Στον “χορό” των Ρίχτερ η Κρήτη – Τι σημαίνουν οι τακτικοί σεισμοί
Ειδήσεις: Από τις 4 Ιουνίου, όταν ξεκίνησε ο “χορός” των ρίχτερ στην Κρήτη, ο Εγκέλαδος δε λέει να ησυχάσει. Τελευταία του “βεγγέρα”, ως την ώρα που γραφόταν αυτό το ρεπορτάζ, ήταν εκείνη στις 11:40 το βράδυ της Δευτέρας με 4,2 ρίχτερ, που γεννήθηκαν σε εστιακό βάθος 15,3 χιλιόμετρα και επίκεντρο 22 χιλιόμετρα νότια-νοτιοανατολικά του Ηρακλείου.
Διαβάστε όλες τις ειδήσεις από το tilegrafimanews.gr
Οι αιφνιδιαστικές, συνεχείς και κατά κανόνα νυχτερινές επισκέψεις του αρχαίου Θεού των σεισμών, αν και μικρής διάρκειας, είναι επίμονες, συνοδεύονται από βοή και έχουν σχεδόν ταυτόσημα χαρακτηριστικά τόσο σε επίπεδο μεγεθών, όσο εστιακού βάθους και κυρίως επίκεντρου, δημιουργώντας ένα μεγάλο “πονοκέφαλο” τόσο στους Κρητικούς όσο και στους επιστήμονες. Η ερώτηση που απασχολεί όλους είναι αυτονόητη: Τι συμβαίνει; Και φυσικά, όπως ισχύει πάντα σε αυτές τις περιπτώσεις, κανείς δεν είναι μάντης για να δώσει μια απόλυτα θετική ή αρνητική απάντηση. Η ανάλυση του φαινομένου είναι σε εξέλιξη, όπως φυσικά και η παρακολούθησή του. Και από αυτή τη διαδικασία προκύπτουν τα καλά και τα κακά νέα.
Τα κακά έχουν να κάνουν με αυτό καθαυτό το γεγονός των σεισμών, που συνεχίζονται… ακάθεκτοι, σηκώνοντάς μας με τρόπο βάρβαρο από την καρέκλα ή από το κρεβάτι, ανάλογα τις διαθέσεις του απρόσκλητου… “μουσαφίρη”. Τα δε καλά νέα επικεντρώνονται στο ότι τα ρίχτερ παραμένουν – μέχρι στιγμής τουλάχιστον – στο ίδιο πάνω-κάτω σημείο χωρίς μετατοπίσεις όσον αφορά στο επίκεντρο, κάτι που θα ήταν, όπως μας εξήγησε ο γεωλόγος του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης δρ. Χαράλαμπος Φασουλάς, ανησυχητικό, καθώς θα γεννούσαν την υποψία ότι θα μπορούσαν να ενεργοποιηθούν γειτονικά ρήγματα.
Και συν τοις άλλοις, στα θετικά προστίθεται το άγρυπνο μάτι του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου του Αστεροσκοπείου Αθηνών, το οποίο γίνεται ακόμα πιο ισχυρό μέσω της ενίσχυσης του δικτύου με την εγκατάσταση έξι νέων σταθμών γύρω από το Ηράκλειο, που παρακολουθούν τη σεισμική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή, όπως ανέφερε στη “Νέα Κρήτη”, η οποία και είχε αποκαλύψει την εγκατάσταση του δικτύου, ο διευθυντής ερευνών του Γεωδυναμικού δρ. Βασίλης Καραστάθης.
