Γράφει ο Γιώργος Παπαδόπουλος – Κυπραίος
Ο Αγώνας για Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα υπήρξε ιστορική επιταγή.
Έλληνες, ακόμη και προ του Τρωϊκού Πολέμου, οι Κύπριοι “πολλούς αφέντες άλλαξαν, δεν άλλαξαν καρδιά”. Η ιδέα, ο πόθος των Κυπρίων για Ένωση με την Ελλάδα εξελίχθηκε σε ιδανικό με το οποίο ανατράφηκαν γενεές ελλήνων.
Το αίτημα για Ένωση εξέφρασαν με σαφή τρόπο ιεράρχες και λαϊκοί που κατάφεραν να διαφύγουν στο εξωτερικό και σώθηκαν από τιη σφαγή της 9ης Ιουλίου 1821, κατά την οποίαν περί τους 480 Κύπριοι καρατομήθηκαν από τους Τούρκους και απαγχονίστηκε ο Αρχιεπίσκοπος Κυπριανός. Στη διακήρυξη που υπέγραψαν στη Ρώμη τον Δεκέμβριο του 1821 ανέφεραν πως “μαζί με τους λοιπούς αδερφούς ημών Έλληνες θέλομεν προσπαθήσει δια την ελευθερίαν της ειρηνικής ημών πάλαι μεν μακαρίας, ήδη τρισαθλίας Κύπρου”. Και είναι αναρίθμητοι οι Κύπριοι πατριώτες που συμμετείχαν στους αγώνες του Έθνους: Στην επανάσταση του 1821, στις Κρητικές Επαναστάσεις, στους Βαλκανικούς Πολέμους, στον Πρώτο και Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στην Μικρασιατική εκστρατεία…
Το 1825 συμμετέχουν στις ελληνικές εθνοσυνελεύσεις Κύπριοι αντιπρόσωποι, πράγμα που σημαίνει από τη μια ότι οι Κύπριοι θεωρούσαν τον εαυτό τους ως αναπόσπαστο τμήμα του Έθνους και από την άλλη ότι οι λοιποί αντιπρόσωποι του έθνους τους αποδέχονταν με αυτή τους την ιδιότητα. Εις δε τον Καποδίστριαν έγραφαν: ” ήδη ενώ ηλπίζαμεν να αράξομεν εις τον ελληνικόν κόλπον κινδυνεύομεν εις ναυάγιον τρομερόν.
Θεωρούμε περιττό να αναφερθούμε και σε πλείστες άλλες περιπτώσεις κατά τας οποίας οι Κύπριοι εξέφρασαν διαχρονικά την επιθυμία τους για Ένωση με την Ελλάδα. Θα ήταν παράλειψη, όμως, αν δεν αναφέραμε ότι την επιθυμία τους αυτή εξέφρασαν και στους άγγλους, από την πρώτη στιγμή που πάτησαν το πόδι τους εις την Κύπρο. Ακολούθησαν υπομνήματα, ψηφίσματα, συλλαλητήρια, αποστολή Πρεσβειών στο Λονδίνο… Τα Δημοψηφίσματα της 25ης Μαρτίου 1921 με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 100 ετών από την κήρυξη της Ελληνικής Επανάστασης, και της 25ης Μαρτίου 1930 για τα 100 χρόνια από την ανακήρυξη της Ελληνικής Ανεξαρτησίας. Τα Οκτωβριανά γεγονότα του 1931, κατά τα οποία πυρπολήθηκε το Κυβερνείο και άλλα κυβερνητικά κτίρια. Υπήρξαν νεκροί και τραυματίες… Φυλακίσεις και εξορίες…
Κατά τη διάρκεια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, μετά την απόφαση της Τουρκίας και της Βουλγαρίας να προσχωρήσουν στην Συμμαχία των Κεντρικών Δυνάμεων της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας, σε μια προσπάθεια να προσεταιριστεί την Ελλάδα, η Βρετανία προσέφερε το 1915 την Κύπρο στην Ελλάδα, η οποία είχε αποφασίσει να παραμείνει ουδέτερη. Το όνειρο των Κυπρίων δεν πραγματοποιήθηκε τότε εξαιτίας του γεγονότος ότι η Ελλάδα τάχθηκε στο πλευρό της Βρετανίας και των συμμάχων της (Αντάντ), με σχετική καθυστέρηση.
Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο κάλεσαν τους Κύπριους να πολεμήσουν για την ελευθερία των λαών. Και το έπραξαν, για να ακούσουν στο τέλος του πολέμου, πως για την Κύπρο δεν επρόκειτο να εφαρμοστεί ποτέ το Δικαίωμα της Αυτοδιάθεσης.
