Παναγιώτα Καρλατήρα
Νέου τύπου εξαρτήσεις απειλούν τους Έλληνες μαθητές.
Εκτός από το κάπνισμα, το αλκοόλ και τις ναρκωτικές ουσίες, οι μαθητές γυμνασίου και λυκείου εκδηλώνουν, κατά τους ειδικούς, νέες συμπεριφορές εξάρτησης και εθισμού όπως η υπερβολική προσκόλληση στο διαδίκτυο, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια και ο στοιχηματισμός.
Σύμφωνα με τα ευρήματα της πιο πρόσφατης επιστημονικής έρευνας του ΕΠΙΨΥ με τίτλο «Πανελλήνια έρευνα στο μαθητικό πληθυσμό για τη χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών και άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές» συνεχίζεται το 2015 η μείωση που παρατηρείται ήδη από τις αρχές τις δεκαετίας του 2000 στο κάπνισμα στους 16χρονους μαθητές στην Ελλάδα, τόσο στα αγόρια όσο και στα κορίτσια. Ωστόσο, ένα σημαντικό ποσοστό 16χρονων (19,1%, κυρίως αγόρια) αναφέρει το 2015 ότι έχει πειραματιστεί με το ηλεκτρονικό τσιγάρο. Τα αγόρια σε σημαντικά υψηλότερο ποσοστό από τα κορίτσια έχουν καπνίσει πρόσφατα (20,9% και 16,9%, αντίστοιχα), καπνίζουν καθημερινά (13,7% και 8,6%, αντίστοιχα), είναι «βαρείς» καπνιστές (3,9% και 1,9%, αντίστοιχα), και έχουν πειραματιστεί με το ηλεκτρονικό τσιγάρο (26,3% και 12,0%, αντίστοιχα). Επιπλέον περισσότερα αγόρια από κορίτσια έχουν ξεκινήσει το τσιγάρο σε πολύ μικρή ηλικία. Οι συνήθειες του καπνίσματος δεν διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των γεωγραφικών στρωμάτων Ν. Αττικής, Ν. Θεσσαλονίκης και Λοιπών περιοχών, με εξαίρεση το ηλεκτρονικό τσιγάρο, με το οποίο έχουν πειραματιστεί περισσότεροι έφηβοι στο Ν. Θεσσαλονίκης από ότι στις Λοιπές περιοχές.
Μείωση παρουσιάζεται τα τελευταία χρόνια και στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ (≥5 ποτά στη σειρά ανά περίσταση) και στη μέθη, κυρίως στα αγόρια. Ωστόσο, ένα σημαντικό υποσύνολο 16χρονων υιοθετούν συμπεριφορές υψηλού κινδύνου που συνδέονται με την κατανάλωση αλκοόλ –όπως, για παράδειγμα, οδήγηση οχήματος υπό την επήρεια (9,7%) ή σεξουαλική επαφή χωρίς τη χρήση προφυλακτικού (7,3%).
Όπως επισημαίνει η κυρία Ά. Κοκκέβη, Ομότιμη Καθηγήτρια στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) και επιστημονικά υπεύθυνη της έρευνας στην Ελλάδα «συμπεριφορές σαν τις παραπάνω συνδέονται, μεταξύ άλλων, και με την κατά κανόνα εύκολη πρόσβαση των εφήβων σε οινοπνευματώδη ποτά που, παρά τους σχετικούς περιορισμούς, προσφέρονται απρόσκοπτα σε χώρους εστίασης και διασκέδασης». Πράγματι, όπως η έρευνα έδειξε, τρεις στους 5 εφήβους (60,9%) αναφέρουν ότι ήπιαν πρόσφατα κάποιο οινοπνευματώδες ποτό σε μπαρ, κλαμπ, καφετέρια ή εστιατόριο.
Σταθερή η χρήση ουσιών
Ενθαρρυντικό είναι το εύρημα της έρευνας ότι το ποσοστό των 16χρονων που αναφέρουν χρήση κάποιας παράνομης ουσίας παραμένει το 2015 (10,6%) στα επίπεδα του 2011 (10,8%) και του 2007 (9,5%).
Η κάνναβη παραμένει το 2015 η δημοφιλέστερη παράνομη ουσία (9,1% ανέφεραν χρήση της ουσίας έστω και μία φορά σε όλη τη ζωή). Επιπλέον, ένα σημαντικό ποσοστό 16χρονων συνεχίζει το 2015 να αναφέρει πειραματισμό με εισπνεόμενες ουσίες (π.χ., κόλλες, διαλύτες, βενζίνη, κτλ., 12,5%) ή χρήση ηρεμιστικών/υπνωτικών χωρίς τη σύσταση γιατρού (4,2%), ουσίες δηλαδή που διατίθενται νόμιμα στο εμπόριο. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι σε ποσοστό 2,5% οι 16χρονοι αναφέρουν χρήση ουσιών όπως συνθετικών κανναβινοειδών (συνηθέστερα) και καθινόνων (διεγερτικών), ουσίες που δεν υπόκεινται σε έλεγχο καθώς εμφανίζονται στο (διαδικτυακό) εμπόριο σε συνεχώς διαφορετικές μορφές και σύνθεση.
Διαδίκτυο και στοιχήματα οι νέες εξαρτήσεις των Ελλήνων μαθητών
Στην έρευνα του 2015 συμπεριλήφθηκαν για πρώτη φορά ερωτήσεις σχετικά με άλλες εξαρτητικές συμπεριφορές όπως την προσκόλληση στο διαδίκτυο και τον στοιχηματισμό. Από τα στοιχεία της έρευνας προκύπτει ότι στην πλειονότητά τους οι 16χρονοι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο σε καθημερινή βάση (68,7%). Το 23,9% αναφέρουν χρήση του διαδικτύου για τουλάχιστον 4 ώρες καθημερινά από Δευτέρα έως Πέμπτη και 17,6% για τουλάχιστον 6 ώρες καθημερινά από Παρασκευή έως Κυριακή. Σημαντικά υψηλότερο ποσοστό κοριτσιών και μαθητών από σχολεία των Ν. Αττικής και Θεσσαλονίκης είναι καθημερινά στο διαδίκτυο, συγκριτικά με τα αγόρια και τους 16χρονους των Λοιπών περιοχών.
Οι έφηβοι χρησιμοποιούν το διαδίκτυο κυρίως για κοινωνική δικτύωση και για παρακολούθηση / κατέβασμα μουσικής, ταινιών ή προγραμμάτων. Μάλιστα, ένας στους 3 μαθητές (36,1%) εμφάνισε υψηλή βαθμολογία σε ειδική κλίμακα σχετικά με την προσκόλληση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (περισσότερο τα κορίτσια), ενώ ένα εξίσου υψηλό ποσοστό (17,1%) εμφάνισε υψηλή βαθμολογία στην κλίμακα προσκόλλησης στα ηλεκτρονικά παιχνίδια (περισσότερο τα αγόρια).
Τέλος, σημαντική μερίδα 16χρονων, κυρίως αγοριών, ασχολούνται συστηματικά με το στοιχηματισμό, με ένα στα 8 αγόρια (13,1%) να βρίσκεται –βάσει ειδικής κλίμακας– σε κίνδυνο για παθολογική ενασχόληση με το στοιχηματισμό, ενώ ένα χαμηλότερο, αλλά άξιο προσοχής, ποσοστό αγοριών (5,8%) να παρουσιάζουν ήδη προβληματική ενασχόληση.
