Τα Χριστούγεννα επιστρέφουν…
Του Θανάση Κ.
Καλήν ημέρα, Άρχοντες…
Πώς μπορείς να ξεχάσεις αυτό τον στίχο από τα κάλαντα;
Τα παιδιά δεν τα λένε πια στις απρόσωπες πολιτείες μας. Ή τα λένε πολύ λιγότερο απ’ όσο πριν…
Οι μαμάδες τα κρατάνε ζεστά στο σπίτι ή φοβούνται να τα “εκθέσουν” σε κινδύνους, να ανεβοκατέβουν σκάλες σε απρόσωπες πολυκατοικίες, που δεν ξέρουμε πια τι είδους άνθρωποι μένουν μέσα.
Μπορεί και με το δίκιο τους, τι να πω;
Όμως οι στίχοι από τα κάλαντα των παιδικών μας χρόνων μένουν χαραγμένοι στις ψυχές μας, τους θυμίζει πια και η τηλεόραση κάθε χρόνο – χώρια που φέτος τα πρόβαλλαν διεθνή μουσικά συγκροτήματα όπως του Andrew Rieu (αξίζει να δείτε στο Youtube το βιντεάκι: Andrew Rieu Greek Christmas Carols).
Η παράδοση όσο κι αν την απολακτίζουμε, επιστρέφει. Δριμύτερη…
Κάτι σημαίνει αυτό…
Περάσαμε μια φάση – όχι στην Ελλάδα τόσο, αλλά στη Δύση γενικότερα – που λόγω… πολυπολιτισμικότητας, λέει, τα Χριστούγεννα πήγαν να τεθούν υπό διωγμό!
Ειδικά σε μεγάλα μητροπολιτικά κέντρα της Δύσης, η παραδοσιακή ευχή Merry Christmas πήγε για κάποια χρόνια να παραμεριστεί και να υποκατασταθεί από την πιο ουδέτερη Season’s Greetings (“Καλές γιορτές”, θα λέγαμε εδώ…)
To “επιχείρημα” είναι ότι τα Χριστούγεννα είναι θρησκευτική γιορτή, αλλά υπάρχουν πολίτες με διαφορετικές θρησκευτικές πεποιθήσεις, όπως υπάρχουν και άθεοι. Πρέπει λοιπόν να είμαστε πιο inclusive – πιο “συμπεριληπτικοί”, τρομάρα μας. Και να μην ταυτίζουμε τη γιορτινή ατμόσφαιρα με τις “τελετές” μιας θρησκείας.
Γιατί δημιουργούμε, λέει… “ψυχολογικά προβλήματα αποξένωσης” στους ανθρώπους που δεν είναι Χριστιανοί…
Τελικά από τον καιρό που ανακαλύψαμε την έννοια “ψυχολογικό πρόβλημα” δημιουργήσαμε τεράστιο ψυχολογικό κενό!
Μέσα μας κι αναμεταξύ μας…
Προσέξτε τον διπλό παραλογισμό:
— Πρώτον, όταν οι πολίτες άλλων θρησκευτικών πεποιθήσεων σε μια πολυ-πολιτισμική κοινωνία γιορτάζουν τις δικές τους μεγάλες γιορτές, θεωρούμε – και πολύ σωστά – υποχρέωσή μας να τους ευχηθούμε.
Για παράδειγμα στους Εβραίους φίλους μας ευχόμαστε Happy Hannukah στην αντίστοιχη γιορτή τους, που είναι λίγο μετά τα μέσα Δεκεμβρίου.
Και στους Μουσουλμάνους φίλους μας ευχόμαστε Ramadan Mubarak (Ευλογημένο Ραμαζάνι) στη δική τους μεγάλη γιορτή.
Κανείς δεν προσβάλλεται με αυτό.