Κάτω από αυτές τις συνθήκες, άρχισε να ωριμάζει στις καρδιές και στον νου των Κυπρίων η ιδέα της απόκτησης της ελευθερίας τους, της Ένωσης με την Ελλάδα, με αγώνα δυναμικό. Πριν φτάσει όμως στον ένοπλο αγώνα, προχώρησε σε ένα ακόμα ειρηνικό βήμα. Την 12η Δεκεμβρίου 1949 ο Αρχιεπίσκοπος ζήτησε από τον Άγγλο Κυβερνήτη την διεξαγωγή Δημοψηφίσματος στο οποίο να αποφασίσει ο λαός για το μέλλον του, πράγμα που εκείνος απέρριψε πέντε μέρες αργότερα, με αποτέλεσμα το Δημοψήφισμα να διεξαχθεί από την Εθναρχία της Κύπρου την 15η και 22α Ιανουαρίου 1950. Σ’ αυτό, το 95,7% του λαού “Αξίωσε” την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Και πάλιν όμως, η Βρετανία απέρριψε το αίτημά τους με μια και μόνο λέξη: “Ουδέποτε”.
Έτσι, έγινε ξεκάθαρο πως μία ήταν πια η επιλογή: “Αγώνας μέχρις εσχάτων”. Ενός αγώνος που με στρατιωτικό αρχηγό τον Γεώργιο Γρίβα Διγενή και πολιτικό αρχηγό τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο Γ’ οργανώθηκε μεθοδικά και η έναρξή του, μερικές ώρες πριν ξημερώσει η 1η Απριλίου 1955 συνοδεύτηκε από πράξεις δολιοφθοράς στις αγγλικές βάσεις, στο Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου και σε άλλα Δημόσια κτίρια σε όλη την Κύπρο. Πρώτος νεκρός του αγώνα, εκείνο το βράδυ, ο Μόδεστος Παντελή, που πέθανε από ηλεκτροπληξία στην προσπάθειά του να προκαλέσει βραχυκύκλωμα στις γραμμές μεταφοράς υψηλής τάσης, για να διευκολυνθούν έτσι από το σκοτάδι και τη σύγχυση που θα επερχόταν οι αγωνιστές που ανέλαβαν το δύσκολο έργο των δολιοφθορών.
Η έναρξη του αγώνα τρομοκράτησε τους άγγλους. Μετέφεραν από διάφορα σημεία της κοινοπολιτείας τους χιλιάδες άγγλους στρατιώτες… Αντικατέστησαν τον Κυβερνήτη Σερ Ρόμπερντ Άρμιτεϊτζ με τον Στρατάρχη Χάρτιγκ. Ψήφισαν νόμους σύμφωνα με τους οποίους επιτρεπόταν η κράτηση των αγωνιστών χωρίς δίκη, επιβαλλόταν η ποινή του θανάτου ακόμα και για μεταφορά όπλων που δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν, ακόμα και μόνο σφαιρών, όπως έγινε με τον νεαρό μαθητή Ευαγόρα Παλληκαρίδη, που απαγχονίστηκε. Βασάνιζαν μέχρι θανάτου συλλαμβανόμενους μόνο με την υποψία ότι ήταν μέλη, ή υποστήριζαν, την ΕΟΚΑ. Πυροβολούσαν και σκότωναν νεαρούς μαθητές, ακόμα και του Δημοτικού σχολείου, αλλά και έγκυες γυναίκες που συμμετείχαν σε διαδηλώσεις εναντίον τους.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ σκόρπισε τον ενθουσιασμό και συγκίνησε όχι μόνον τους Κύπριους και τους έλληνες αδερφούς τους, αλλά κέρδισε και τον θαυμασμό άλλων υπόδουλων λαών, όπως αυτόν της Ιρλανδίας. Αμούστακα παιδιά, χωρίς καμιά στρατιωτική εκπαίδευση, αντιμετώπιζαν θαρραλέα στρατιωτικούς πάνοπλους, με πολυετή θητεία στον αγγλικό στρατό. Δεν λύγισαν το φρόνιμα και την αγωνιστικότητα του λαού, ούτε η κράτηση σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, ούτε τα βασανιστήρια, ούτε οι φυλακίσεις, ούτε οι απαγχονισμοί. Όλα αυτά, καθώς και οι συλλογικές ποινές, τα συλλογικά πρόστιμα που επιβάλλονταν σε πόλεις και χωριά, τα κέρφιου, δηλαδή ο κατ οίκον περιορισμός που επιβαλλόταν σε χωριά και σε πόλεις, αντί να κάμψουν το ηθικό των αγωνιστών και του λαού το ενδυνάμωναν ακόμα περισσότερο.
