Η εποχή του 1928 έμοιαζε πολύ με τη σημερινή.
Οι κυβερνήσεις άδειαζαν τα δημόσια ταμεία, φόρτωναν με σπατάλες και ρουσφέτια το φτωχό ελληνικό κράτος κι έπαιρναν δάνεια για να λειτουργήσει η χώρα και να πληρώνουν τους δανειστές.
Δάνεια τα οποία καλούσαν το λαό να πληρώσει, χωρίς να φταίει. Και τότε έγινε κάτι που δεν το υπολόγιζαν. Η άγρια και απάνθρωπη φορολογία οδήγησε σε εξέγερση τους Κρήτες.
Μια εξέγερση που ξεκίνησε τον Ιανουάριο εκείνης της χρονιάς και κράτησε μέχρι το καλοκαίρι, ανατρέποντας δύο συμμαχικές, πολυκομματικές κυβερνήσεις. Ξεκίνησε με την πυρπόληση του φορολογικού γραφείου στις Μοίρες, και ακολούθησαν άλλες καταστροφές δημόσιων κτιρίων, αλλά και συνεχείς συγκεντρώσεις στις πόλεις και τα κεφαλοχώρια, αποκορύφωμα των οποίων ήταν η μεγάλη συγκέντρωση του Ηρακλείου και η ανάληψη της διοίκησης της πόλης από το λαό, στις 29 Ιανουαρίου. Παράλληλα, η εξέγερση είχε τη μορφή ενός ξεσηκωμού κατά του πολιτικού συστήματος, αφού αποκηρύχθηκαν οι βουλευτές.
Τα συλλαλητήρια σ’ όλο το νησί, επί μήνες, οδήγησαν σε πανελλήνιο αντικυβερνητικό κίνημα και την πτώση της συμμαχικής κυβέρνησης Αλέξανδρου Ζαΐμη, άλλοτε αρμοστή της Κρήτης.
Ο Ζαΐμης είχε αναλάβει, μετά τις εκλογές της 4 Δεκεμβρίου 1926, στις οποίες οδηγήθηκε η χώρα με την πτώση της δικτατορίας του Γεωργίου Κονδύλη, επικεφαλής μιας θεωρούμενης οικουμενικής κυβέρνησης. Στην πρώτη του κυβέρνηση, αμέσως μετά τις εκλογές, συμμετείχαν τρία βενιζελογενή κεντρώα κόμματα (του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, του Γεωργίου Καφαντάρη και του Ανδρέα Μιχαλακόπουλου ) και δύο αντιβενιζελικά δεξιά ( το Λαϊκό του Παναγή Τσαλδάρη και οι Ελευθερόφρονες του Ιωάννη Μεταξά).
Η δεύτερη συμμαχική κυβέρνηση ανέλαβε στις 22 Αυγούστου 1927, μετά την αποχώρηση του Λαϊκού Κόμματος. Συμμετείχαν όλοι οι υπόλοιποι. Την εποχή που ξέσπασαν τα γεγονότα της Κρήτης, στα μέσα Ιανουαρίου 1928, στην εξουσία ήταν η δεύτερη συμμαχική κυβέρνηση Ζαΐμη. Υπουργός των Οικονομικών ήταν ο Καφαντάρης, Γεωργίας ο Παπαναστασίου, Συγκοινωνιών ο Μεταξάς (πρωταγωνιστής πολλών οικονομικών σκανδάλων, με κυριότερο των σιδηροδρόμων), Εξωτερικών ο Μιχαλακόπουλος. Το υπουργείο Εσωτερικών είχε ο ίδιος ο Ζαΐμης, καθώς είχε την ευθύνη και της δημόσιας τάξης στη χώρα
Το κράτος με τη μορφή ληστών και πάνοπλων χωροφυλάκων γυρίζει στην Κρήτη για την είσπραξη των φόρων από τους φτωχούς Κρητικούς. Γελοιογραφία του Ν. Καστανάκη τις ημέρες των κρητικών συλλαλητηρίων (“Η Πρωία”, 2 Φεβρουαρίου 1928)
Η αντιφορολογική εξέγερση της Κρήτης ήταν επί μήνες στα πρωτοσέλιδα της εποχής, παρά το γεγονός ότι ταυτόχρονα εξελίσσονταν συνταρακτικά γεγονότα, πολιτικά και οικονομικά. Η Ελλάδα είναι στα πρόθυρα της πτώχευσης, αναζητά κι εξασφαλίζει νέο δάνειο από την Αμερική, δέχεται πιέσεις από τους δανειστές, οι οποίοι στην ουσία την θέτουν υπό την εποπτεία τους.
