ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ: Ποιοι δικαιούνται προσαύξηση στις επικουρικές-Χιλιάδες συνταξιούχοι που έχουν ήδη λάβει επικουρική σύνταξη μετά την 1η Ιανουαρίου 2015, κινδυνεύουν να χάνουν κάθε μήνα από 40 έως και 241 ευρώ, επειδή δεν υπολογίστηκαν σωστά οι αυξημένες εισφορές που πλήρωναν πριν από το 2014.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
Διαβάστε όλες τις ειδήσεις από το tilegrafimanews.gr
News: Πρόκειται κυρίως για ασφαλισμένους σε επικουρικά ταμεία τραπεζών, ΔΕΚΟ, βαρέα του ΙΚΑ και ειδικά ταμεία, οι οποίοι για χρόνια κατέβαλαν εισφορές 7%, 8% ή και παραπάνω, αντί για το «βασικό» 6% που ίσχυε για τους περισσότερους.
Ο νόμος προβλέπει ότι για κάθε επιπλέον ποσοστιαία μονάδα εισφοράς πάνω από το 6%, ο συνταξιούχος δικαιούται πρόσθετη παροχή στην επικουρική με συντελεστή 0,075% ανά έτος ασφάλισης. Παρ’ όλα αυτά, σε μεγάλο αριθμό αποφάσεων που εκδόθηκαν από τον πρώην ΕΤΕΑΕΠ και πλέον από τον e-ΕΦΚΑ, η προσαύξηση αυτή είτε δεν φαίνεται καθόλου, είτε δεν αναγράφεται ρητά στο κείμενο της απόφασης, με αποτέλεσμα οι δικαιούχοι να μην καταλαβαίνουν ότι τους λείπει ένα κομμάτι της σύνταξής τους.
Παραδείγματα με προσαύξηση έως 241€ τον μήνα
Ενδεικτικά, σε επικουρικό ταμείο τράπεζας, συνταξιούχος με 35 έτη ασφάλισης, συντάξιμες αποδοχές περί τα 2.680 ευρώ και επιπλέον εισφορά 4%, μπορεί να παίρνει σήμερα επικουρική της τάξης των 408 ευρώ, ενώ με πλήρη εφαρμογή της προσαύξησης θα έπρεπε να φτάνει περίπου στα 649 ευρώ, δηλαδή 241 ευρώ παραπάνω τον μήνα.
Αντίστοιχα, ασφαλισμένος με 25 έτη στα βαρέα του ΙΚΑ, και εισφορές 8% αντί 6%, βλέπει επικουρική γύρω στα 196 ευρώ, ενώ με την προσαύξηση για τις 2 επιπλέον μονάδες εισφοράς θα έπρεπε να φτάνει περίπου τα 251 ευρώ. Στις περιπτώσεις αυτές, η απώλεια δεν είναι μόνο μηνιαία· συσσωρεύεται σε βάθος ετών και μετατρέπεται σε ένα σημαντικό «πακέτο» αναδρομικών που κανείς δεν θα χαριζόταν, αν γνώριζε ότι το δικαιούται.
Τι λέει ο νόμος και τι δεν εφαρμόζεται στην πράξη
Το θεσμικό πλαίσιο που επικαλείται το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης αναγνωρίζει επίσημα ότι όσοι πλήρωσαν αυξημένες εισφορές επικουρικής πρέπει να λάβουν και τις αντίστοιχες προσαυξήσεις, από την ημερομηνία συνταξιοδότησής τους και μετά. Στην πράξη όμως, οι υπηρεσίες του πρώην ΕΤΕΑΕΠ, αλλά και του ενιαίου φορέα, έχουν εκδώσει χιλιάδες αποφάσεις όπου η προσαύξηση είτε δεν έχει υπολογιστεί, είτε υπολογίστηκε χωρίς να αποτυπωθεί με διαφάνεια.
Δεν είναι τυχαίο ότι η ΕΝΥΠΕΚΚ έχει συγκεντρώσει σειρά υποθέσεων, με συνταξιούχους που ανακάλυψαν ότι οι αποφάσεις τους «αγνοούν» τις αυξημένες εισφορές, παρότι τα αντίστοιχα ποσοστά κρατήσεων αποτυπώνονται καθαρά στα ενημερωτικά των αποδοχών τους προτού βγουν στη σύνταξη. Σε αρκετές από αυτές τις περιπτώσεις, η διεκδίκηση έχει ήδη περάσει στη δικαστική οδό.
