ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ: ΠΑΡΑΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ
“Ο Αύγουστος, όπως λέει κι ο λαός μας είναι ο μήνας που τρέφει τους ένδεκα. Κι αυτό το λέει για την αφθονία των καρπών και των φρούτων που κουβαλάει μαζί του και τα χαρίζει μ’ απλοχεριά σ’ανθρώπους και ζωντανά. […]
Παλιότερα, την πρωταυγουστιά, ο παπάς γύριζε στα σπίτια των ξωμάχων γεωργών κι έκανε κει αγιασμό για τα σπαρτά των νοικοκύρηδων. […]
Πέρα απ’τους αγιασμούς, την πρωταυγουστιά αρχίζουν κι οι νοικοκυρές να καθαρίζουν τα χάλκινα αγγεία κι όλα τα σπιτικά σκεύη. Και τούτο γίνεται για να μην υπάρχει ίχνος από “άρτεμα” πάνω σ’αυτά, γιατί θεωρούν τη νηστεία του Δεκαπενταύγουστου σαν την πιο αυστηρή και πιο αξιόλογη.[…]
Την πρώτη Αυγούστου έχουμε ακόμη και τις Δρίμες. Είναι δε οι Δρίμες οι πρώτες έξι μέρες του μήνα που ο λαός μας τις θεωρεί πολύ δυσοίωνες. Αυτές τις μέρες, ορισμένοι ξωμάχοι που ζουν με το φόβο των προλήψεων δεν λούζονται κι ούτε πλένουν ρούχα, γιατί φοβούνται μήπως καταστραφούν τα ρούχα τους. Κι ακόμα, δεν κόβουν ούτε ξύλα, δε σκούζει πουθενά τσεκούρι τέτοιες πρωτομέρες του μήνα. Έτσ, θ’ακούσεις να λένε: “Τ’Αυγούστου οι Δρίμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα”. Τα παιδιά τα κλείνουν μέσα τα μεσημέρια, αυτές τις μέρες; και τους λένε: “Μην βγαίνετε έξω, μην περνάτε απόμερα και τρίστρατα, γιατί οι Δρίμες θα σας κάνουν κακό, μεγάλο κακό.”
Άλλοι πάλι πιστεύουν πως οι Δρίμες είναι οι Δώδεκα πρώτες μέρες του μήνα κι όχι οι έξι που σου είπα πιο πάνω και πως η κάθε μια απ’τις δώδεκα αντιστοιχεί σ’ένα μήνα της χρονιάς. Γι’ αυτό τις λένε και “μερομήνια”. Έτσι, οι πιο γνωστικοί κι έμπειροι μεσόκοποι και γέροντες, προμαντεύουν τον καιρό όλου του χρόνου. Μηνολογιάζουν, παρατηρούν δηλαδή, τι καιρός κάνει την κάθε μέρα την εποχή των Δριμών και, πηγαίνοντας στον μήνα που αντιστοιχεί στη μέρα αυτή, κάνουν προγνώσεις και προμαντεύουν τα φερσίματά του αν θά’ναι καλά ή κακά, αν θά’χει κακοκαιρια ή καλοκαιρία κι αν θα φέρει καλοτυχιά για κακοτυχιά.
Οι τσοπάνηδες μάλιστα την πρωταυγουστιά έχουν και τη “σκυλομαντεία”. Σηκώνονται πολύ πρωί, βαθιά σχεδόν χαράματα, και κοιτάζουν τα σκυλιά πως κοιμούνται. Κι αν αυτά κοιμούνται ξάπλα με τεντωμένα τα πόδια, λένε: “Καλοχειμωνιά θά’χουμε και γλυκοκαιριά”. Αν δούνε όμως πως αυτά κοιμούνται μαζεμένα, κουλουριασμένα με το κεφάλι χωμένο στα πόδια τους, τους ακούς να λένε: “Κακοχειμωνιά θά’χουμε φέτος, κακοχειμωνιά με χιόνια και παγοβροχιές.”[…]” (Βασίλη Λαμνάτου, “οι μήνες στην αγροτική και ποιμενική ζωή του λαού μας”)
“Ο Αύγουστος με τα σταφύλια, τα σύκα και τα πολλά οπωρικά, με τα εισοδήματα από την πώληση της καλοκαιρινής συγκομιδής εκθειάζεται στις παροιμίες του λαού ως πλούσιος μήνας. “Αύγουστε, καλέ μου μήνα, νά’σουν δυο φορές το χρόνο!”. Αλλά η ευτυχία αυτή του Αυγούστου, δεν είναι πάντοτε αδιατάρακτη. Πολλές φορές, οι ελώδεις πυρετοί και οι γαστρικές ασθένειες από την κατάχρηση των οπωρικών κάνουν τον Αύγουστο επικίνδυνο για την υγεία. Γι’ αυτό άλλη παροιμία λέγει: “Περί της υγείας σου τον Αύγουστο ερώτα”, που σημαίνει πως κανείς δεν είναι σίγουρος για την υγεία του, αν δεν περάσει απρόσβλητος από ασθένειες τον Αύγουστο.
