ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΣ: Ένας αποχαιρετισμός που έγινε καθρέφτης της πολιτικής αμηχανίας-Η κηδεία του Διονύση Σαββόπουλου δεν ήταν απλώς μια τελετή για έναν μεγάλο καλλιτέχνη. Ήταν μια στιγμή αυτογνωσίας για ολόκληρη την ελληνική κοινωνία, ένα πολιτισμικό γεγονός που ξεπέρασε τη μουσική και άγγιξε την πολιτική μνήμη.
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
Ο άνθρωπος που έγραψε το soundtrack μιας γενιάς που πίστεψε στην ελευθερία και την κοινωνική αλλαγή, αποχαιρετήθηκε χωρίς την παρουσία των ηγετών της Αριστεράς, εκείνης της παράταξης που κάποτε εμπνεύστηκε από τα τραγούδια του.
Στο tilegrafimanews.gr, μίλησαν παλιοί αγωνιστές της Αριστεράς, άνθρωποι που γνώρισαν τον Σαββόπουλο από τα υπόγεια των φοιτητικών αγώνων και τα αντιδικτατορικά βράδια, τότε που το «Ζήτω το ελληνικό τραγούδι» ήταν πολιτική πράξη και όχι ψυχαγωγία. Όπως τόνισαν, η απουσία των κομματικών εκπροσώπων από τη Μητρόπολη Αθηνών δεν είναι μια απλή παράλειψη — είναι σύμπτωμα αποξένωσης από τις ίδιες τις ρίζες της Αριστεράς.
Η πολιτισμική λήθη ως νέα μορφή ήττας
Ο Σαββόπουλος υπήρξε παιδί της Αριστεράς, μαθητής της αμφισβήτησης, ρομαντικός οραματιστής μιας Ελλάδας που δεν χωρούσε στα στενά κομματικά σύνορα. Από το “Φορτηγό” έως τον “Μπάλλο”, η μουσική του έγινε καταφύγιο για όσους έψαχναν ελπίδα μέσα σε καταστολή, λογοκρισία και φόβο. Παρ’ όλα αυτά, στη σύγχρονη δημόσια σκηνή, η Αριστερά φαίνεται να αδυνατεί να διαχειριστεί τους ανθρώπους που υπερέβησαν τα ιδεολογικά όριά της.
Οι αγωνιστές που μίλησαν στο tilegrafimanews.gr θυμούνται τον νεαρό Σαββόπουλο των πρώτων χρόνων, τον καλλιτέχνη που τραγουδούσε στις συγκεντρώσεις της Δημοκρατικής Νεολαίας Λαμπράκη, που μιλούσε για ειρήνη, ισότητα και συλλογικότητα. «Δεν έπρεπε να λείπουν οι αρχηγοί της Αριστεράς», τονίζουν. «Αν δεν στέκεσαι μπροστά σε έναν δημιουργό που μεγάλωσε τη συνείδησή σου, τότε σε ποιον στέκεσαι;».
Η απουσία αυτή, σημειώνουν, δεν είναι μεμονωμένο περιστατικό· είναι η συνέχιση μιας πορείας αυτοϋπονόμευσης. Η πολιτιστική αμνησία έχει γίνει ο πιο ύπουλος εχθρός μιας παράταξης που οικοδομήθηκε πάνω στη μνήμη.
«Πού ήσουνα χθες, Αριστερά μου;» – Το ξέσπασμα του Οδυσσέα Ιωάννου
Ο στιχουργός και συγγραφέας Οδυσσέας Ιωάννου, με ανάρτησή του στο Facebook, άνοιξε ένα ειλικρινές ρήγμα στη σιωπή. «Χθες, δεν ήταν η κηδεία κανενός “δεξιού” Σαββόπουλου», έγραψε. «Ήταν ο αποχαιρετισμός σε μία Ελλάδα που κάποτε έπιασε απάτητες κορυφές στην τέχνη της. Και η Αριστερά έλειπε. Τόσο θόρυβο δεν έχει κάνει ξανά μία απουσία».
Η τοποθέτηση του Ιωάννου δεν είναι ένα συναισθηματικό ξέσπασμα, αλλά πολιτική παρατήρηση. Ο ίδιος υπενθυμίζει ότι τα μεγάλα έργα δεν έχουν κομματική σφραγίδα. Και πως όταν ένας καλλιτέχνης αποχωρεί, το αντάμωμα δεν είναι κομματικό καθήκον αλλά πράξη πολιτισμού.
Η Αριστερά, ωστόσο, φαίνεται να παγιδεύτηκε στο δίλημμα «να πάω ή όχι», φοβούμενη μήπως η παρουσία της εκληφθεί ως στήριξη της κυβέρνησης. Έτσι, προτίμησε να απουσιάσει, επιβεβαιώνοντας τελικά την πιο σκοτεινή εκδοχή του εαυτού της: εκείνη που αφήνει το συναίσθημα να θυσιαστεί στον βωμό της μικροπολιτικής.
