ΚΥΠΡΟΣ 1974: Ο ήρωας του Αγίου Δομετίου που δεν χώρεσε στα κρατικά μετάλλια
Ρεπορτάζ: Γιώργος Θεοχάρης
Στις 20 Ιουλίου 1974, όταν οι τουρκικές δυνάμεις αποβιβάζονταν στην Κύπρο, ξεκίνησε ένα έπος γεμάτο τραγωδίες, προδοσίες, αλλά και ηρωισμούς που ποτέ δεν γράφτηκαν με χρυσά γράμματα στην επίσημη Ιστορία. Ένας από αυτούς που έπραξαν «το καθήκον πέρα από το καθήκον» ήταν ο Μανώλης Μπικάκης, καταδρομέας από την Κρήτη, ο οποίος με ένα μόνο πυροβόλο ΠΑΟ και οκτώ βλήματα κατέστρεψε έξι τουρκικά άρματα μάχης, καθηλώνοντας την προέλαση προς τη Λευκωσία.
Γεννημένος στο χωριό Αμύγδαλο Ηρακλείου το 1954, ο Μπικάκης κατατάχθηκε στην Α’ Μοίρα Αλεξιπτωτιστών και στάλθηκε εσπευσμένα στην Κύπρο στο πλαίσιο της αποστολής «Νίκη», με τα αεροσκάφη Noratlas, τα οποία έγραψαν τη δική τους τραγική σελίδα με την κατάρριψη ενός από φίλια πυρά. Ο ίδιος επέζησε και τοποθετήθηκε στον Άγιο Δομέτιο, όπου ξεδιπλώθηκε ο αθόρυβος θρύλος του.
Μόνος, απέναντι σε μια φάλαγγα αρμάτων
Αποκομμένος από τη μονάδα του, χωρίς ασύρματο, χωρίς ενισχύσεις, ο Μπικάκης βρέθηκε αντιμέτωπος με μια ίλη τουρκικών Μ48, συνοδευόμενη από πεζικό. Δεν υποχώρησε. Με θάρρος και στρατιωτική ευφυΐα, έστησε ενέδρα και χτύπησε το πρώτο άρμα με απόλυτη ακρίβεια. Μετακινήθηκε μόνος, με τον ώμο του να φέρει το βάρος του ΠΑΟ, αλλά και της ευθύνης. Κατέστρεψε δεύτερο, τρίτο, τέταρτο άρμα. Ολόκληρη η φάλαγγα διαλύθηκε – ο άγνωστος λόφος κρατήθηκε.
Την τρίτη μέρα, εξαντλημένος και άοπλος, επέστρεψε στη μονάδα του. Δεν μίλησε ποτέ για το κατόρθωμά του. Οι ανώτεροί του, όμως, το κατέγραψαν. Ο διοικητής του πρότεινε να παρασημοφορηθεί με τον Χρυσό Σταυρό της Ανδρείας – αλλά το κράτος σιώπησε.
Τιμήθηκε μόνο όταν ήταν πια αργά
Ο Μανώλης Μπικάκης δεν έλαβε ποτέ δημόσια τιμή εν ζωή. Εργάστηκε ως οικοδόμος, παντρεύτηκε, έκανε οικογένεια. Δεν ζήτησε δόξα. Το 1994, σε ηλικία μόλις 40 ετών, σκοτώθηκε σε τροχαίο στην Κόρινθο. Η πατρίδα που υπερασπίστηκε με τη ζωή του, τον θυμήθηκε μόνο μετά θάνατον.
Ακόμα και σήμερα, η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας, η οποία διαχειρίζεται δράσεις για την εθνική μνήμη, δεν έχει προχωρήσει σε καμία επίσημη ενέργειαγια την ανάδειξη του ονόματός του στους νεότερους Έλληνες. Το ίδιο και το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας, που – αν και συμμετέχει σε τελετές τιμής της αποστολής «Νίκη» – δεν έχει απονείμει μεταθανάτια στρατιωτική τιμή στον Μπικάκη.
Οι ήρωες της πρώτης γραμμής δεν έχουν λόμπι
Σύμφωνα με στρατιωτικές πηγές που μίλησαν στο tilegrafimanews.gr, η αποσιώπηση του Μπικάκη εντάσσεται σε μια μακρά εθνική πρακτική υποτίμησης των ηρώων που δεν εξυπηρετούν πολιτικές αφηγήσεις. Όταν δεν υπάρχει επίσημος μύθος γύρω από ένα πρόσωπο, όταν δεν υπήρξε πολιτική «σκιά» για να τον προστατέψει, ο ήρωας περνά στα ψιλά.
Η Ένωση Αποστράτων Καταδρομέων, καθώς και ανεξάρτητοι ερευνητές, έχουν επανειλημμένα ζητήσει την ονοματοδοσία στρατοπέδου ή σχολείου στη μνήμη του Μπικάκη, χωρίς αποτέλεσμα. Αντίθετα, η δημόσια σφαίρα κατακλύζεται από τιμές σε πρόσωπα της μεταπολιτευτικής Ελλάδας, με κριτήρια συχνά πολιτικά ή συμβολικά, και όχι ηρωικά.
Ήταν τελικά μάταιη η θυσία του;
Ο Μανώλης Μπικάκης δεν ανέκοψε απλώς μια φάλαγγα – έδωσε κρίσιμο χρόνο στην άμυνα της Λευκωσίας να αναδιοργανωθεί. Ήταν η προσωποποίηση του στρατιώτη που θυσιάζεται χωρίς να ξέρει αν η θυσία του θα καταγραφεί. Και όμως, η Πολιτεία δεν τον έκανε ποτέ πρότυπο προς τους νέους. Το υπουργείο Παιδείας, σε κανένα σχολικό εγχειρίδιο Ιστορίας, δεν έχει εντάξει την περίπτωση του Μπικάκη.
Η Πλατφόρμα “Διαύγεια”, όπου δημοσιεύονται όλες οι αποφάσεις του κράτους, δεν περιλαμβάνει καμία επίσημη πράξη τιμής για τον Μπικάκη. Η μόνη αναφορά στη μνήμη του είναι τοπική: μια αναθηματική στήλη στο Ηράκλειο και κάποιες εκδηλώσεις σε επίπεδο κοινότητας.
Η ανάγκη για εθνική αυτογνωσία
Το όνομα του Μανώλη Μπικάκη δεν είναι εργαλείο μνημονιακής ρητορικής ή προεκλογικής ευαισθησίας. Είναι η υπενθύμιση ότι η αληθινή ανδρεία είναι αθόρυβη, ταπεινή, και συχνά ξεχασμένη. Στις 20 Ιουλίου κάθε χρόνου, δεν αρκεί να θυμόμαστε απλώς την τραγωδία της Κύπρου. Πρέπει να τιμούμε τα ονόματα που αντιστάθηκαν, που κράτησαν μια γραμμή – έστω και μόνοι.
Ο Μανώλης Μπικάκης είναι ένα τέτοιο όνομα.
Ένα όνομα που δεν ζητά εκδίκηση ή χειροκρότημα.
Ζητά να το θυμόμαστε.
