Αζερμπαϊτζάνικη γλώσσα: Ο ρόλος του Εθνικού Ηγέτη Χεϊντάρ Αλίγιεφ στην ανάπτυξη της Αζερμπαϊτζάνικης γλώσσας ως επίσημης γλώσσας του κράτους.
Της Αminas Zalova
Η κουλτούρα του Αζερμπαϊτζάν ήταν πάντα η κουλτούρα ενός έθνους ανοιχτού στον κόσμο. Το έπος “Kitabi-Dada Gorgud”, το Qatran Tabrizi, τα ντιβάνια του Afzaleddin Khagani, το Khamsa του Nizami Ganjavi αποτελούν ξεκάθαρα παραδείγματα. Η δημιουργικότητά τους χρησίμευσε για να «δοξάσουν τις οικουμενικές ιδέες, να θεσπίσουν ορθές, δίκαιες και ανθρωπιστικές ιδέες». Ο μεγάλος ποιητής του Αζερμπαϊτζάν και στοχαστής του Ύστερου Μεσαίωνα, Muhammad Fuzuli, στο “Divan” του στα Τουρκικά, Περσικά και Αραβικά, καταδεικνύει τη διεθνή δύναμη του αζερμπαϊτζανικού πολιτισμού, την ποικιλομορφία και τις πολλαπλές πλευρές του ταλέντου του λαού του Αζερμπαϊτζάν. Στην περίοδο της ιστορίας της γλώσσας, της λογοτεχνίας και του πολιτισμού του Αζερμπαϊτζάν που καλύπτει τον 19ο αιώνα, δημιουργήθηκε ο δημοκρατικός Τύπος, το Σχολείο της μητρικής γλώσσας και το κοσμικό θέατρο που έδωσαν την ισχυρή ώθηση στη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης.
Η άνθιση των ιδεών του Διαφωτισμού στις αρχές του 19ου αιώνα, η άνοδος ενός σύγχρονου στοχαστή όπως ο Mirza Fatali Akhundov στα μέσα εκείνου του αιώνα, η εμφάνιση της εφημερίδας “Akinchi”, η επέκταση διαφόρων ιδεολογικών-αισθητικών σχολών στο τέλος του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αιώνα είναι σημαντικά γεγονότα που επηρεάζουν τη διαμόρφωση της εθνικής συνείδησης. Ο Najaf bey Vazirov, ο Abdurrahim bey Hagverdiyev, ο Mirza Alekbar Sabir, ο Suleyman Sani Akhundov, ο Uzeyir bey Hajibeyov, ο Jalil Mammadguluzade, ο Abdulla Shaig, ο Abbas Sahhat, ο Ahmed bey Aghaoglu, ο Ahmed Javad και ο Huseyn Javid, μεταξύ άλλων, είχαν προσφέρει τις ανεκτίμητες υπηρεσίες στην υποστήριξη των κινημάτων Διαφωτισμού στο Αζερμπαϊτζάν και στη διαμόρφωση της λογοτεχνίας της νέας εποχής
Παρά τις προσπάθειες καταστολής των εθνικών συναισθημάτων και ιδεών κατά τη Σοβιετική περίοδο, τα τελευταία δέκα χρόνια εκείνης της περιόδου ήταν τα πιο παραγωγικά όσον αφορά την ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης με την έναρξη της εποχής του Χεϊντάρ Αλίγιεφ. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’60 και τις αρχές της δεκαετίας του ’70, ο πολιτισμός του Αζερμπαϊτζάν είχε αναπτυχθεί με πρωτοφανή ταχύτητα, και η λογοτεχνία και η τέχνη είχαν γίνει ένα από τα ευέλικτα συστατικά της εθνικής αυτογνωσίας. Εκείνα τα χρόνια, ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ απέδειξε ότι παρά τους ιδεολογικούς περιορισμούς της Σοβιετικής εποχής, το έθνος με οραματιστή ηγέτη είναι ικανό να αναπτύξει και να βελτιώσει τη γλώσσα, τη λογοτεχνία και τον πολιτισμό του. Ο Χεϊντάρ
Αλίγιεφ ασχολείται άμεσα με τα κοινωνικοπολιτικά και ιδεολογικά προβλήματα της μητρικής του γλώσσας από τα πρώτα χρόνια της ηγεσίας του.
