του Χρήστου Μηνάγια
Στις 25-05-2016, ο πρόεδρος Δημοκρατίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προήδρευσε στην πρώτη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου της νέας τουρκικής κυβέρνησης με πρωθυπουργό τον Μπιναλί Γιλντιρίμ, στο προεδρικό μέγαρο.
Όπως γίνεται κατανοητό, το σύστημα της ημιπροεδρικής Δημοκρατίας γίνεται πλέον πραγματικότητα, καθώς επίσης ο νέος πρωθυπουργός θα πράξει τα δέοντα προκειμένου να αλλάξει το υπάρχον «προβληματικό» κοινοβουλευτικό σύστημα της χώρας. Τούτο επιβεβαιώνεται εμμέσως από το γεγονός ότι, ο Γιλντιρίμ αρχικά θα παρουσιάσει στην τουρκική κοινωνία την πρόταση για αλλαγή του Συντάγματος, συμπεριλαμβανομένου του προεδρικού συστήματος και κατόπιν θα ακολουθήσει η παρουσίαση του νέου μοντέλου του κυβερνόντος κόμματος ΑΚΡ.
Ας σημειωθεί ακόμη ότι, η βάση των οπαδών του κόμματος ΑΚΡ διακρίνεται σε δύο κατηγορίες: στους Tayyipçiler (Ταγιπιστές) με ποσοστό 15-20% και στους Erdoğanistler (Ερντογανιστές) με ποσοστό 30% επί του 50% των ψηφοφόρων του ΑΚΡ. (σ.σ. ο όρος Tayyipçiler παραπέμπει στο όνομα Ταγίπ του προέδρου της Δημοκρατίας, ενώ ο όρος Erdoğanistler παραπέμπει στο επώνυμο Ερντογάν του εν λόγω προέδρου). Ειδικότερα, οι Tayyipçiler, θεωρούν τον Ερντογάν ως ένα θρησκευόμενο μουσουλμάνο, ο οποίος δεν είναι διαπλεκόμενος σε οικονομικά σκάνδαλα και πράττει ό,τι περνάει από το χέρι του για το καλό της χώρας. Από την άλλη πλευρά, οι Erdoğanistler είναι πιο σκληροπυρηνικοί, δεν αναγνωρίζουν κανέναν άλλον ως αρχηγό εκτός από τον Ερντογάν και αποκαλούν προδότη όποιον διαμαρτύρεται ή επικρίνει τον αρχηγό τους. Επιπρόσθετα, οι Tayyipçiler ενοχλήθηκαν από την αντικατάσταση του πρώην αρχηγού του κόμματος και πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου, ωστόσο αυτοί: α. Δεν εκτιμάται ότι θα μετακινηθούν σε άλλο κόμμα. β. Δεν είναι σίγουρο εάν θα αποδεχθούν την αλλαγή του πολιτεύματος και ο Ερντογάν από πρόεδρος προεδρευόμενης Δημοκρατίας να γίνει πρόεδρος προεδρικής Δημοκρατίας.
Πέραν των παραπάνω, τους επόμενους μήνες θα υπάρξει μεγάλη κινητικότητα, προκειμένου να αποφασισθεί εάν το νέο πολίτευμα της χώρας θα είναι προεδρική ή ημιπροεδρική Δημοκρατία, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη συντήρηση της πόλωσης και του αισθήματος ενδεχόμενης αποσταθεροποίησης της χώρας. Εκτός τούτου, από τις εκλογές της 1ης Νοεμβρίου 2015 εξήχθησαν δύο κύρια συμπεράσματα. Το πρώτο έχει να κάνει με το γεγονός ότι, οι 23.681.926 Τούρκοι ψηφοφόροι που ανέδειξαν το κόμμα ΑΚΡ νικητή των εκλογών δεν ανήκουν όλοι στους οπαδούς του. (σ.σ. πριν πέντε μήνες στις εκλογές της 7ης Ιουνίου οι ψηφοφόροι του ΑΚΡ ανήλθαν σε 18.867.411). Και το δεύτερο αφορά στο ό,τι κανένα κόμμα της αντιπολίτευσης δεν θα μπορούσε να διαχειρισθεί το περιβάλλον ανασφάλειας που επικρατούσε στη χώρα, ως αποτέλεσμα της αλαζονικής και τυχοδιωκτικής στρατηγικής του Ταγίπ Ερντογάν.
Τέλος, με την ίδια διαδικασία σκέψης, παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και θα πρέπει να τύχει ιδιαίτερης προσοχής η αντίληψη των Τούρκων για την εξωτερική πολιτική της χώρας τους, σύμφωνα με σχετική έρευνα που πραγματοποίησε το πανεπιστήμιο Kadir Has Üniversitesi της Κωνσταντινούπολης και τα αποτελέσματα της δημοσιοποιήθηκαν στις 18-05-2016. Ειδικότερα, η τουρκική κοινωνία θεωρεί ότι:
α. Η Τουρκία αποτελεί μια περιφερειακή δύναμη που είναι πρωτίστως μια ισλαμική χώρα και κατόπιν ακολουθεί η άποψη ότι αυτή είναι ευρωπαϊκή χώρα και στη συνέχεια χώρα της Μέσης Ανατολής.
β. Η Τουρκία θα πρέπει να αναπτύξει πιο ενεργητική πολιτική στη Μέση Ανατολή και κατόπιν ακολουθούν η Ευρώπη, ο Καύκασος, η Μαύρη Θάλασσα, τα Βαλκάνια, η Άπω Ανατολή-Κίνα, Λατινική Αμερική και η Αφρική.