Λακωνικός από την πλευρά του, ο γνωστός σεισμολόγος, διευθυντής Ερευνών Σεισμολογίας στο Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών και υπεύθυνος του Εθνικού Κέντρου Προειδοποίησης για Τσουνάμι δρ. Γεράσιμος Παπαδόπουλος. Σε ανάρτησή του στο Facebook λίγο μετά τον σεισμό των 4,2 ρίχτερ το βράδυ της Δευτέρας ανέφερε χαρακτηριστικά: «Και άλλος σεισμός στην Κρήτη! Στις 23:40, μέγεθος 4,2, επιφανειακός, περιοχή Αρκαλοχωρίου, αισθητός μέχρι το Ηράκλειο. Από τις αρχές Ιουνίου έχουν γίνει δεκάδες σεισμών εκεί. Οι μεγαλύτεροι 4,2 στις 4/6, 4,1 στις 2/7 και 4,2 προ 20 λεπτών. Όταν, και αν, θα έχω να πω κάτι παραπάνω, θα το κάνω».
Ψάχνοντας το ρήγμα
Οι σχεδόν ταυτόσημοι σεισμοί, με πιο μεγάλους εκείνο της 4ης Ιουνίου, μεγέθους 4,2 ρίχτερ, της 2ας Ιουλίου με 4,1 ρίχτερ και ο προχθεσινός με 4,2 ρίχτερ, δείχνουν, σύμφωνα με τον δρ. Χαράλαμπο Φασουλά, ότι έχει δραστηριοποιηθεί ένα τοπικό ρήγμα, το οποίο ωστόσο δεν είχε ως τα τώρα δώσει κάποια αντίστοιχη ένδειξη ότι ήταν ενεργό.
Κάτι που δεν ξαφνιάζει, με δεδομένο το γεγονός ότι πολλά από τα ρήγματα επαναδραστηριοποιούνται ακόμα και μετά από πολλές χιλιάδες χρόνια, ενώ την ίδια στιγμή υπάρχουν τεράστια κενά όσον αφορά στην εστιασμένη σε συγκεκριμένα σημεία σεισμικότητα, μιας που τα υπάρχοντα σεισμολογικά δεδομένα δεν ξεπερνούν τον ένα αιώνα.
Η δραστηριότητα, σύμφωνα με τον γνωστό γεωλόγο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης, καταγράφεται στην κοιλάδα δυτικά-βορειοδυτικά του Αρκαλοχωρίου, με τα μεγέθη να κρίνονται αναμενόμενα για τα χερσαία ρήγματα που υπάρχουν στην ευρύτερη περιοχή της Κρήτης.
Το αισιόδοξο είναι ότι προς το παρόν δεν υπάρχει μετατόπιση των επικέντρων, κάτι που θα μπορούσε να ενέχει τον κίνδυνο ενεργοποίησης άλλων γειτονικών ρηγμάτων. Μοιάζει σαν να σπάει κομματάκι, κομματάκι αυτή η ζώνη όπου καταγράφονται οι αλλεπάλληλοι σχεδόν ταυτόσημοι σεισμοί, σύμφωνα με τον δρ. Χαράλαμπο Φασουλά.
Όσον αφορά στην αισθητότητα και τη σύντομη διάρκεια, αυτή είναι εύλογα απόρροια του γεγονότος ότι οι σεισμοί γίνονται στην ξηρά και σε κοντινή απόσταση από μεγάλα αστικά κέντρα και κυρίως την πόλη του Ηρακλείου, και βεβαίως το μικρό εστιακό τους βάθος. Οι ειδικοί παρακολουθούν σε κάθε περίπτωση με προσοχή το φαινόμενο, εστιάζοντας στα ρήγματα που υπάρχουν στην περιοχή, με τη διαδικασία να είναι σε εξέλιξη.
Εξαιτίας πάντως των μικρών μεγεθών των σεισμών, δε θα είναι ορατή κάποια αλλοίωση στην επιφάνεια του εδάφους που θα μπορούσε να μαρτυρήσει την ταυτότητα του ύποπτου ρήγματος. Οι επιστήμονες δεν έχουν στη διάθεσή τους το απαραίτητο σεισμολογικό “βιογραφικό” της περιοχής, ενώ από το ’64 και μετά δεν είχε παρατηρηθεί κάποια αξιοσημείωτη δράση του Εγκέλαδου.