Ορισμένες φορές ήδη από τον Αύγουστο αρχίζει, πρώιμα, το κρύο και κοινές είναι οι παροιμίες “ο Αύγουστος επάτησεν, η άκρα του χειμώνα”, “Από Αύγουστο χειμώνα…”, κ.τ.λ. Γι’αυτό η πρώτη Αυγούστου θεωρείται συνήθως έναρξη νέας περιόδου και συνοδεύεται με πολλά από τα λεγόμενα “διαβατήρια” έθιμα. Έτσι στη Λέσβο και αλλού την παραμονή της πρώτης Αυγούστου ανάβουν στα στρίστρατα φωτιές (καψάλες) και τις “ξεπερνούν” (πηδούν) λέγοντας:
“Ω, καλώς τον Άκστο! Σύκα τσαι καρύδια τσαι καλά σταφύλια! Ψήνουν μεσα στη φωτιά κι ένα σκόρδο, παίρνουν τις στσελίδες (τα λουβιά) και τις τρων για τον πυρετό.”
Στην Ίμβρο πηδούν τον φανό λέγοντας:
“Άχστε, Παράχστε, σαν απ’μ’ηύρις να μ’αφήσεις.”
Εις την Μάδυτον:
“Άκστους, Παράκστους, καλώς μας ηύρ’ η γι’ Άκστους!”
Στη Λέσβο, ίσως κι αλλού, οι άνθρωποι του λαού πιστεύουν, ότι τη νύχτα της 31ης Ιουλίου προς την 1η Αυγούστου ανοίγουν οι ουρανοί και “ό,τι προφτάσεις να ζητήσεις θα τό’χεις, θες πλούτη, θες γεια, θες χωράφι. Αποσπερού στο πανηγύρι τσ’Αγιάσος πλαγιάζουν στα τρίστρατα, για να δουν τ’άγιο φως’ περιμένουν ως το πρωί. Τόχ’ουν σε καλό.”
Ανάλογες είναι και οι συνήθειες του πρωινού της 1ης Αυγούστου. Π.χ. στην Τήλο σκορπίζουν μέσα στο σπίτι άμμο ως σημάδι ευτυχίας και αφθονίας. Ακόμη “δεν σαρώνουν το σπίτι, για να μη ρίξουν έξω μαζί με τα σαρίδια και τα καλά του σπιτιού”. Στο Ζαγόρι της Ηπείρου “πρωί πρωί, πριν ακόμα βάλουν τίποτα στο στόμα των, τρώγουν κόκκινα κράνα, για να είναι γεροί όλο το χρόνο.[…] (Γ.Α.Μέγα, “Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας”)
“Καλή λαβιά τον Αύγουστο και γέννα τον Γενάρη!”
“Αύγουστε τραπεζοφόρε νά’σουν τρεις βολές το χρόνο!”
“Όποιος φιλάει τον Αύγουστο, το Μάη θερίζει μόνος!”
Ήρθε ο Αύγουστος, πάρε την κάπα σου!”
“Αύγουστε καλέ μου μήνα, νά’σουν δυο φορές το χρόνο!”
“Μπήκε ο Αύγουστος, η άκρη του χειμώνα!”
“Νά’σαι καλά τον Αύγουστο, πού’ναι παχιές οι μύγες!”
“Τον Αύγουστο τον χαίρεται οπόχει να τρυγήσει!”
“Κάθε πράγμα στον καιρό του κι ο κολιός τον Αύγουστο!”
“Τ’Αυγούστου τα πεντάλιρα, τον Μάη αναζητούνται!”
“Τ’Αυγούστου τα βοριάσματα, χειμώνα αναθυμιούνται!”
“Ο Αύγουστος κι ο τρύγος δεν είναι κάθε μέρα!”
“Να σε πάρει η ομπρός του Μάη κι η πίσω του Αυγούστου!”
“Του Αυγούστου το νερό, αρρώστια στον ελιοκαρπό!”
“Θεός να φυλάει τα λιόδεντρα απ’το νερό τ’Αυγούστου!”
“Αύγουστος άβρεχος, μούστος άμετρος!”
“Τ’Αυγούστου και του Γεναριού, τα δυο χρυσά φεγγάρια!”
“Ζήσε Μάη να φας τριφύλλι και τον Αύγουστο σταφύλι!”
“Νά’σαι καλά τον Αύγουστο με δεκαοχτώ βελέτζες!”
