Χριστόψωμο λέγεται γενικά το ψωμί (καρβέλι) ή κουλούρα που οι ελληνίδες νοικοκυρές έχουν παρασκευάσει 2-3 ημέρες προ των Χριστουγέννων ειδικά για τη μεγάλη αυτή εορτή. Η μόνη διαφορά με τα άλλα συνήθη ψωμιά είναι ο πλούσιός του στολισμός με λογής-λογής κεντήματα (κεντίδια) ή «πλουμίδια» όπως ονομάζονται. Αυτά δε τα πλουμίδια δεν είναι τυχαία και επιπόλαια κεντίδια αλλά σεβαστά σχήματα που συμβολίζουν τον καημό και το όνειρο της ελληνικής αγροτιάς.
Ένα κεφαλαίο Β συμβολίζει το ζυγό του αλετριού (από την ιστορία της σποράς) ενώ άλλες παραστάσεις αλέτρι βόδια κλπ συμβολίζουν το αυτό. Στο άλλο μισό της επιφάνειας του Χριστόψωμου με «σωρό» ζύμης παρίσταται η «στοίβα» (οι θημωνιές), πλαισιωμένη με φύλλα αμπέλου και ελιάς, η προσδοκία, το όνειρο για το ερχόμενο Καλοκαίρι. Επίσης πολλές φορές απεικονίζεται και το σπίτι στο οποίο και θα έρθει η ευτυχία της χρονιάς μια ιδιαίτερη σημασία που τονίζεται και στα κάλαντα:
«Σ’ αυτό το σπίτι πού ΄ρθαμε πέτρα να μη ραΐσει κι ο νοικοκύρης του σπιτιού χίλια χρονιά να ζήσει»
Ασφαλώς και δεν εννοείται ράγισμα πέτρας αλλά την απευχή του θανάτου που με τους θρήνους και ολοφυρμούς μπορούν να κάνουν και «τις πέτρες να ραΐσουν» γι΄ αυτό και αμέσως μετά η ευχή καμιά συμφορά κι ο νοικοκύρης χίλια χρόνια να ζήσει.
Αυτό το ψωμί αφιερώνει η ελληνική οικογένεια με ευλάβεια στη Γέννηση του Χριστού που θα στέρξει να μεταβάλει τα «πλουμίδια» σε ευλογημένη πραγμάτωση.
Αυτή είναι και η βάση της λατρευτικής ψυχολογίας από πανάρχαιους χρόνους της ελληνικής φυλής που βεβαίως έχει προσαρμοστεί στη νεότερη Θρησκεία της.
Σε πολλά μέρη της Ελλάδας παρασκευάζουν κουλούρες τα «Χριστοκούλουρα» που μοιάζουν με τα Χριστόψωμα, είναι όμως μικρότερα, τα οποία και κρεμούν δίπλα στα εικονίσματα για όλο το έτος ενισχύοντας τους πόθους της οικογένειας.
Συνταγή για Χριστόψωμο
ΥΛΙΚΑ
(για δύο μεγάλα ψωμιά)
2 κιλά αλεύρι σκληρό
130 γρ. μαγιά φούρνου
1 φλιτζάνι περίπου χλιαρό νερό
700 γρ. ζάχαρη
2 κρασοπότηρα λάδι
2 φλιτζάνια ζεστό κόκκινο κρασί
λίγο αλάτι
2 κουταλάκια μαστίχα κοπανισμένη
400 γρ. καρύδια χοντροκομμένα
500 γρ. σταφίδες
2 κουταλιές σούπας κανέλα – γαρίφαλο
φλούδες 2 πορτοκαλιών ψιλοκομμένες
1 ποτηράκι χυμό πορτοκαλιού
1 ποτηράκι κονιάκ
Για το γαρνίρισμα
Λίγο λάδι
σουσάμι
καρύδια
ΕΚΤΕΛΕΣΗ
Φτιάχνετε από το προηγούμενο βράδυ προζύμι με 350 γρ. αλεύρι, τη μαγιά και λίγο νερό. Το πρωί προσθέτετε 250 γρ. ζάχαρη, το μισό λάδι και λίγο αλεύρι.
Τα ζυμώνετε όλα καλά και τα αφήνετε να φουσκώσουν σε ζεστό μέρος.
Προσθέτετε μετά όλα τα υπόλοιπα υλικά και ζυμώνετε πολύ καλά για να γίνει μία λειά ζύμη που δεν κολλάει. Σκεπάζετε τη ζύμη και την αφήνετε να φουσκώσει σε ζεστό μέρος (1 1/2 ώρα). Πλάθετε τα χριστόψωμα και τα βάζετε σε 2 μεγάλα λαδωμένα ταψιά.
Τα αφήνετε πάλι να φουσκώσουν, τα αλείφετε με λάδι και τα πασπαλίζετε με σουσάμι και καρύδια.
Τα ψήνετε σε ζεστό φούρνο στους 200C για 15 λεπτά και μετά για 35-40 λεπτά σε μέτριο φούρνο στους 150C.