Πώς μπορεί ο συνταξιούχος να ελέγξει αν αδικείται
Το πρώτο βήμα για κάθε συνταξιούχο είναι να διαπιστώσει αν το επικουρικό του ταμείο είχε εισφορά πάνω από 6% μέχρι το 2014 και αν ο ίδιος υπαγόταν σε αυτή την κατηγορία. Το δεύτερο βήμα είναι να ελέγξει την απόφαση απονομής της επικουρικής σύνταξης: αναφέρεται κάπου ότι υπολογίστηκε «προσαύξηση για επιπλέον εισφορές» με τον συντελεστή 0,075%; Αν όχι, τότε είναι πολύ πιθανό να υπάρχει ζήτημα.
Σε αυτή την περίπτωση, οι ειδικοί συστήνουν να κατατεθεί αίτηση «θεραπείας» για επανυπολογισμό της επικουρικής στον e-ΕΦΚΑ, ακόμη κι αν η υπηρεσία δηλώνει ότι «δεν δέχεται ενστάσεις». Παράλληλα, μπορεί να ζητηθεί έγγραφη συνδρομή από τον Συνήγορο του Πολίτη, ο οποίος έχει ήδη ασχοληθεί με παρόμοιες υποθέσεις λανθασμένου υπολογισμού παροχών και συχνά πιέζει τη διοίκηση να διευκρινίσει «γκρίζα» σημεία.
Τα αναδρομικά του 11μήνου και οι αποφάσεις–πυλώνες
Στο κάδρο μπαίνουν και τα αναδρομικά του 11μήνου Ιούνιος 2015 – Μάιος 2016, για τις αντισυνταγματικές περικοπές στις επικουρικές και τα Δώρα. Μετά τις κρίσιμες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, αλλά και τις μεταγενέστερες αποφάσεις των διοικητικών δικαστηρίων, πολλοί συνταξιούχοι βλέπουν στη «φαρέτρα» τους δύο ξεχωριστές γραμμές διεκδίκησης:
• αφενός τις προσαυξήσεις για τις αυξημένες εισφορές πριν από το 2014,
• αφετέρου τα αναδρομικά για τις περικοπές του 11μήνου, που σε ορισμένα επικουρικά ταμεία (κυρίως ΔΕΚΟ–Τράπεζες) μπορούν να φτάσουν έως και τα 4.527 ευρώ.
Το πρόβλημα είναι ότι, με βάση ρύθμιση του 2020, το δικαίωμα στα αναδρομικά του 11μήνου από τις επικουρικές αναγνωρίζεται μόνο σε όσους πρόλαβαν να καταθέσουν αγωγή μέχρι το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς. Έτσι, περίπου 380.000 συνταξιούχοι έχουν μπει σε τροχιά πληρωμής, ενώ πάνω από 800.000, παρότι υπέστησαν τις ίδιες περικοπές, μένουν προς το παρόν εκτός.
Πλεόνασμα 188 εκατ. ευρώ στις επικουρικές και «κλειδωμένες» αυξήσεις
Την ίδια στιγμή, ο κλάδος επικουρικής ασφάλισης του ΕΦΚΑ φέρεται –σύμφωνα με τις εισηγήσεις του ίδιου του ταμείου– να εμφανίζει σημαντικό πλεόνασμα για το 2025, της τάξης των 188 εκατ. ευρώ. Τα αυξημένα έσοδα από εισφορές εργοδοτών και ασφαλισμένων, σε συνδυασμό με την ανάκαμψη της απασχόλησης, δημιουργούν περιθώριο για πραγματικές αυξήσεις στις επικουρικές, χωρίς να τίθεται ζήτημα βιωσιμότητας του συστήματος.
Ωστόσο, η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος που έχει ενσωματωθεί στον νόμο Κατρούγκαλου συνεχίζει να λειτουργεί ως «ανάχωμα» στην πολιτική απόφαση για αυξήσεις. Παρότι τα οικονομικά στοιχεία –τα οποία αξιοποιεί και η Ελληνική Στατιστική Αρχή για τις αναλύσεις εισοδήματος των νοικοκυριών– δείχνουν ότι οι επικουρικές έχουν χάσει τεράστια αγοραστική δύναμη λόγω πληθωρισμού, οι αποφάσεις μεταφέρονται διαρκώς προς το μέλλον.