Παράλληλα, αποκαλύπτονται σκάνδαλα, ένα απ’ αυτά με πρωταγωνιστή τον Μεταξά που ως υπουργός Συγκοινωνίας αναθέτει με αδιαφανείς όρους σε εταιρεία την οδοποιία της χώρας έναντι ενός τεράστιου ποσού. Προκαλείται κρίση στην πολυκομματική κυβέρνηση Αλέξανδρου Ζαΐμη, παραιτούνται υπουργοί, με πρώτο τον Γεωργίας Αλέξανδρο Παπαναστασίου, που βγαίνει πλέον ως κεντρική αιχμή της αντιπολίτευσης.
Στην επικαιρότητα είναι και σκάνδαλα σε βάρος των προσφύγων και της γης που τους διανέμεται. Ενώ την ίδια εποχή πραγματοποιείται η δίκη του δικτάτορα Πάγκαλου.
Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας “Ελληνική” στις 8 Φεβρουαρίου 1928, με την εξέγερση στην Κρήτη, η οποία αρχίζει να παίρνει πλέον πανελλήνιες διαστάσεις
Τα γεγονότα της Κρήτης ξεκίνησαν με την πυρπόληση του φορολογικού γραφείου Μοιρών από απεγνωσμένους αγρότες, άγρια φορολογούμενους, Ακολούθησαν καταστροφές και πυρπολήσεις και άλλων φορολογικών γραφείων, δημόσιων ταμείων, τηλεγραφείων και κοινοτικών γραφείων, στη Νεάπολη, το Τζερμιάδω, τη Σητεία, τα Χανιά και σε άλλα μέρη.
Στις εφημερίδες καθημερινά αναγράφονταν και τερατώδη ψέματα για να συκοφαντηθεί ο αγώνας του κρητικού λαού. Για παράδειγμα, γράφηκε ότι οι εξεγερμένοι είχαν δολοφονήσει το νομάρχη Ηρακλείου Εμμανουήλ Λυδάκη, ή, σε άλλες περιπτώσεις, ότι κρατούσαν όμηρους τον γενικό διοικητή Κρήτης Τίτο Γεωργιάδη και το νομάρχη Ηρακλείου.
Η κυβέρνηση αρχικά, για να ηρεμήσει τα πνεύματα, απάντησε με ψεύτικες υποσχέσεις. Ότι θα υπήρχε ελάφρυνση της φορολογίας στους πιο φτωχούς. Αλλά όταν αυτό δεν παγίδεψε τους Κρήτες, που συνέχισαν τις μεγάλες κινητοποιήσεις, επιχειρήθηκε σκληρή κυβερνητική απάντηση. Πάρθηκαν έκτακτα μέτρα με την αποστολή στην Κρήτη μονάδων στρατού και χωροφυλακής.
Ακολούθησαν συλλήψεις στις πόλεις και τα χωριά, Ανάμεσα στους συλληφθέντες ήταν το γενικός γραμματέας του ΕΚΗ Νίκος Σφακιανάκης και το ιστορικό στέλεχός του ΚΚΕ Στέλιος Παπαδομιχελάκης, κοινοτάρχης τότε του Μαράθου. Ο αυταρχικός τρόπος που η κυβέρνηση πάντως αντιμετώπισε ένα δίκαιο αγώνα, προκάλεσε, όπως ήταν φυσικό, την έντασή του και την επέκταση σε όλη την Ελλάδα.