Γιατί τάχα είναι “προσβολή” να ευχηθούμε “Καλά Χριστούγεννα”;
— Δεύτερον, σε μια κοινωνία που Ιστορικά και Πολιτισμικά είναι Χριστιανική, γιατί τάχα οι κάτοικοί της να απεμπολήσουν τη δική τους θρησκευτική παράδοση – που είναι και κομμάτι της πολιτιστικής τους ταυτότητας – προκειμένου να μη “θιγούν” οι επισκέπτες της;
Τι είδους στρεβλή “λογική” είναι αυτή που αναγνωρίζει δικαιώματα σεβασμού στις μειονότητες – κι όχι αντίστοιχο δικαίωμα σεβασμού της πλειονότητας;
Κι αναφέρομαι σε Χριστιανικές χώρες όπου το θρήσκευμά τους είναι οργανικό στοιχείο της παράδοσής τους. Όχι μόνο η μεταφυσική πίστη των ανθρώπων, αλλά και η “πολιτιστική τους ταυτότητα”.
Η κυβέρνηση Τραμπ προσπαθεί να “επαναφέρει” τα #Χριστούγεννα! Και βγαίνει συνεχώς με το σύνθημα #Christmas_is_Back.
Κι ένας λόγος που επικράτησε ο Τραμπ είναι γιατί στις μεγαλουπόλεις της Αμερικής είχε παραγίνει αυτός ο κακώς εννοούμενος “δικαιωματισμός” – ο οποίος, παρεμπιπτόντως, έπαιρνε όλο και περισσότερο αποκλειστικά ΑΝΤΙ-χριστιανικό χαρακτήρα.
Όλη αυτή η woke ατζέντα ενόχλησε τελικά την πλειονότητα των Αμερικανών. Κι αντί να φέρει την επιβολή των μειοψηφιών στην πλειοψηφία, επανέφερε τους πολιτικούς που επέβαλλαν σεβασμό όχι απλώς στην πλειοψηφία, αλλά στην πολιτιστική ταυτότητα της χώρας.
Τι είναι τα Χριστούγεννα;
Είναι απλώς μια “θρησκευτική γιορτή”;
Στην αρχαία Ελλάδα ήταν τα Κρόνια, που γιορτάζονταν μετά το θερινό ηλιοστάσιο, την εποχή της συγκομιδής, όπου υπήρχε αφθονία καρπών και οργανώνονταν τελετές όπου οι κοινότητες και οι πόλεις μοίραζαν φαγώσιμα στους φτωχούς. Κι έτρωγαν όλοι μαζί – δεν υπήρχαν τη μέρα εκείνη αφεντικά και παρακατιανοί – συχνά άλλαζαν και ρόλους. Αληθινή γιορτή συναδέλφωσης…
— Στη Ρώμη υπήρχαν τα Σατουρνάλια, επίσης προς τιμήν του Κρόνου, αλλά γιορτάζονταν στο χειμερινό ηλιοστάσιο, 17-23 Δεκεμβρίου.
Τότε, τη μέρα με το λιγότερο φως – και τη μεγαλύτερη “απελπισία” – η πολιτεία μοίραζε επίσης τρόφιμα στους φτωχούς. Όχι μόνο για να συμμετέχουν στην Ευημερία, αλλά για να κρατηθούν στην Ελπίδα.
Βαθμιαία τα Σατουρνάλια πήραν κι άλλες συμβολικές διαστάσεις. Έγιναν γιορτές κραιπάλης με ανεξέλεγκτο και γενικευμένο γλεντοκόπι – με όσα αυτό συνεπάγεται.
Πρώτος ο Αυτοκράτορας Αυρηλιανός επέβαλε το 274 μ.Χ. να γιορτάζεται τη μέρα του χειμερινού ηλιοστασίου, τότε στις 25 Δεκεμβρίου, η (Ανα)Γέννηση του “Ανίκητου Θεού Ήλιου” (Sol Invictus)!
Εδώ παραμερίστηκαν τα όργια και επικράτησε η κοινωνική μέριμνα με την αυτοκρατορική σφραγίδα της Πολιτείας.
