ΠΕΤΡΟΣ ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ: Πρωτόγνωρη ανακούφιση για τα θύματα, αλλά πικρία για το μέγεθος της ποινής – Η σκιά της ατιμωρησίας παραμένει βαριά-Μια δίκη πέντε ετών, δύο απόπειρες, μηδενικά ελαφρυντικά
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
Ο Πέτρος Φιλιππίδης καταδικάστηκε από το Μικτό Ορκωτό Εφετείο Αθηνών σε ποινή φυλάκισης τριών ετών με αναστολή για δύο απόπειρες βιασμού – κατηγορίες τις οποίες το ίδιο το δικαστήριο έκρινε ομόφωνα ως αποδεδειγμένες. Οι δύο γυναίκες που κατήγγειλαν τον γνωστό ηθοποιό ξέσπασαν σε λυγμούς στο άκουσμα της απόφασης περί ενοχής, μετά από πέντε χρόνια δικαστικής πορείας και 60 συνεδριάσεις.
Κι όμως, ο καταδικασμένος δεν θα περάσει ούτε μία ημέρα στη φυλακή.
Η εικόνα αυτή, όσο κι αν προσφέρει στιγμιαία αίσθηση δικαίωσης, γεννά ερωτήματα για τη νομοθεσία, την κοινωνική ανοχή και τις διαχρονικές ανεπάρκειες του ποινικού συστήματος, ειδικά σε υποθέσεις έμφυλης βίας.
Όταν η απόφαση δεν αντικατοπτρίζει το βάρος των πράξεων
Το δικαστήριο δεν αναγνώρισε κανένα ελαφρυντικό στον Πέτρο Φιλιππίδη. Ούτε για «σύννομο βίο» ούτε για «καλή συμπεριφορά μετά την πράξη». Παρόλα αυτά, η επιβληθείσα ποινή περιορίστηκε στο ελάχιστο όριο, με αναστολή. Κι εδώ γεννιέται το βασικό ερώτημα:
Τι σηματοδοτεί τελικά για την κοινωνία μια τέτοια ποινή όταν πρόκειται για ένα τόσο σοβαρό αδίκημα; Ποιο μήνυμα δίνεται στα θύματα που πάλεψαν να ακουστούν, που χρειάστηκαν πέντε χρόνια για να φτάσουν στη δικαστική αίθουσα και να δουν έναν θύτη να καταδικάζεται – και τελικά να μην τιμωρείται ουσιαστικά;
Η Γενική Γραμματεία Ισότητας εδώ έχει κατά καιρούς τονίσει τη σημασία της παραδειγματικής τιμωρίας σε υποθέσεις έμφυλης βίας. Όμως η νομική πραγματικότητα αποδεικνύεται συχνά απογοητευτικά επιεικής. Ποια προστασία παρέχει το σύστημα τελικά στις γυναίκες;
Η απολογία, οι δικαιολογίες και ο θεατρικός λόγος
Κατά την απολογία του, ο Φιλιππίδης αρνήθηκε κάθε κατηγορία, ισχυριζόμενος πως «όλα έγιναν με συναίνεση». Υπέβαλε, μάλιστα, πως οι κατηγορίες είναι αποτέλεσμα «συντονισμένης προσπάθειας» από την τότε ηγεσία του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών (ΣΕΗ) εδώ για να τον εκδιώξουν από το θέατρο. Δηλώσεις που περισσότερο θύμιζαν πολιτική συνομωσία παρά σοβαρή αυτοκριτική.
Ο ίδιος στην απολογία του ανέφερε:
«Δεν θέλω τον οίκτο σας. Θέλω να με κρίνετε δίκαια. Έμεινα ένα χρόνο φυλακή για μια γυναίκα που είπε ψέματα και αθωώθηκα».
Αγνοώντας, όμως, ότι και για την υπόθεση της τρίτης γυναίκας, η αθώωσή του οφειλόταν σε αμφιβολίες, όπως προβλέπει το τεκμήριο του άρθρου 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου διαβάστε εδώ, όχι σε ξεκάθαρη διάψευση των ισχυρισμών της.
Μια ποινή «νόμιμη» αλλά όχι κοινωνικά δίκαιη
Η ουσία είναι μία: ο Πέτρος Φιλιππίδης κρίθηκε ένοχος για δύο απόπειρες βιασμού – γεγονός που σημαίνει ότι υπήρξε πράξη βίας και κατάχρησης. Ωστόσο, το κράτος δεν ζήτησε έστω και συμβολικά μια ποινή που να αντανακλά την ψυχική καταστροφή των θυμάτων, ούτε που να θωρακίζει το κοινωνικό αίσθημα δικαίου.
Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο συνήγορος της κατηγορίας Ανδρέας Βαγγόπουλος:
«Η Δικαιοσύνη έστειλε μήνυμα μηδενικής ανοχής στην έμφυλη βία».
Αλλά πόσο «ηχηρό» είναι αυτό το μήνυμα όταν συνοδεύεται από την αναστολή ποινής;
Όταν η κοινωνία προηγείται της δικαιοσύνης
Το ελληνικό #MeToo έκανε την αρχή. Έδωσε φωνή. Έσπασε σιωπές. Έφερε το φως σε αίθουσες που για δεκαετίες σκοτείνιαζαν από φόβο, ντροπή και συνενοχή. Κι όμως, η Πολιτεία δεν προχώρησε ακόμα σε ουσιαστική μεταρρύθμιση του Ποινικού Κώδικα ώστε να στέλνει καθαρά μηνύματα τιμωρίας για τέτοιου τύπου εγκλήματα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ελληνική Δικαιοσύνη, μέσω του Αρείου Πάγου δείτε εδώ, έχει τη δυνατότητα να επανεξετάσει τις αποφάσεις του Εφετείου, αλλά το ερώτημα παραμένει: Θα αλλάξει κάτι στην ουσία; Ή θα είναι μια ακόμα ποινή που δεν αγγίζει τον δράστη;
Το ελληνικό Κέντρο Ερευνών για Θέματα Ισότητας (ΚΕΘΙ) εδώ έχει επανειλημμένα ζητήσει τροποποιήσεις που να αντανακλούν την πραγματική διάσταση της σεξουαλικής βίας. Οι νομοθετικές αλλαγές του 2021, παρά τη βελτίωση στη νομική οριοθέτηση του όρου “βιασμός”, δεν αρκούν όταν η απονομή Δικαιοσύνης παραμένει τόσο «φειδωλή».
Η κοινωνία δεν ξεχνά
Ο Πέτρος Φιλιππίδης μπορεί να μην επιστρέψει στη φυλακή. Μπορεί ακόμα και να επιχειρήσει να επιστρέψει στο σανίδι, στον χώρο που για δεκαετίες θεωρούσε προσωπικό του φέουδο. Όμως η κοινωνία έχει αλλάξει. Και όσο κι αν οι ποινές απογοητεύουν, τα βλέμματα των θυμάτων δεν θα ξεχαστούν.
Η «ντροπή» δεν είναι πια των γυναικών που μιλούν. Είναι όσων επιμένουν να μην ακούν. Κι όσο το σύστημα δεν αλλάζει, η ευθύνη περνά σε όλους μας. Διότι η καταδίκη του Φιλιππίδη είναι νίκη. Αλλά μετριασμένη. Και αυτό από μόνο του είναι ήττα.