Οι Κρήτες αποκήρυξαν τους κυβερνητικούς βουλευτές, που κατηγορήθηκαν ότι αντί να είναι δίπλα στο λαό, αποφάσιζαν όλο και σκληρότερα μέτρα σε βάρος των φτωχών, ενώ την ίδια ώρα εκείνοι πλούτιζαν! Στο Ηράκλειο ο βουλευτής Γεώργιος Κοκκινάκις, που ήταν από τους σφοδρούς πολέμιους των κινητοποιήσεων, κατηγορήθηκε ευθέως για ρουσφετολογική πολιτική και πλουτισμό.
Το πρόβλημα εξελίχθηκε σε κυβερνητικό.
Το «έργο» της κυβέρνησης, η οποία αναπαρίσταται σαν ετοιμόρροπο κτίσμα, με τα πολλά προβλήματα που έχει να αντιμετωπίσει. Κεντρικό θέμα οι Κρήτες: Ο χωροφύλακας κυνηγά τον ένα Κρητικό, ζητώντας του φόρους και πίσω τον χωροφύλακα κυνηγά άλλος Κρητικός, που έχει πάρει τα όπλα!
Ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου με σφυροδρέπανο βγαίνει στα κεραμίδια! Ήδη έχει διαχωρίσει τη θέση του από την κυβερνητική πολιτική, ενώ οι άλλοι πολιτικοί αρχηγοί παρακολουθούν. (Γελοιογραφία του Κ. Καστανάκη, από την εφημερίδα “Η Πρωία”, 16 Φεβρουαρίου 1928)
Προκλήθηκε ρήγμα στη συνοχή της πολυκομματικής κυβέρνησης Ζαΐμη, η οποία «φορτωμένη» από την οικονομική πολιτική και τα σκάνδαλα, παρέπαιε. Και στις 3 Φεβρουαρίου έπεσε, για να συγκροτηθεί και πάλι, χωρίς τον Παπαναστασίου αυτή τη φορά.
Ενώ στις 4 Ιουλίου 1928 έπεσε οριστικά και ανέλαβε ο Βενιζέλος, που πάντως είχε κατηγορηθεί (μάλλον αβάσιμα) ότι ενίσχυε το κίνημα αντίδρασης του λαού. Ήταν η τελευταία πρωθυπουργία Βενιζέλου, που δεν έμοιαζε και πολύ με τις προηγούμενες…
Μερικοί που δεν μπορούσαν ή δεν ήθελαν να εξηγήσουν τους πραγματικούς λόγους αυτού του διαρκούς λαϊκού ξεσπάσματος, προσπάθησαν να δώσουν στο ελληνικό κοινό ερμηνείες που βόλευαν: άλλοι από τους δημοσιογράφους έγραψαν για προσπάθεια της Κρήτης να επιστρέψει στο καθεστώς αυτονομίας, άλλοι ότι οι Κρήτες υποκινήθηκαν από τους Βενιζελικούς κι άλλοι από τους κομμουνιστές.
Γράφηκε ακόμη κι ότι πίσω από την κρητική εξέγερση βρίσκονταν οπαδοί του άλλοτε δικτάτορα Θεόδωρου Πάγκαλου, παππού του σημερινού στελέχους του ΠΑΣΟΚ και πρώην αντιπροέδρου της κυβέρνησης.
Ουδείς μπορούσε να φανταστεί ότι ένας φτωχός άνθρωπος, απελπισμένος επειδή του δεσμεύουν τη ζωή και το μέλλον των παιδιών του, μπορεί να φτάσει στα άκρα, αφού δεν έχει να χάσει τίποτε.
Και δεν χρειάζεται υποκινήσεις ή άλλες σκέψεις για να ξεσηκωθεί…