Αυτή η γιορτή του “ανίκητου Ήλιου” μετατράπηκε ογδόντα χρόνια αργότερα (κατά την επικρατέστερη εκδοχή) το 351 μ.Χ. ως ημέρα των Χριστουγέννων – κι ενώ είχε επικρατήσει στον Ρωμαϊκό κόσμο ο Χριστιανισμός.
Μια γιορτή που προϋπήρχε σε διάφορες εποχές και με διάφορες μορφές και διαφορετικό περιεχόμενο, πάντα θρησκευτική γιορτή και πάντα με βαριά σημειολογία για τις κοινωνίες.
Αυτό που σήμερα αποκαλούμε Δύση τότε γεννήθηκε! Από την επικράτηση του Χριστιανισμού στην παντοκράτειρα τότε Ρώμη κι από την προσχώρηση στον Χριστιανισμό όλων των “βαρβάρων” που κατέκτησαν λίγο αργότερα τον Ρωμαϊκό Κόσμο στο δυτικό τμήμα.
Η Δύση γεννήθηκε ως ενιαία πολιτισμική μήτρα από τον καιρό που όλοι έμαθαν να γιορτάζουν τα Χριστούγεννα την ίδια μέρα, εκεί κοντά στο χειμερινό ηλιοστάσιο, όταν κορυφώνεται η απελπισία του σκότους και γεννιέται η Ελπίδα για το νέο Φως.
Αυτό μας όρισε και στα σκοτάδια του Μεσαίωνα
και στη λάμψη της Αναγέννησης
και στις σπίθες του Διαφωτισμού.
Αυτό ρίζωσε στο συλλογικό υποσυνείδητο των δυτικών λαών και σμίλεψε τις διαφορετικές ταυτότητές τους. Που είναι, πράγματι, πολύ διαφορετικές, συχνά σφαγιάστηκαν μεταξύ τους, αλλά εκεί τα Χριστούγεννα μαζεύονται γύρω από ένα τραπέζι, ανταλλάσσουν δώρα, και τραγουδάνε όλοι μαζί για ένα μωράκι που γεννήθηκε σε μια φάτνη – ό,τι πιο ταπεινό – για να γίνει σύμβολο πανανθρώπινης Σωτηρίας και Ελπίδας που νικά τον Θάνατο.
Σημασία δεν έχει καν, αν “τα πιστεύει” κανείς αυτά ή δεν τα πιστεύει.
Σημασία έχει ότι αυτό το μήνυμα ταπεινώνει και εξυψώνει ταυτόχρονα τους ανθρώπους.
Θερμαίνει τις καρδιές τους κι απελευθερώνει την ανθρωπιά τους, έστω και για μια μόνο μέρα…
Σπάει το σκληρό κέλυφος της εγωιστικής αυτοαπομόνωσής τους και τους επιτρέπει να επικοινωνήσουν, να χαμογελάσουν ο ένας στον άλλο, να αγαπήσουν και να αγαπηθούν – και να μη φοβηθούν να το δείξουν.
Για σκεφτείτε – για κάντε ένα νοητικό πείραμα που θα έλεγε και ο Αϊνστάιν:
Για φανταστείτε ότι μπορούσαμε για μια στιγμή να ΣΒΗΣΟΥΜΕ την έννοια των Χριστουγέννων από το ανθρώπινο υποσυνείδητο: Δεν υπάρχουν Χριστούγεννα!
Θα σβήναμε ταυτόχρονα μεγάλο μέρος της μουσικής που μας όρισε,
της Λογοτεχνίας που μας διαμόρφωσε συναισθηματικά,
θα σβήναμε όλους τους ύμνους στην Παναγία Θεοτόκο,
θα σβήναμε τον Μπαχ και τον Χάϋντ,
θα σβήναμε τον Ντίκενς και τον Ντοστογιέφσκι και τον Παπαδιαμάντη.
