Αλλά ακόμα “επιτελική λειτουργία” εν ώρα κρίσης, ΔΕΝ έχουμε…
Ενώνουμε αυτά που πρέπει να είναι ξεχωριστά,
κατακερματίζουμε όσα πρέπει να είναι ενιαία
κι ύστερα μας φταίει ο… καύσωνας!
Περαστικά μας.
(Αν και δεν το βλέπω…)
ΥΓ.1 Όσες καλές προθέσεις και όσες καλές προτάσεις κι αν υπάρχουν, σε μια χώρα που έχει 63 υπουργούς (όταν η Κίνα, οι ΗΠΑ και η Γερμανία, έχουν κάτω από 27!) τί ακριβώς περιμένετε;
“Επιτελικό κράτος” με πρωτοφανή κατακερματισμό ευθυνών και άπειρη επικάλυψη αρμοδιοτήτων, ΔΕΝ γίνεται!
Τόσο απλό…
ΥΓ.2 Όπως είδατε δεν άγγιξα καθόλου το ζήτημα των πιθανών εμπρησμών. Αλήθεια, συνελήφθησαν ύποπτοι για εμπρησμό; Κι αν ναι τι εθνικότητας είναι;
Και με τι “στάτους” βρίσκονται στην Ελλάδα.
Απλώς ρωτάω.
Θα απαντήσει κανείς;
