Το “τραπέζι” και το… “μενού”!
Του Θανάση Κ.
Τι ακριβώς συμβαίνει σήμερα; Η Αμερική του Τράμπ “εγκαταλείπει” την Ευρώπη, “εγκαταλείπει” το Ισραήλ, και “προσεγγίζει” τη Ρωσία και την Τουρκία;
Αν πάρουμε “τοις μετρητοίς” κάποιες δηλώσεις ανώτατων αμερικανών αξιωματούχων και τα σχόλια του διεθνούς δυτικού Τύπου, αυτό ακριβώς συμβαίνει.
Ευτυχώς, όμως τα πράγματα είναι πολύ πιο σύνθετα και πολύ διαφορετικά απ’ ό,τι φαίνονται.
Μια πρώτη διαπίστωση – κρίσιμη για να καταλάβουμε όλα τα υπόλοιπα:
* Όταν έχουμε “αλλαγή υποδείγματος” στις διεθνείς σχέσεις – όταν παλιές ισορροπίες καταρρέουν και νέες αρχίζουν να κυοφορούνται — υπάρχει ένα κοινό χαρακτηριστικό: η αβεβαιότητα. Και μαζί της, η ασάφεια, η παραπλάνηση, το θέατρο, οι αντιφάσεις.
Αν κρίνουμε τα πράγματα αποκλειστικά από όσα δηλώνονται δημόσια, κινδυνεύουμε να πέσουμε σε τραγικές πλάνες.
— Μετά τη Συμφωνία του Μονάχου το 1938, οι ηγέτες της Δύσης εξυμνούσαν το “ειρηνευτικό επίτευγμα” και χαρακτήριζαν τον Χίτλερ «γοητευτικό κύριο». Μεταξύ αυτών και ο τότε πρέσβης των ΗΠΑ στο Λονδίνο, που ήταν εξαιρετικά κολακευτικός και για την Ναζιστική Γερμανία και για τον Αδόλφο προσωπικά! Την ίδια στιγμή όμως, ο Πρόεδρος Φραγκλίνος Ρούσβελτ σχεδίαζε σιωπηλά πώς θα στηρίξει τη Βρετανία στον επερχόμενο πόλεμο, παρότι η αμερικανική κοινή γνώμη ήταν ακόμα πολύ διστακτική.
— Ένα χρόνο αργότερα, τον Αύγουστο του 1939 η Σοβιετική Ένωση υπέγραφε σύμφωνο μη επίθεσης με τη ναζιστική Γερμανία και το προπαγάνδιζε ως «μεγάλη στρατηγική επιτυχία». Αν κάποιος άκουγε τις επίσημες δηλώσεις, θα πίστευε ότι ο Στάλιν ήταν πλέον “πιστός σύμμαχος του Χίτλερ”. Κι όμως, τρία χρόνια αργότερα η Ρωσία αποδείχθηκε το “Βατερλώ” του Τρίτου Ράιχ.
— Και μετά το 1945: οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ παρουσιάζονταν να συνεργάζονται για την οικοδόμηση του μεταπολεμικού κόσμου. Κι όταν ο Τσώρτσιλ μίλησε για «σιδηρούν παραπέτασμα» – τον Μάρτιο του 1947, θεωρήθηκε σχεδόν… προβοκάτορας. Το Στέητ Ντηπάρτμεντ τότε, εμμέσως τον αποδοκίμασε. Κι όμως, τότε μόλις ξεκινούσε ο Ψυχρός Πόλεμος. Και ένα χρόνο αργότερα ολόκληρη η Αμερική έσπευσε να υιοθετήσει την πολιτική του… “προβοκάτορα” Τσώρτσιλ!
— Το 1956, ΗΠΑ και ΕΣΣΔ παρενέβησαν από κοινού κατά της Αγγλογαλλικής επέμβασης στο Σουέζ υπέρ του Νάσερ. Αν κάποιος άκουγε τότε μόνο τις επίσημες δηλώσεις, θα πίστευε ότι είχε έρθει η εποχή παγκόσμιας σύμπνοιας. Κι ότι ο Ψυχρός Πόλεμος είχε τελειώσει. Κι όμως, ο Ψυχρός Πόλεμος δεν είχε τελειώσει — τότε άρχιζε να κλιμακώνεται.
Αυτά είναι λίγα μόνο από πολλά παραδείγματα αντιφατικών – ή και σκοπίμως παραπλανητικών -δηλώσεων σε στιγμές μεγάλων διεθνών ανακατατάξεων.
