Το μοναστήρι της Παναγίας Αναφωνήτριας είναι κτισμένο μέσα σε ένα απέραντο πευκόδασος στη βορειοδυτική Ζάκυνθο. Αποτελεί τόπο προσκύνησης χιλιάδων επισκεπτών κάθε χρόνο για δύο λόγους.
Ο πρώτος είναι η εικόνα της Θεοτόκου που ήρθε με θαυματουργικό τρόπο από την Κωνσταντινούπολη και ο δεύτερος διότι συνδέεται με το βίο του προστάτη του νησιού Αγίου Διονυσίου.
Μετά την άλωση του 1453 ένα εμπορικό πλοίο που διέφυγε από την Πόλη ναυάγησε στις κρημνώδεις δυτικές ακτές της Ζακύνθου. Οι βοσκοί της περιοχής παρατήρησαν τη νύχτα, χαμηλά στο βουνό, μια μυστηριώδη λάμψη που φώτιζε όλη την περιφέρεια. Όταν πήγαν εκεί το πρωί, μαζί με ιερείς, βρήκαν σε μια σπηλιά την εικόνα της Βρεφοκρατούσας.
Οι άρχοντες του νησιού με τον καιρό ίδρυσαν κοντά στο χωριό μοναστήρι προς τιμήν της. Όταν μετέφεραν την εικόνα στη Μονή κατ’ επανάληψη εξαφανιζόταν και την έβρισκαν στη σπηλιά που είχε αρχικά ανακαλυφθεί. Μέχρι που έφτιαξαν ένα εξωκλήσι στο σημείο εκείνο που το ονόμασαν Κατοικητήριο (οίκος του Θεού). Έκτοτε παρέμεινε στη Μονή και σε ανάμνηση του συμβάντος κάθε Δευτέρα του Πάσχα οι κάτοικοι μεταφέρουν την εικόνα στο σημείο εκείνο, όπου γίνεται πανήγυρη.
Την ιερά εικόνα της Αναφωνήτριας τη μετέφεραν κατά καιρούς στην Πόλη και σε άλλα χωριά σε εποχές ανομβρίας, όπου και παρέμενε μέχρι την ημέρα που θα έβρεχε.
Όσο για τον πολιούχο του νησιού Άγιο Διονύσιο, έζησε εδώ σαν ηγούμενος τον 16ο αιώνα και είναι αυτή η μονή στην οποία συνάντησε το δολοφόνο του αδερφού του, τον οποίο και συγχώρεσε δείχνοντας αγάπη.
Η Ιερά Μονή της Παναγίας Αναφωνήτριας δεν έχει μοναχούς και τη φροντίζει ο ιερέας της ενορίας και ο λαός. Εορτάζει στην απόδοση της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και την πρώτη Κυριακή μετά τη μνήμη της μετακομιδής του λειψάνου του Αγίου Διονυσίου (24 Αυγούστου).