Οι “σμηνοσειρές”
Πάντως, σεισμολόγοι με τους οποίους επικοινώνησε η “Νέα Κρήτη”, αν και αισιόδοξοι, παραμένουν ιδιαίτερα προσεκτικοί στις εκτιμήσεις τους. Οι ίδιοι σημείωναν ότι οι λεγόμενες “σμηνοσειρές” είναι ένα φαινόμενο που έχει και πρόσφατα παρατηρηθεί στον ελλαδικό χώρο, ενώ τον Δεκέμβριο του 2019 είχε αναστατώσει και τη δυτική Κρήτη, νότια των Σφακίων, με πάνω από 90 μικρούς σεισμούς. Ο δε όρος, σύμφωνα με τα όσα αναφέρει στην ιστοσελίδα του το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Αστεροσκοπείου Αθηνών, “σμηνοσειρά” (Swarm earthquakes) παραπέμπει σε ακολουθία σεισμών μικρού κατά κανόνα μεγέθους, που διαρκεί για σημαντικό χρονικό διάστημα.
Κανένας σεισμός της σμηνοσειράς δεν ξεχωρίζει για το σημαντικά μεγαλύτερο μέγεθός του. Στο “παζλ” της σεισμικής διέγερσης της περιοχής προστίθεται η αισιόδοξη πινελιά του διευθυντή Ερευνών του Γεωδυναμικού δρ. Βασίλη Καραστάθη, ότι τον τελευταίο χρόνο έχει ενισχυθεί τα μέγιστα η παρακολούθηση της σεισμικής δραστηριότητας στην περιοχή λόγω της εγκατάστασης έξι νέων σταθμών γύρω από το Ηράκλειο, που καταγράφουν με λεπτομέρεια ακόμα και την παραμικρή κίνηση του εδάφους.
«Κατηγορηματικές απαντήσεις, είτε για αλληλουχία μικρών σεισμικών γεγονότων, είτε για προσεισμικά φαινόμενα, η επιστήμη δεν μπορεί να δώσει. Εντούτοις, μπορούν να γίνονται εκτιμήσεις». Αυτά ανέφερε, μεταξύ άλλων, μιλώντας χθες στο Ράδιο 98,4 και τον δημοσιογράφο Γιώργο Σαχίνη ο διευθυντής του Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης και Γεωκαταστροφών στο Πανεπιστημιακό Ερευνητικό Κέντρο του ΕΛΜΕΠΑ και καθηγητής Γεωφυσικής του ΕΚΠΑ, Φίλιππος Βαλλιανάτος.
Ο κ. Βαλλιανάτος εξήγησε, μάλιστα, με αφορμή τον σεισμό που σημειώθηκε προχθές το βράδυ, μερικά χιλιόμετρα νότια-νοτιοανατολικά του Ηρακλείου, τι παρατηρούν οι επιστήμονες εδώ κι ένα μήνα αναφορικά με τη σεισμική δραστηριότητα που καταγράφεται στην περιοχή.
«Στη συγκεκριμένη περιοχή τον τελευταίο μήνα και κάτι υπάρχει μια διέγερση των ρηγμάτων που υπάρχουν σ’ αυτήν τη ρηξιγενή ζώνη, η οποία έχει δώσει σεισμικά φαινόμενα, το μεγαλύτερο μέγεθος των οποίων είναι της τάξης του 4,1, 4,2 ρίχτερ. Η εξέλιξη και τα δεδομένα που υπάρχουν δεν μπορούν να μας οδηγήσουν στην α ή β άποψη εξέλιξης του φαινομένου. Προς το παρόν υπάρχει μια σεισμική δραστηριότητα που οφείλεται σε αυτή τη διέγερση. Τίποτα περισσότερο, τίποτα λιγότερο», υπογράμμισε με νόημα ο κ. Βαλλιανάτος, ο οποίος συμπλήρωσε ότι είναι «χαρακτηριστικό της περιοχής» οι επιφανειακοί σεισμοί.