γ. Η Τουρκία θα πρέπει να συμπορευθεί κατά βάση με το Αζερμπαϊτζάν και κατόπιν ακολουθούν η μεμονωμένη πορεία, η συμπόρευση με τις Τουρκικές Δημοκρατίες, τις μουσουλμανικές χώρες, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τέλος με τη Ρωσία.
δ. Τα σημαντικότερα προβλήματα της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής την τελευταία περίοδο είναι ο αγώνας κατά της τρομοκρατίας (σ.σ. εννοούν το ΡΚΚ), το πρόβλημα της Συρίας, οι σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ και τη Ρωσία, η απειλή του «ισλαμικού κράτους», το προσφυγικό πρόβλημα και οι σχέσεις με την Ευρωπαϊκή Ένωση.
ε. Μετά το 2013 ενισχύεται η άποψη ότι, υπάρχει πρόβλημα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις με ποσοστό 49,4% το 2013, 53,5% το 2015 και 59,6% το 2016. Επίσης, ως σημαντικότερα προβλήματα θεωρούνται το κυπριακό, η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών, η στρατικοποίηση των νησιών του Αιγαίου, καθώς επίσης τα μειονοτικά προβλήματα.
στ. Ως βασικές προϋποθέσεις για την αναγνώριση της Κυπριακής Δημοκρατίας θεωρούνται ιεραρχικά, η επίλυση του κυπριακού προβλήματος, η επίλυση του προβλήματος των νησιών του Αιγαίου και της υφαλοκρηπίδας, η δημιουργία δύο κρατών στο νησί, καθώς επίσης η ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση ως αντάλλαγμα. Παράλληλα, το ψευδοκράτος αποτελεί για τους Τούρκους μια αδελφική χώρα που δεν θα εγκαταλειφθεί ποτέ, μια στρατηγική βάση στη Μεσόγειο και ένα διπλωματικό πλεονέκτημα εναντίον της Ελλάδος.
ζ. Η πιο φιλική χώρα προς την Τουρκία είναι το Αζερμπαϊτζάν και κατόπιν ακολουθεί η άποψη ότι δεν υπάρχει καμία φιλική χώρα.
η. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία, η Συρία, το Ισραήλ, η Αρμενία, το Ιράν και το Ιράκ θεωρούνται ως χώρες που απειλούν την Τουρκία.
θ. Μετά το 2013 ενισχύεται η άποψη ότι, υπάρχει πρόβλημα στις σχέσεις της Τουρκίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες με ποσοστό 46,7% το 2013, 40,7% το 2015 και 52,9% το 2016. Στο ίδιο πλαίσιο, οι Ηνωμένες Πολιτείες εκλαμβάνονται από τους Τούρκους με ποσοστό 67,1% ως μια αναξιόπιστη, αποικιοκρατική, εχθρική, ιδιοτελή, συμφεροντολογική και διπρόσωπη χώρα, ενώ μόνο το 23,8% τη θεωρεί ως στρατηγική χώρα και το 8,9% ως στρατιωτική σύμμαχο και φιλική χώρα. Σε ό,τι έχει να κάνει με τους τομείς της τουρκο-αμερικανικής συνεργασίας αυτοί ιεραρχούνται στη στρατιωτική συνεργασία, στην οικονομική συνεργασία, στο αγώνα κατά του ΡΚΚ, στην υποστήριξη της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στην εξασφάλιση σταθερότητας λόγω της ρωσικής απειλής, στην ενεργειακή ασφάλεια, στη διαμόρφωση του χάρτη της Νέας Μέσης Ανατολής, στο μέλλον του Αφγανιστάν και στην επίλυση του κυπριακού προβλήματος.
ι. Το 61,8% επιθυμεί την ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο το 55,9% θεωρεί ότι εμποδίζεται η ενταξιακή διαδικασία λόγω της θρησκευτικής ανομοιότητας, των οικονομικών προβλημάτων, των προβλημάτων δημοκρατίας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, του μεγάλου πληθυσμού και του κυπριακού προβλήματος.
ια. Το 57% θεωρεί ότι, η συμφωνία της Άγκυρας με την Ευρωπαϊκή Ένωση για τους μετανάστες θα έχει αρνητικές επιπτώσεις για την Τουρκία, οι οποίες έχουν να κάνουν με την έτι περαιτέρω αύξηση του αριθμού των μεταναστών, την όξυνση των οικονομικών προβλημάτων, τον κίνδυνο να μην τηρηθούν τα συμφωνηθέντα από τις Βρυξέλες, καθώς επίσης τη παραβίαση του διεθνούς δικαίου καθιστώντας τη συμφωνία ανήθικη και μη ανθρωπιστική. Από την άλλη πλευρά, ως θετικά σημεία της εν λόγω συμφωνίας εκλαμβάνονται, εφόσον αυτά υλοποιηθούν, η εξασφάλιση σχετικής χρηματοδότησης, η παρεμπόδιση της παράνομης μετανάστευσης, η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των Σύριων μεταναστών, το ξεπάγωμα της ενταξιακής πορείας της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς επίσης η άρση της βίζας.
ιβ. Τέλος, μόνο το 10% είναι ικανοποιημένο από την παρουσία των Σύριων που βρίσκονται στην Τουρκία, ενώ βάσει της τουρκικής πολιτικής που θα εφαρμοσθεί για τους πρόσφυγες θα πρέπει αφενός να τερματισθεί η είσοδος επιπλέον μεταναστών, αφετέρου να καθορισθεί ένα όριο στον αριθμό αυτών που θα εισέλθουν μελλοντικά στη χώρα.