Συμπέρασμα: σε τέτοιες “μεταβατικές” στιγμές μην παίρνετε τοις μετρητοίς όσα ακούγονται. Ξεχωρίστε το “θέατρο” από τις στρατηγικές τάσεις που κινούνται κάτω από την επιφάνεια.
* Τι γίνεται σήμερα, λοιπόν, πίσω από το “επικοινωνιακό” πέπλο;
Βρισκόμαστε ξανά σε μεταβατική φάση. Και πάλι τα φώτα είναι στραμμένα σε «δηλώσεις» και «ύφος» και όχι στα πραγματικά δεδομένα.
Η Αμερική του Τραμπ επιχειρεί μια διπλή στρατηγική ανασύνταξη:
Οικονομικός επαναπατρισμός
Προωθεί μαζική επιστροφή βιομηχανικής παραγωγής, αναγγέλλοντας επενδύσεις τρισεκατομμυρίων. Αυτό ΔΕΝ είναι “θέατρο” — είναι βαθιά στρατηγική επιλογή. Με γεωπολιτικές συνέπειες: λιγότερη εξάρτηση από την Κίνα, αναδιάταξη συμμαχιών, νέες ισορροπίες εμπορίου.
Αναπροσδιορισμός διεθνούς ρόλου
Δεν θέλει πλέον να είναι ο “παγκόσμιος χωροφύλακας”. Θέλει να προβάλει ως “ειρηνοποιός”, “διαιτητής”. Αλλά καμία ηγετική δύναμη δεν μπορεί να είναι ουδέτερη και ηγέτιδα ταυτόχρονα. Το “ουδέτερος για όλους” σημαίνει “σύμμαχος κανενός”. Και αυτό δεν μπορεί να κρατήσει.
Γι’ αυτό ο Τραμπ κάνει ανοίγματα σε όλους — είναι το κλασικό opening game κάθε νέας ηγεσίας σε κάθε νέα ιστορική φάση. Παράλληλα, παίρνει “αποστάσεις” από παραδοσιακούς συμμάχους: την Ευρώπη, το Ισραήλ, την Ιαπωνία. Όχι γιατί τους εγκαταλείπει, αλλά για να διασπάσει τις εχθρικές συσπειρώσεις που δημιούργησε η πολιτική Μπάιντεν.
Πράγματι, τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια ο Μπαϊντεν κατάφερε να ρίξει τους πάντες στην αγκαλιά των αντιπάλων της Αμερικής. Κυρίως στην αγκαλιά της Κίνας. Συνέβη τότε μια πρωτοφανής αντι-συσπείρωση σε βάρος των ΗΠΑ. Και τώρα έπρεπε αυτό να σπάσει. Ή να το προσπαθήσει, τουλάχιστον…
Αλλά κι εδώ υπάρχουν όρια:
Δεν μπορεί να είναι η Αμερική «ουδέτερη» ανάμεσα σε Ινδία και Πακιστάν. Χρειάζεται την Ινδία για να αντιμετωπίσει τον Κινεζικό Ευρασιατισμό.
Δεν μπορεί να είναι «ζυγισμένη» η Αμερική μεταξύ Ισραήλ και Ιράν. Αν πλησιάσει το Ιράν, θα χάσει και τους Άραβες του Κόλπου. Διότι οι Σαουδάραβες και τα Εμιράτα φοβούνται το Ιράν, όσο περίπου και το Ισραήλ.
Δεν μπορεί να η Αμερική να ισορροπεί ανάμεσα σε ισλαμικό φονταμενταλισμό και στα καθεστώτα που τον πολεμούν. Γιατί τότε χάνει τα πιο στέρεα ερείσματα της Δύσης στη Μέση Ανατολή.
Η ολοκλήρωση των Συμφωνιών του Αβραάμ απαιτεί και την υπογραφή του Ισραήλ. Άρα απαιτεί και εγγυήσεις ασφαλείας προς το Ισραήλ. Κι αυτές τις εγγυήσεις ασφαλείας το Ισραήλ τις χρειάζεται πλέον κυρίως στην Συρία. Κι απέναντί του έχει κυρίως την Τουρκία…
— Η Ρωσία δεν πρόκειται να γίνει “σύμμαχος” των ΗΠΑ. Εκείνο που προσπαθεί να κάνει ο Τράμπ είναι να την αποσπάσει από τον “εναγκαλισμό” της Κίνας, γιατί η Κίνα παραμένει ο βασικός – και διακηρυγμένος – μακροπρόθεσμος αντίπαλος. Δηλαδή προσπαθεί να επανορθώσει – όσο μπορεί – το φοβερό σφάλμα που έγινε πριν τρία χρόνια από την Ουάσιγκτων στο Ουκρανικό…
— Η Ευρώπη δεν είναι πλέον “προτεραιότητα” για τις ΗΠΑ. Αλλά δεν μπορούν και να την εγκαταλείψουν εντελώς.