«Οι σεισμοί οι συγκεκριμένοι είναι μικρού μεγέθους για να ενεργοποιήσουν παραδίπλα. Όταν όμως είναι σε διέγερση όλη η συγκεκριμένη περιοχή, χρειάζεται μια προσεκτική και με σωφροσύνη παρακολούθηση, η οποία δεν είναι ανάγκη ότι πρέπει να τυγχάνει της έλξης των φώτων της δημοσιότητας. Δηλαδή ορισμένα πράγματα πρέπει να μένουν στον ασφαλή επιστημονικό χώρο, διότι τότε δε δημιουργούνται παρανοήσεις. Κι αυτή την εποχή οι παρανοήσεις είναι ιδιαίτερα δύσκολες στη διαχείρισή τους, στην περιοχή που βρισκόμαστε, στην οικονομική κατάσταση του νησιού, που θέλει να ανακάμψει μετά απ’ όλη την οικονομική δυσπραγία των τελευταίων ετών. Άρα, πρέπει να είμαστε φειδωλοί στον λόγο και με σωφροσύνη στην προσέγγιση», πρόσθεσε ο Φίλιππος Βαλλιανάτος.
«Στοιχειώδη μέτρα ετοιμότητας»
«Αυτή τη στιγμή, η κατάσταση που υπάρχει στην επιστήμη δε μας επιτρέπει να πούμε τι θα γίνει στο μέλλον, διότι πολύ απλά η δραστηριότητα που παρατηρείται δεν παρουσιάζει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά που να επιτρέπουν με ασφάλεια να πούμε την εξέλιξή του. (…) Οι εκτιμήσεις έχουν την αβεβαιότητα της προσωπικής προσέγγισης και όχι την αντικειμενικότητα της επιστημονικής τεκμηρίωσης», τόνισε στη συνέχεια ο κ. Βαλλιανάτος, προσθέτοντας ότι αυτό που θα πρέπει να ενδιαφέρει τους πολίτες είναι όχι οι εξειδικευμένες επιστημονικές αναλύσεις, αλλά τα στοιχειώδη μέτρα ετοιμότητας που πρέπει ο καθένας να λαμβάνει σε μια ούτως ή άλλως σεισμογενή περιοχή όπως η Κρήτη, με την αντίστοιχη ετοιμότητα των αρμόδιων φορέων Πολιτείας και Αυτοδιοίκησης.
«Τον τελευταίο μήνα έχουμε μια δραστηριότητα στην περιοχή που χρήζει της προσοχής μας. Υποθέτω ότι οι αρμόδιοι για τη διαχείριση το λαμβάνουν αυτό υπόψη. Τα δεδομένα μας είναι ανοικτά (…), αλλά δε χρειάζεται να κοιτάμε το κινητό την ώρα που γίνεται ο σεισμός. Αυτό που χρειάζεται είναι να στερεώνουμε τα πράγματα, να λάβουμε όλα τα μέτρα αυτοπροστασίας έτσι ώστε, όταν θα γίνει ο σεισμός, να μην έχουμε το ελάχιστο, ζημιές ή οτιδήποτε άλλο μέσα στο σπίτι μας. Δηλαδή δε χρειάζεται κάποια πράγματα να είναι στον “αέρα” και να ταλαντώνονται με την παραμικρή κίνηση. Ας το προσέξουμε αυτό», επισήμανε ο κ. Βαλλιανάτος.
Το σεισμικό “κουτί”
Ερωτηθείς για το αν “εκτονώνεται” το φαινόμενο λόγω της σεισμικής δραστηριότητας, ο διευθυντής του Ινστιτούτου Φυσικής Εσωτερικού της Γης και Γεωκαταστροφών στο Πανεπιστημιακό Ερευνητικό Κέντρο του ΕΛΜΕΠΑ και καθηγητής Γεωφυσικής του ΕΚΠΑ ήταν ξεκάθαρος.