Η περίοδος του αγώνα της ΕΟΚΑ, με τη συμμετοχή και την υποστήριξη όλων των ελλήνων, υπήρξε ίσως η λαμπρότερη της ιστορίας της. Νεαρά παιδιά βάδιζαν στην αγχόνη ψάλλοντας τον Εθνικό μας Ύμνο, αγωνιστές πέθαιναν από βασανιστήρια, αντάρτες προτιμούσαν να πολεμήσουν και να σκοτωθούν αντί να παραδοθούν. Ο Αυξεντίου δεν παραδόθηκε… Κάηκε ζωντανός, αφού νωρίτερα είχε ρίξει και την τελευταία σφαίρα του.
Ο αγώνας της ΕΟΚΑ δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από καμιά περίοδο της ελληνικής ιστορίας. Έχει η Κύπρος και Διάκους και Μπουμπουλίνες… Έχει το κρησφύγετο του Μαχαιρά, το Χάνι του Λιοπετρίου, όπου 4 αγωνιστές έδωσαν τη ζωή τους, με δεν παραδόθηκαν: Ο Ανδρέας Κάρυος, Ο Ηλίας Παπακυριακού, ο Φώτης Πίττας και ο Χρίστος Σαμάρας. Τα “Φυλακισμένα Μνήματα” στις Κεντρικές Φυλακές της Λευκωσίας, εκεί όπου οι κατακτητές ενταφίασαν τους απαγχονισθέντες αγωνιστές και άλλους που σκοτώθηκαν σε μάχες στην περίοδο του αγώνα…
“Ου περί χρημάτων ο αγών”, απάντησε ο Κυριάκος Μάτσης στον ίδιο τον Στρατάρχη Χάρτιγκ, που τον επισκέφθηκε κατά την κράτηση του πιστεύοντας ότι μπορούσε να τον εξαγοράσει και να προδώσει τον Διγενή.
Ανίκανοι και αδύνατοι να επιβληθούν με τις 30000 στρατού των Κυπρίων αγωνιστών οι Άγγλοι εφάρμοσαν και στην Κύπρο την αρχήν “του διαίρει και βασίλευε”. Προσέλαβαν ως “επικουρικούς” χιλιάδες τουρκοκυπρίων, η μεγάλη πλειοψηφία των οποίων δεν είχαν καμία εκπαίδευση, πέραν αυτής του Δημοτικού Σχολείου, οι οποίοι βασάνιζαν και ταλαιπωρούσαν μαζί με τους άγγλους τον πληθυσμό. Φρόντισαν να δημιουργηθεί και η Μυστική Τουρκική Οργάνωση ΤΜΤ για να αντιμετωπίσει την ΕΟΚΑ και τους ελληνοκύπριους, και πέτυχαν έτσι να δημιουργήσουν χάσμα στις σχέσεις μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων της Κύπρου, που νωρίτερα ζούσαν ειρηνικά.
Δυστυχώς, η πολιτική ηγεσία της Κύπρου και της Ελλάδας δεν αξιοποίησαν την δυναμική που δημιούργησε διεθνώς ο αγώνας της ΕΟΚΑ. Η ιστορία θα καταγράψει τις ευθύνες και τα κίνητρά τους. Οι Συμφωνίες της Ζυρίχης και του Λονδίνου, αποτέλεσμα λιποψυχίας και Μυστικής Διπλωματίας, δεν έδωσαν το δικαίωμα στον Κυπριακό λαό να αποφασίσει με Δημοψήφισμα την αποδοχή, ή την απόρριψή τους. Θνησιγενείς από τη φύση τους, μη βιώσιμες, παρά την προσπάθεια των κρατούντων να τις επιβάλουν, είχαν τα αποτελέσματα που όλοι ζούμε σήμερα. Το ένα λάθος ακολουθούσε το άλλο. Χάναμε την μια ευκαιρία μετά την άλλη. Και αντί η Κύπρος να είχε ήδη ενωθεί με την Ελλάδα, φτάσαμε στην εισβολή της Τουρκίας το 1974 και στην κατοχή του 40% περίπου του εδάφους της.
Και τα λάθη συνεχίζονται… Ακόμη και σήμερα, 42 χρόνια μετά την εισβολή συνεχίζουμε την ίδια στρατηγική της Μυστικής Διπλωματίας. Σε κάθε γύρο διαπραγματεύσεων προβαίνουμε σε νέες υποχωρήσεις. Και συνομιλούμε στην πραγματικότητα με την Τουρκία, εθελοτυφλούντες ότι διαπραγματευόμαστε με την τουρκοκυπριακή κοινότητα…
Η ζωή, όμως, διδάσκει: “Ο ορισμός της παράνοιας είναι να κάνεις το ίδιο πράγμα ξανά και ξανά και να περιμένεις διαφορετικά αποτελέσματα. Αν εξακολουθήσεις να κάνεις τα ίδια πράγματα, θα έχεις πάντα τα ίδια αποτελέσματα”.
Ο Γιώργος Παπαδόπουλος Κυπραίος ειναι συγγραφέας του βιβλίου “Το Δαχτυλίδι”