Χρειάζεται πρωτίστως ριζική αναθεώρηση του “Ατλαντικού” στρατηγικού πλαισίου – δηλαδή να αλλάξουν οι προτεραιότητες της νέας ατλαντικής συμμαχίας. ΔΕΝ θα στρέφεται πια πρωτίστως κατά της Ρωσίας. Απαιτείται δηλαδή επαναπροσδιορισμός στόχων. Γιατί δεν υπάρχει “συμμαχία” χωρίς σαφείς στόχους – και, κυρίω,ς χωρίς σαφείς “εχθρούς”.
Ο έλεγχος της Ανατολικής Μεσογείου,
η Ενεργειακή ασφάλεια της Ευρώπης
και ο Ισλαμικός φονταμενταλισμός
είναι τα κύρια πεδία που θα κρίνουν τη νέα Αμερικανική στρατηγική στην Ευρώπη.
Και στα τρία, η Τουρκία εμφανίζεται αντίπαλος, παρά τα προσωρινά «εύσημα» προς τον Ερντογάν.
Άλλωστε τον Ερντογάν ο Τράμπ τον εξυμνούσε ως “στενό φίλο” του και στον πρώτο χρόνο της προηγούμενης Προεδρικής θητείας του. Μέχρι που του κατάφερε το πιο δεινό πλήγμα που έχει υποστεί ποτέ η Τουρκία από την Αμερική – το 2017…
Η συριακή σύγκρουση επανέρχεται στο προσκήνιο, με έντονες προειδοποιήσεις Ρούμπιο για αναζωπύρωση εμφυλίου. Οι ΗΠΑ προειδοποιούν, όχι για να ενισχύσουν την Τουρκία, αλλά για να αποτρέψουν επέκταση των ισλαμικών δικτύων επιρροής – τα οποία όμως, η Τουρκία τα προωθεί!
Η “πρόσκληση” της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή αφορά, αυτή τη στιγμή, δυνατότητα των Ευρωπαίων να κάνουν παραγγελίες στην τουρκική αμυντική βιομηχανία – ύψους μέχρι 45 δισεκατομμυρίων περίπου, για τα επόμενα πέντε χρόνια. Δεν είναι καθόλου αμελητέο αυτό. Αλλά…
Αλλά η πραγματική ατζέντα είναι άλλη:
Ποιος προστατεύει την Ευρώπη από την ισλαμική διείσδυση; Η Τουρκία πάντως, είναι προστάτιδα των ισλαμιστικών δικτύων και στέλνει παράνομους μετανάστες στην Ευρώπη!
Ποιος διασφαλίζει τις ενεργειακές οδεύσεις; Η Τουρκία προσπαθεί να τις ελέγξει για λογαριασμό της! Την ώρα που ίδια είναι ενεργειακός συνεταίρος της Ρωσίας…
Ποιος ελέγχει τον θαλάσσιο χώρο μεταξύ Κρήτης – Κύπρου – Ισραήλ – Αιγύπτου; Η Τουρκία προσπαθεί να τον ελέγξει σε αντιπαράθεση με όλες τις άλλες χώρες της περιοχής…
Η Τουρκία σήμερα δεν είναι απάντηση σ’ αυτά τα ερωτήματα — είναι μέρος του προβλήματος.
Κι αν η Ρωσία κερδίσει τελικά τον Πόλεμο στην Ουκρανία, όπως φαίνεται από την πραγματικότητα επί του πεδίου κι όπως ομολόγησε ανοιχτά ο ίδιος ο Τράμπ προχθές, τότε ο μεγάλος γεωπολιτικός συμβιβασμός στην περιοχή θα γίνει κατά πάσαν πιθανότητα μεταξύ ΗΠΑ-Ρωσίας, όχι μεταξύ ΗΠΑ-Τουρκίας.
* Κι εδώ ερχόμαστε στο επόμενο μεγάλο ζήτημα που αρνούμαστε να το δούμε – ή το διαβάζουμε εντελώς “στραβά”:
Ποιά είναι πραγματικά η νέα πολιτική των ΗΠΑ για τον κόσμο;
Ποιό είναι, στην πραγματικότητα, το γεωπολιτικό δόγμα του Τράμπ – πέρα από τα αναθέματα των ορκισμένων εχθρών του (κυρίως στις δυτικο-ευρωπαίκές ελίτ);
— Η Αμερική του ΜΑGA δεν ψάχνει για “προτεκτοράτα”.