Το γεγονός ότι η Αζερμπαϊτζάνικη γλώσσα είναι η επίσημη γλώσσα του κράτους αντικατοπτρίστηκε στο Σύνταγμα της ΕΣΣΔ του Αζερμπαϊτζάν. Παρά τις αντιρρήσεις της Μόσχας, μαζί με τη Ρωσική γλώσσα η Αζερμπαϊτζάνικη γλώσσα αναγνωρίστηκε ως επίσημη γλώσσα στη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην ανάπτυξη των σχολείων όπου οι μαθητές διδάσκονταν την Αζερμπαϊτζάνικη γλώσσα. Τα κορυφαία μέσα του Τύπου της Ένωσης Συγγραφέων του Αζερμπαϊτζάν – τα περιοδικά “Azerbaijan”, “Ulduz” και η εφημερίδα “Literature and art” δημοσιεύονταν στην αζερμπαϊτζάνικη γλώσσα.
Κατά την περίοδο του εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος στο Αζερμπαϊτζάν, στα τέλη της δεκαετίας του ’80 και στις αρχές της δεκαετίας του ’90, η ενίσχυση της κοινωνικοπολιτικής επιρροής της μητρικής γλώσσας ήταν το άμεσο αποτέλεσμα της πολιτικής του Χεϊντάρ Αλίγιεφ. Όταν η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν ανέκτησε την ανεξαρτησία της το 1992, εγκρίθηκε ο νόμος για την εισαγωγή του Λατινικού αλφαβήτου στο Αζερμπαϊτζάν. Στις 15 Ιουνίου 1993 με την επιστροφή του Χεϊντάρ Αλίγιεφ στην ηγεσία του Αζερμπαϊτζάν, άνοιξαν ευρύτεροι ορίζοντες ανάπτυξης για την κουλτούρα του ανεξάρτητου Αζερμπαϊτζάν. Στο Σύνταγμα που εγκρίθηκε με δημοψήφισμα στις 12 Νοεμβρίου του 1995, η Αζερμπαϊτζάνικη γλώσσα καθιερώθηκε ως επίσημη γλώσσα του κράτους. Ιστορικές αποφάσεις ελήφθησαν από τον Μεγάλο Ηγέτη του Αζερμπαϊτζάν Χεϊντάρ Αλίγιεφ προς την κατεύθυνση της προστασίας της εθνικής μας γλώσσας.
Στις 18 Ιουνίου του 2001, ο μεγάλος ηγέτης Χεϊντάρ Αλίγιεφ υπέγραψε το διάταγμα “Για τη βελτίωση της εφαρμογής της κρατικής γλώσσας”. Μέχρι τον Αύγουστο του ίδιου έτους, είχε εξασφαλιστεί πλήρως η μετάβαση στο Λατινικό αλφάβητο. Λαμβάνοντας υπόψη ότι η εισαγωγή του Λατινικού αλφαβήτου ήταν ένα σημαντικό γεγονός στην πολιτική ζωή της χώρας μας και στην ιστορία του γραπτού μας πολιτισμού, στις 9 Αυγούστου του 2001 ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ υπέγραψε το διάταγμα “Για την καθιέρωση της Ημέρας του Αζερμπαϊτζάνικου αλφάβητου και της Αζερμπαϊτζάνικης γλώσσας”.
Με αυτό το διάταγμα, η 1η Αυγούστου ανακηρύχθηκε η Ημέρα του Αζερμπαϊτζάνικού Αλφαβήτου και της Αζερμπαϊτζάνικης Γλώσσας στη Δημοκρατία μας. Σε μια από τις ομιλίες του για τη μητρική μας γλώσσα, ο Εθνικός Ηγέτης Χεϊντάρ Αλίγιεφ σημείωσε: «Η γλώσσα είναι αυτή που υποστηρίζει και αναπτύσσει την εθνικότητα και τις ηθικές αξίες κάθε λαού. Το έχω πει στο παρελθόν και το λέω και σήμερα, η επιθυμία μου είναι κάθε Αζερμπαϊτζάνος να γνωρίζει πολλές γλώσσες. Όμως πρώτα απ’όλα, ας γνωρίσει καλά τη μητρική του γλώσσα – τη γλώσσα του κράτους μας. Έχουμε μια πολύ όμορφη, πλούσια, ελκυστική γλώσσα».
Στις 30 Σεπτεμβρίου του 2002, ο Μεγάλος Ηγέτης Χεϊντάρ Αλίγιεφ υιοθέτησε το νόμο της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν «Περί της κρατικής γλώσσας στη Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν». Το έγγραφο επισημάνει, ότι η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν θεωρεί τη χρήση της Αζερμπαϊτζάνικης γλώσσας ως επίσημης γλώσσας του κράτους, ένα από τα κύρια γνωρίσματα της ανεξαρτησίας του κράτους, την εφαρμογή της, την προστασία της και φροντίζει για την ανάπτυξή της, δημιουργεί τα θεμέλια για την επίτευξη του εθνικής-πολιτιστικής αυτοσυνείδησης, εκφράζει την ανάγκη των Αζερμπαϊτζάνων του κόσμου σχετικά με την Αζερμπαϊτζάνικη γλώσσα. Αυτός ο νόμος ρυθμίζει το νομικό καθεστώς της Αζερμπαϊτζάνικης γλώσσας ως επίσημης γλώσσας του κράτους του Αζερμπαϊτζάν σύμφωνα με το Σύνταγμα της χώρας.