Δεν θα “απελευθερωνόμασταν”. Θα εξαχρειωνόμασταν.
Αυτό δεν θα μας “ένωνε” με άλλους λαούς.
Θα μας απογύμνωνε απ’ ό,τι κουβαλάμε μέσα μας…
* Ήταν το 1987 και βρισκόμουν στη Νέα Υόρκη, όπου σπούδαζα και δούλευα. Τα Χριστούγεννα της χρονιάς εκείνης φιλοξένησα μια στενή συγγενή μου 14 ετών, που ήλθε για δύο βδομάδες από την Αθήνα να δει τη μαγεία της στολισμένης Νέας Υόρκης.
Οι γονείς της, σύμφωνα με το πνεύμα της εποχής, ήταν άθεοι και το κορίτσι είχε μάθει να θεωρεί τη θρησκεία ως κάτι “παρακατιανό”.
Της έδειξα τα αξιοθέατα της πόλης, την πήγα να της ψωνίσω δώρα, να ακούσουμε μουσική, να φάμε σε ξωτικά εστιατόρια.
Κι εκεί που γυρίζαμε και κοίταγε έκθαμβη δεξιά κι αριστερά, ξαφνικά βρεθήκαμε στην Πέμπτη Λεωφόρο μπροστά από το Ναό του Αγίου Πατρικίου, τον Καθεδρικό των Καθολικών. Ακούγονταν ψαλμοί από μέσα και με τράβηξε από το χέρι να μπούμε. Καθίσαμε ώρα κι άκουγε σαν μαγεμένη.
Κι ύστερα όταν την έπεισα να φύγουμε, δεν προκάναμε να προχωρήσουμε και πέσαμε πάνω στον επόμενο Καθεδρικό – των Προτεσταντών αυτή τη φορά.
Λίγα μέτρα πιο κάτω στο απέναντι πεζοδρόμιο.
Άκουσε και πάλι τις ψαλμωδίες από μέσα, με τράβηξε από το χέρι, ξαναμπήκαμε και μείναμε για ώρα. Κι εκεί…
Όταν φύγαμε… παραμιλούσε.
— Άκουσες, μου λέει, τον ύμνο Gloria in excelsis Deo?
Είναι αυτό που εμείς λέμε “Δόξα εν υψίστοις Θεώ”!
Τι μυσταγωγία ήταν αυτή;
Σε ευχαριστώ που με έφερες εδώ.
Μεταξύ μας. Δεν την είχα πάει εγώ. Ο δρόμος μας είχε φέρει…
Ήταν το τελευταίο που περίμενα να προσελκύσει το ενδιαφέρον της.
Και ήταν αυτό που της έμεινε.
— Ήταν από τις καλύτερες Χριστουγεννιάτικες αναμνήσεις που είχα σαν παιδί, μου είπε πρόσφατα, μεγάλη γυναίκα πλέον…
Όχι δεν έγινε ξαφνικά θρήσκα.
Απλά έμαθε να ισορροπεί ανάμεσα στο μυαλό που ψάχνει πάντα λόγους για να αμφισβητεί και την καρδιά που ψάχνει πάντα αφορμές για να γλυκαίνει.
Και φτάσαμε σήμερα να ξαναψάχνουμε τα αυτονόητα
και να υπερασπιζόμαστε τις καλύτερες αναμνήσεις
και τις πιο ανθρώπινες μνήμες μας
– ό,τι νοσταλγούμε κι ό,τι ελπίζουμε
που πάνε να τα ξεριζώσουν.
Φτάσαμε στο σημείο να είναι πια
πράξη συμβολικής ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ να λέμε: Καλά Χριστούγεννα
(κι όχι…απλώς “Καλές Γιορτές”)
Και να ελπίζουμε και στην “Ανάσταση”.
Γιατί εδώ που φτάσαμε, την έχουμε απόλυτα ανάγκη