Ο ρόλος των δικαστηρίων και η πίεση από τις συλλογικότητες
Οι δύο ήδη εκδοθείσες αποφάσεις αποζημίωσης για καθυστερήσεις στις συντάξεις –η μία για κύρια σύνταξη και η δεύτερη για επικουρική– έχουν δημιουργήσει προηγούμενο. Οι δικαστές αναγνωρίζουν ότι η υπέρμετρη ταλαιπωρία και η καθυστέρηση στην απονομή συνταξιοδοτικών παροχών προσβάλλουν το δικαίωμα αξιοπρεπούς διαβίωσης, ανοίγοντας τον δρόμο και για μαζικότερες διεκδικήσεις.
Ο ρόλος οργανώσεων όπως η ΕΝΥΠΕΚΚ είναι καθοριστικός, καθώς αναλαμβάνουν συλλογικές προσφυγές και ενημερώνουν συστηματικά τους συνταξιούχους για το πότε και πώς μπορούν να κινηθούν, ώστε να μη χάσουν οριστικά δικαιώματα που θεμελιώθηκαν με δεκαετίες εισφορών.
Επιδόματα, ελάχιστο εισόδημα και η άλλη όψη του πλεονάσματος
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, η εικόνα των χαμηλών εισοδημάτων των ηλικιωμένων συμπληρώνεται από τα στοιχεία του ΟΠΕΚΑ, που δείχνουν ότι εκατοντάδες χιλιάδες δικαιούχοι στηρίζονται σε επιδόματα στέγασης, αναπηρίας ή ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος για να συμπληρώσουν τις πενιχρές συντάξεις τους. Την ώρα δηλαδή που το επικουρικό σκέλος του συστήματος γράφει πλεόνασμα, η πραγματική καθημερινότητα των συνταξιούχων παραμένει οριακή, με τον πληθωρισμό στα βασικά αγαθά να έχει «ροκανίσει» κάθε προηγούμενη αύξηση.
Ελεύθεροι επαγγελματίες και αγρότες: χαμηλές εισφορές, χαμηλές μελλοντικές επικουρικές
Ιδιαίτερη κατηγορία αποτελούν οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι αγρότες, οι οποίοι στις περισσότερες περιπτώσεις επιλέγουν την κατώτατη ασφαλιστική κλάση. Με βάση τα τωρινά δεδομένα, ασφαλισμένος που πληρώνει για 40 χρόνια εισφορές στα σημερινά επίπεδα, μπορεί να καταλήξει σε συνολική σύνταξη της τάξης των 830–850 ευρώ καθαρά, με ελάχιστη ή και ανύπαρκτη επικουρική.
Το παράδοξο, όπως επισημαίνουν αναλυτές, είναι ότι η κυβέρνηση αποφεύγει να αυξήσει τις εισφορές με ρυθμό ανάλογο της αύξησης των μισθών του ιδιωτικού τομέα, για να μην επιβαρύνει άμεσα τα εισοδήματα των επαγγελματιών, αλλά ταυτόχρονα χρησιμοποιεί τα ίδια μισθολογικά δεδομένα για να ορίσει υψηλά φορολογικά τεκμήρια. Έτσι, οι ασφαλισμένοι πιέζονται φορολογικά, χωρίς όμως να «χτίζουν» μια επικουρική σε επίπεδο που να τους εξασφαλίζει αξιοπρεπή ζωή μετά τη συνταξιοδότηση.
Το επόμενο βήμα: πολιτική απόφαση και ξεκάθαρο πλαίσιο
Το μήνυμα που εκπέμπεται από τις αποφάσεις των δικαστηρίων, τις παρεμβάσεις του Συνήγορου του Πολίτη και τα οικονομικά στοιχεία του Υπουργείου Εργασίας είναι σαφές: το σύστημα επικουρικής ασφάλισης διαθέτει πια χώρο για διορθώσεις αδικιών, για προσαυξήσεις όπου δεν εφαρμόστηκαν, αλλά και για στοχευμένες αυξήσεις.
Το αν αυτό θα μεταφραστεί σε πραγματικά ευρώ στην τσέπη των συνταξιούχων, ή θα μείνει σε επίπεδο «λογιστικού» πλεονάσματος, είναι πλέον ζήτημα καθαρά πολιτικής βούλησης. Μέχρι τότε, όποιος έχει πληρώσει αυξημένες εισφορές και δεν βλέπει αντίστοιχη προσαύξηση στην επικουρική του, έχει κάθε λόγο να ψάξει σε βάθος τον φάκελό του και –αν χρειαστεί– να διεκδικήσει μέχρι τέλους ό,τι ακριβώς του αναλογεί.