Τα διατάγματα που υπέγραψε ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και το έργο που έγινε προς αυτή την κατεύθυνση συνέβαλαν στην ανάπτυξη της μητρικής μας γλώσσας. Το διάταγμα “Σχετικά με την υλοποίηση των μαζικών εκδόσεων στην Αζερμπαϊτζάνικη γλώσσα με λατινική γραφή” , που υπογράφτηκε από τον Αρχηγό του κράτους στις 12 Ιανουαρίου του 2004, ήταν επίσης ένα σημαντικό βήμα για την επίλυση των προβλημάτων που σχετίζονται με το αλφάβητο. Ως αποτέλεσμα, εξασφαλίστηκε η μεταφορά μαζικών εκδόσεων σε λατινική γραφή. Νέες εκδόσεις από τους 150 τόμους της “Βιβλιοθήκη της Παγκόσμιας Λογοτεχνίας”, 100 τόμους της “Βιβλιοθήκη τη; Παγκόσμιας Παιδικής Λογοτεχνίας”, 100 τόμους της “Βιβλιοθήκης της Λογοτεχνίας του Αζερμπαϊτζάν” έχουν εμπλουτίσει το απόθεμα των λογοτεχνικών έργων λατινικής γραφής του δικτύου βιβλιοθηκών της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν. Στις 13 Ιανουαρίου του 2004, ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ υπέγραψε το διάταγμα «Σχετικά με την έκδοση της Εθνικής Εγκυκλοπαίδειας του Αζερμπαϊτζάν». Εκτιμώντας τον ρόλο της μητρικής μας γλώσσας και λογοτεχνίας στη διατήρηση των εθνικών μας χαρακτηριστικών, ο αρχηγός του κράτους είπε: «Η γλώσσα, η λογοτεχνία, η ιστορία και οι παραδόσεις μας είναι ακριβώς αυτά που μας διατηρούν ως έθνος».
Η γλώσσα είναι το κύριο μέσο του διαλόγου μεταξύ των εθνών και των λαών. Το διάταγμα του Προέδρου Ιλχάμ Αλίγιεφ της 9ης Απριλίου του 2013 «Σχετικά με την έγκριση του Κρατικού Προγράμματος για τη χρήση της Αζερμπαϊτζάνικης γλώσσας, σύμφωνα με τις απαιτήσεις της εποχής και την ανάπτυξη της γλωσσολογίας στη χώρα» ήταν έκφραση της φροντίδας που επιδεικνύεται στην Αζερμπαϊτζάνικη γλώσσα, αλλά και δημιουργίας των προϋποθέσεων για την εφαρμογή μιας σειράς μέτρων στον τομέα αυτό. Εκτός από την Αζερμπαϊτζάνικη γλώσσα και τη γλωσσολογία, το Κρατικό Πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης τις μεταφραστικές δραστηριότητες, την ανάπτυξη της ορολογίας, τη δημιουργία πηγών στο Διαδίκτυο, τα ηλεκτρονικά και διαδραστικά εγχειρίδια, ενώ δημιουργήθηκαν καλλιτεχνικά Συμβούλια με σκοπό την προστασία των κανονισμών και των κανόνων της Αζερμπαϊτζάνικης γλώσσας στην Τηλεόραση και το Ραδιόφωνο.
Μετά το Διάταγμα του Προέδρου της 17ης Ιουλίου 2018 «Για τη σειρά μέτρων για τη διασφάλιση της ευρύτερης χρήσης της Αζερμπαϊτζάνικης γλώσσας στον ηλεκτρονικό χώρο», οι περαιτέρω δραστηριότητες που έγιναν σε αυτό το πλαίσιο ενθάρρυναν τους λάτρεις από όλο τον κόσμο να γνωρίσουν καλά την ομορφιά, τον λεξιλογικό και ποιητικό πλούτο της Αζερμπαϊτζάνικης γλώσσας.
Η μητρική γλώσσα του κάθε λαού αποτελεί την εκδήλωση της εθνικής του ύπαρξης, το σημαντικότερο εργαλείο για την προστασία και την ανάπτυξη της υλικής και πνευματικής του κληρονομιάς. Η Αζερμπαϊτζάνικη γλώσσα είναι το μεγαλύτερο καμάρι του λαού του Αζερμπαϊτζάν.