Μια γενιά χωρίς πυξίδα και μια τέχνη χωρίς προστάτες
Η απουσία των εκπροσώπων της Αριστεράς φανερώνει μια βαθύτερη κρίση αξιών. Η παράταξη που κάποτε διεκδικούσε το μονοπώλιο της ευαισθησίας, μοιάζει σήμερα κουρασμένη, εγκλωβισμένη σε θεσμικούς μηχανισμούς που δεν συνομιλούν πια με την κοινωνία του πολιτισμού.
Την ίδια στιγμή, η επίσημη Πολιτεία βρέθηκε εκεί, με τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη και μέλη της κυβέρνησης, καταλαμβάνοντας το πρώτο στασίδι στη Μητρόπολη. Για πολλούς, η εικόνα αυτή ήταν «παράδοξη»: ένας καλλιτέχνης που υπήρξε φωνή της Αριστεράς, να τιμάται κυρίως από την εξουσία. Όμως αυτή η αντίφαση αποκαλύπτει τη μετατόπιση του ελληνικού πολιτισμικού κέντρου — και το πολιτικό έλλειμμα της Αριστεράς να διατηρήσει τους δεσμούς της με τη δημιουργία.
Όπως επισημαίνουν άνθρωποι του χώρου του πολιτισμού, «η τέχνη δεν ανήκει σε κόμματα, ανήκει στη συλλογική συνείδηση». Και όταν η Αριστερά εγκαταλείπει το πεδίο της τέχνης, το αφήνει ανοιχτό για όποιον θελήσει να το ιδιοποιηθεί.
Οι αγωνιστές της εποχής θυμούνται
Σύμφωνα με το tilegrafimanews.gr, παλιοί συναγωνιστές του Σαββόπουλου, όπως ο Μανώλης Π., μέλος του ΚΚΕ Εσωτερικού τη δεκαετία του ’70, εξέφρασαν «βαθιά απογοήτευση για τη σιωπή των κομμάτων». «Ο Διονύσης δεν ήταν ένας “δεξιός τραγουδοποιός”», λέει. «Ήταν ένας άνθρωπος που πάλεψε με τις λέξεις. Και οι λέξεις του μάς κράτησαν όρθιους σε εποχές σκοτεινές».
Ανάλογες φωνές ακούστηκαν και από τη ΓΣΕΕ, που με ανακοίνωσή της (βλ. gsee.gr) έκανε λόγο για «απώλεια μιας φωνής που έντυσε τους κοινωνικούς αγώνες με μουσική». Παράλληλα, κύκλοι του Υπουργείου Πολιτισμού (culture.gov.gr) αναγνώρισαν το έργο του ως «πολιτισμική κληρονομιά όλων των Ελλήνων», αποφεύγοντας, ωστόσο, οποιαδήποτε πολιτική χροιά.
Την ίδια ώρα, από τη μεριά των κομμάτων, η σιωπή ήταν εκκωφαντική. Ούτε μια επίσημη δήλωση από τον ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία (syriza.gr) την ώρα που χιλιάδες πολίτες συνέρρεαν στη Μητρόπολη. Ούτε ένα στεφάνι από το ΚΚΕ (kke.gr) που κάποτε τραγουδούσε τα «Δημοτικά Τραγούδια» του Σαββόπουλου στις φοιτητικές εκδηλώσεις.
Μια χαμένη ευκαιρία ενότητας
Η απουσία των κομματικών ηγετών δεν έβλαψε τον Σαββόπουλο — έβλαψε την ίδια την Αριστερά. Έχασε την ευκαιρία να δείξει πως μπορεί να τιμήσει χωρίς να υπολογίζει το πολιτικό κόστος. Όπως χαρακτηριστικά είπε ένας από τους παλιούς συντρόφους του στο tilegrafimanews.gr:
«Η Αριστερά δεν χάνει όταν διαφωνεί. Χάνει όταν σιωπά».
Η πολιτιστική κληρονομιά του Σαββόπουλου δεν ζητά λατρεία, ζητά συνέπεια. Ζητά την αποδοχή ότι η τέχνη μπορεί να γίνει γέφυρα ακόμη κι εκεί που οι ιδεολογίες έχουν υψώσει τείχη. Γιατί αν η Αριστερά δεν μπορεί να σταθεί δίπλα σε έναν δικό της καλλιτέχνη, τότε πώς θα σταθεί δίπλα σε έναν λαό που έχει ανάγκη από έμπνευση και παρηγοριά;
Ένα πολιτικό μνημόσυνο χωρίς κόμμα
Ο Διονύσης Σαββόπουλος αποχαιρετήθηκε με χειροκροτήματα, τραγούδια και δάκρυα. Όχι από τους επαγγελματίες της πολιτικής, αλλά από εκείνους που μεγάλωσαν με τους στίχους του. Το πλήθος έξω από τη Μητρόπολη δεν κρατούσε κομματικές σημαίες, αλλά μνήμη.
Η ιστορία δεν θα θυμάται ποιος έλειπε, αλλά ποιος στάθηκε. Όμως η Αριστερά, που κάποτε ύψωσε το λάβαρο της πολιτιστικής αφύπνισης, οφείλει να αναρωτηθεί:
Αν δεν μπορεί να τιμήσει τον Σαββόπουλο, τότε ποιον μπορεί να τιμήσει;