“Το Μάη με πουκάμισο, τον Αύγουστο με κάπα!”
“Καλός ο ήλιος του Μαγιού, τ’Αυγούστου το φεγγάρι!”
“Ο Αύγουστος πουλάει κρασί, ο Μάης πουλά σιτάρι!”
“Αυγουστοοικοδέσποινα, καλαντογυρεύτρα!”
“Από Μαρτιού πουκάμισο, κι απ’Αυγουστο σεντόνα!”
“Δεκαπέντησεν ο Αύγουστος, πυρώσου και μην εντρέπεσαι!”
(**Δρίμες: Από το “Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν “Ηλίου”” :
“Αι πρώται εξ ημέραι του Αυγούστου, αλλού και οι πρώται ημέραι του Μαρτίου και αλλού και άλλαι ημέραι του έτους, δυσοίωνοι, κατά τας οποίας αποφεύγεται η εκτέλεσις μερικών εργασιών.
Λαογραφία. Εις πλείστα μέρη της Ελλάδος κατά την παλαιάν παράδοσιν και κατά τας εξ πρώτας ημέρας του Αυγούστου επιμελώς αποφεύγονται ωρισμέναι εργασίαι, διότι η τυχόν εκτέλεσις αυτών συνεπάγεται ζημίας και ανεπανορθώτους φθοράς.
Ούτω δεν πρέπει να πλύνουν αι γυναίκες, διότι τα πλυθέντα υφάσματα “δριμιάζουν” ή “δριμοκόβονται”, δηλαδή εκτεθιμένα εις τον ήλιον κόπτονται και γεμίζουν από μικράς οπάς’ δεν πρέπει να αρδεύωνται ποτιστικά (ιδίως εις Νάξον δεν αρδεύεται ποτιστικόν φετευμένον με φυτόν ή σκορδίλλαν, δηλαδή φυτώριον κρομμύων) διότι ξεραίνονται’ δεν πρέπει να κολυνβά κανείς διότι το σώμα του θα γεμίσει από εξανθήματα, όπως είναι επίσης επικίνδυνον να λούζεται διότι θα καταστρέψει την κόμην του. Οι δε θεωρούντες δρίμας τας πρώτα ημέρας του Μαρτίου δεν κόπτουν κατ’αυτάς ξύλα, διότι αυτά σαπίζουν ή “σαρακιάζουν”, δηλάδή καταστρέφονται υπό σκωλήκων.
Περί των δριμών Αυγούστου και Μαρτίου λέγεται η παροιμία: “Τ’Αυγούστου οι δρίμες στα πανιά και του Μαρτιού στα ξύλα.” Είς Λέσβον, Χίον, Αιτωλίαν και Αρκαδίαν, ονομάζουν τας δυσοιώνους αυτάς ημέρας “δρίματα”, εις Πελοπόννησον δε χαρακτηρίζονται ως δρίμες: 1) τα Σάββατα του Μαρτίου και αι Δευτέραι του Αυγούστου’ 2) η ημέρα κατά την οποίαν “λιοκρίζει” το φεγγάρι, δηλαδή κατά την πανσέληνον και 3) τα δωδεκαήμερα, κατά τα οποία εμφανίζονται οι καλλικάντζαροι. Εις άλλα μέρη της Ελλάδος χαρακτηρίζονται ως δρίμες αι τρεις πρώται, αι τρεις μέσαι και αι τρεις τελευταίαι μέραι του Μαρτίου και του Αυγούστου και εις άλλα, τέλος, μέρη της Ελλάδος αι δρίμες αρχίζουν από της 24 ή 25 Ιουλίου και λήγουν την 6ην Αυγούστου, δηλαδή συμπίπτουν με την επιτολήν του ολεθρίου δια τα καύματά του αστερισμού του Κυνός, του οποίου η επίδρασις είναι ζωηρά καθ’ όλον τον Αύγουστον.
Αι δρίμες εις Κύπρον λέγονται “κακαουστιές”, δηλαδή κακαί ημέραι του Αυγούστου και κατ’ ευφημισμόν καλαουστιές, καλαί ημέραι του Αυγούστου, εις τον Πόντον, το διάστημα των ημερών αυτών λέγεται “Σαπίας”, προφανώς διότι κατ’ αυτό σαπίζουν τα δέρματα, υφάσματα, ξύλα, κλπ.
Βιβλιογραφία: Πολίτου Ν. διάφοροι πραγματείαι εις το λεξικογραφικόν αρχείον και το περιοδικόν “Λαογραφία”, Μουτούρα Αθ.. Προσθήκαι εις τα ονόματα των μηνών. Λαογραφίας τομ.Β’ και εις Λαογρ.Ζ’61 κ.εξ..”)