«Αυτή η άποψη είναι του προ προηγούμενου αιώνα. Να το πω πολύ απλά, είναι σαν να έχεις ένα κουτί και κάθε φορά που γίνεται ένας σεισμός να βγάζεις από το κουτί κάτι. Άρα, σου λέει ότι αυτό που μένει μέσα είναι λιγότερο. Όμως το κουτί εν προκειμένω δεν είναι κλειστό, γιατί την ίδια ώρα συνεχίζεται η τεκτονική δραστηριότητα (…), αυτή η προσέγγιση δεν είναι συμβατή με τις προσεγγίσεις της θεωρίας της πολυπλοκότητας (που τυχαίνει να είμαι ο πλέον ειδικός και πέραν της Ελλάδος στο αντικείμενο), που μας λέει ότι κάθε φορά που γίνεται μια σεισμική διέγερση-εκδήλωση, τότε το σύστημα μεταπίπτει σε μια άλλη κατάσταση, η οποία θα πρέπει να βλέπουμε πως θα οδηγήσει στη μεθεπόμενη κατάσταση, δηλαδή περιγράφεται μέσα από μια πολύπλοκη διεργασία μεταπτώσεων ή μετακινήσεων από μια κατάσταση σε μια άλλη για να εξελιχθεί, άρα γίνεται ενδεχόμενα και πιο ασταθές», δήλωσε χαρακτηριστικά ο κ. Βαλλιανάτος στο Ράδιο 98,4.
Το δίκτυο καταγραφής
Εξάλλου, ο κ. Βαλλιανάτος αναφέρθηκε και στην προγραμματισμένη εγκατάσταση δύο σύγχρονων μονάδων δικτύου καταγραφής της σεισμικής δραστηριότητας στο Ηράκλειο, αντίστοιχων αυτών που ήδη λειτουργούν από το Ινστιτούτο στα Χανιά.
«Ήταν προγραμματισμένο εδώ και μήνες. Αυτό που θέλουμε να φτιάξουμε στο Ηράκλειο είναι αυτό που λειτουργεί στα Χανιά εδώ και 6-7 χρόνια. Κάθε φορά που θα γίνεται σεισμός, να βγάζουμε έναν χάρτη της πόλης, να μας λέει πώς απεικονίστηκε η ισχυρή σεισμική κίνηση από γειτονιά σε γειτονιά. Αυτό γίνεται στα Χανιά, ένας αστικός χάρτης ισχυρής κίνησης, αυτό το βάζουμε μπρος να γίνει και στο Ηράκλειο», μας εξηγεί ο κ. Βαλλιανάτος.
«Το φαινόμενο δεν είναι ασύνηθες»
Στον σεισμό που σημειώθηκε 22 χιλιόμετρα νότια-νοτιοανατολικά του Ηρακλείου προχθές το βράδυ αναφέρθηκε, σε μέσο κοινωνικής δικτύωσης, ο διευθυντής Ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου Γεράσιμος Χουλιάρας.
«Στις 23:40 είχαμε πάλι μία ασθενή δόνηση 4,2 ρίχτερ νότια του Ηρακλείου της Κρήτης, όπως δείχνει ο χάρτης που το τελευταίο διάστημα βρίσκεται σε σεισμική διέγερση με μικρού μεγέθους σεισμούς. Το φαινόμενο δεν είναι ασύνηθες και πιθανό είναι να πρόκειται για μία συνηθισμένη μικροέξαρση και όχι για ένα προσεισμικό φαινόμενο. Αυτό όμως δεν έχει να κάνει με τα στοιχειώδη προληπτικά μέτρα που πρέπει πάντα να λαμβάνονται κατά τη διάρκεια παρόμοιων σεισμικών φαινομένων μέχρι την εκτόνωσή τους», αναφέρει στην ανάρτησή του ο κ. Χουλιάρας.