Ούτε για “πιστούς συμμάχους” που λένε απλώς “ό,τι πείτε”.
— Ψάχνει για χώρες με εθνική στρατηγική.
— Για ηγέτες που ξέρουν τι θέλουν για τη χώρα τους και το ρόλο που θέλει να διαδραματίσει μακροπρόθεσμα.
Με τέτοιους μπορεί να συνεννοηθεί.
Να κλείσει συμφωνίες.
Να χτίσει ισχυρές συνεργασίες.
Να διαπραγματευτεί ακόμα και με “αντιπάλους”, προκειμένου να αποφευχθεί η ρήξη.
Οι χώρες που θα αρνηθούν ή δεν θα μπορέσουν να αναδείξουν τέτοιες ηγεσίες, απλώς θα γίνουν “αδιάφορες” – Irrelevant.
Κανείς δεν θα τις λαμβάνει σοβαρά υπόψιν.
Και στο τέλος θα μείνουν χωρίς συμμάχους.
* Η Ευρώπη σήμερα δεν έχει κοινή εξωτερική πολιτική.
Ούτε κοινή άμυνα.
Γιατί κοινή άμυνα χωρίς κοινό εχθρό, απλώς δεν νοείται…
Επί δεκαετίες η Ευρώπη στηρίχθηκε στην αμερικανική αμυντική ομπρέλα — με κοινό “εχθρό” τη Ρωσία.
Αυτό τώρα αλλάζει!
Ο Τράμπ ήδη δήλωσε —ανοιχτά— ότι η Φινλανδία δεν απειλείται από τη Ρωσία.
Και ήδη προεξοφλεί την νίκη της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Θεωρεί ότι η Ευρώπη πρέπει να υπερασπιστεί μόνη της τα συμφέροντά της.
Όμως τα πραγματικά μελλοντικά προβλήματα ασφαλείας για την Ευρώπη δεν είναι η Ρωσία.
Είναι πλέον:
η εισβολή από κύματα μεταναστών χωρίς έλεγχο,
ο ισλαμικός φονταμενταλισμός στη Μέση Ανατολή,
η ενεργειακή αυτάρκεια της Ευρώπης,
και ο έλεγχος της Ανατολικής Μεσογείου.
Σε όλα αυτά, η Τουρκία είναι απέναντι!
* Τι σημαίνουν όλα αυτά για την Ελλάδα
Η Ελλάδα δεν μπορεί να συνεχίσει την πολιτική του “ό,τι πείτε…”.
Γιατί αυτό δεν την καθιστά “συμπαθή” την καθιστά “ασήμαντη” – στα μάτια και των υπολοίπων Ευρωπαίων και την Αμερικανών!
Ούτε μπορεί να επιμένει να προσκολλάται στην Ευρώπη που χάνει τη στρατηγική της πυξίδα.
Ούτε στην “παγκοσμιοποίηση” που έχει αρχίσει να ξεθωριάζει – και που ο ίδιος ο Τράμπ τη χλευάζει πλέον…
Η Ελλάδα πρέπει να ανακτήσει εθνική στρατηγική.
Πρέπει να αναδείξει ηγεσία που ξέρει τι θέλει για τη χώρα.
Πρέπει να προτάξει τα εθνικά της συμφέροντα.
Μόνο έτσι θα ξαναγίνει σοβαρός εταίρος.
Μόνο έτσι θα βρει αληθινούς συμμάχους.
Μόνο έτσι θα αποφύγει να την προσπεράσουν τα γεγονότα…
Για την ώρα τα πάντα αλλάζουν γύρω μας κι εμείς δεν τα καταλαβαίνουμε,
δεν μπορούμε να προσαρμοστούμε,
δεν μπορούμε να σταθούμε στα πόδια μας,
δεν μπορούμε να διεκδικήσουμε ρόλους,
εξακολουθούμε να αναζητούμε “προστάτες”- κι όχι να στήσουμε συμμαχίες.
“Μοιραίοι και άβουλοι αντάμα”
απέναντι σε αληθινή κοσμογονία που συντελείται γύρω μας.
ΥΓ. Μια τελική παρατήρηση: Αν σε τέτοιες συνθήκες δεν διεκδικείς ρόλους και δεν αναλαμβάνεις ευθύνες, τότε ΔΕΝ πρόκειται να καθίσεις στο “τραπέζι” των νέων ισορροπιών.
Κι όποιος δεν κάθεται στο “τραπέζι”, τότε μάλλον θα μπει στο… “μενού”!
