Νέα Υόρκη: Η σημερινή συνάντηση του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στη Νέα Υόρκη, στο επιβλητικό «Σπίτι της Τουρκίας», έχει όλα τα χαρακτηριστικά ενός κρίσιμου ραντεβού κορυφής.
Ρεπορτάζ: Παντελής Χαριτάκης
Έναν χρόνο μετά την τελευταία τους επαφή, το κλίμα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις έχει αλλάξει σημαντικά, με την ατζέντα να βαραίνεται από τα γνωστά «αγκάθια» αλλά και από νέα δεδομένα που φέρνει η διεθνής συγκυρία.
Το περιβάλλον της συνάντησης
Η συζήτηση έχει προγραμματιστεί να διαρκέσει περίπου μισή ώρα, αν και διπλωματικές πηγές αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο να επεκταθεί, δεδομένου ότι θα διεξαχθεί με διερμηνείς. Στο πλευρό των δύο ηγετών βρίσκονται οι υπουργοί Εξωτερικών, Γιώργος Γεραπετρίτης και Χακάν Φιντάν, καθώς και οι στενοί τους σύμβουλοι, Μίλτων Νικολαΐδης και Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς.
Η Ελλάδα προσέρχεται με στόχο να δείξει ότι επιθυμεί διάλογο χωρίς υποχωρήσεις σε θέματα κυριαρχίας. Όπως τονίζουν κυβερνητικοί κύκλοι στην Ελληνική Κυβέρνηση, «η χώρα δεν μπαίνει σε συζήτηση για ζητήματα κόκκινων γραμμών, αλλά επιδιώκει σταθερότητα στην περιοχή».
Από την άλλη πλευρά, η Τουρκία επιχειρεί να εμφανιστεί ως δύναμη που δεν αποκλείεται από τα ευρωπαϊκά εξοπλιστικά προγράμματα, όπως το SAFE, και να προωθήσει την ατζέντα της για τη Μεσόγειο και τη Λιβύη.
Τα «αγκάθια» στο τραπέζι
Η ατζέντα της συνάντησης είναι ανεπίσημα γνωστή: το casus belli που εξακολουθεί να ισχύει από την τουρκική εθνοσυνέλευση, οι θαλάσσιες ζώνες, τα ενεργειακά σχέδια στην Ανατολική Μεσόγειο, αλλά και η τουρκική πίεση για συμμετοχή σε αμυντικά προγράμματα της ΕΕ.
Ειδική αναφορά θα γίνει, σύμφωνα με πληροφορίες, και στην ελληνική πρωτοβουλία για θαλάσσια πάρκα και στην υπογραφή αδειών προς αμερικανικές εταιρείες, όπως η Chevron, που προκάλεσαν δυσφορία στην Άγκυρα.
Επιπλέον, η Αθήνα ανησυχεί για την προσπάθεια της Άγκυρας να «ξαναχτίσει» σχέσεις με τη Δυτική Λιβύη, περιοχή που θεωρείται κομβική για τις ενεργειακές ισορροπίες.
Ο ρόλος των διεθνών παικτών
Η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν γίνεται σε ένα διεθνές περιβάλλον όπου οι μεγάλες δυνάμεις έχουν έντονο ενδιαφέρον για την Ανατολική Μεσόγειο. Όπως γράφει το Reuters, η Ουάσιγκτον παρακολουθεί στενά τις κινήσεις των δύο ηγετών, καθώς οι σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ βρίσκονται σε φάση αναπροσαρμογής μετά την εκλογή Τραμπ.
Το Bloomberg επισημαίνει ότι η Ελλάδα εμφανίζεται πλέον ως «πυλώνας σταθερότητας» στην περιοχή, γεγονός που ενισχύει το διπλωματικό της βάρος. Από την πλευρά του, το Politico αναφέρει ότι η Τουρκία θέλει να αποφύγει νέες εντάσεις με την Αθήνα, καθώς δίνει προτεραιότητα στη συνεργασία της με τη Δύση για οικονομικούς και αμυντικούς λόγους.
Προσδοκίες και περιορισμοί
Η ελληνική κυβέρνηση κρατάει χαμηλά τον πήχη. Ο πρωθυπουργός δεν αναμένει θεαματικά αποτελέσματα, αλλά επιδιώκει να καταγραφεί μια «φωτογραφία σταθερότητας» και να στείλει το μήνυμα ότι η Ελλάδα δεν απορρίπτει τον διάλογο.
Αντίθετα, η τουρκική πλευρά θα επιχειρήσει να δείξει ότι, παρά τις διαφορές, υπάρχει δυνατότητα επικοινωνίας. Ωστόσο, τα μεγάλα ζητήματα – όπως η υφαλοκρηπίδα και η αποστρατιωτικοποίηση νησιών – παραμένουν εκτός ουσιαστικής ατζέντας.
Η διάσταση Κύπρου
Πριν από τη συνάντηση με τον Ερντογάν, ο κ. Μητσοτάκης είχε επαφές με τον Κύπριο πρόεδρο Νίκο Χριστοδουλίδη. Στο επίκεντρο βρέθηκε η ενεργειακή διασύνδεση Ελλάδας–Κύπρου–Ισραήλ μέσω του έργου GSI. Η Λευκωσία κρατάει χαμηλούς τόνους, αλλά η Αθήνα επιθυμεί να διασφαλίσει ότι δεν θα υπάρξουν παρερμηνείες που θα μπορούσαν να εκμεταλλευτεί η Άγκυρα.
Συναντήσεις με διεθνείς ηγέτες
Το πρόγραμμα του Έλληνα πρωθυπουργού είναι ιδιαίτερα πυκνό. Πέραν του Τούρκου προέδρου, περιλαμβάνει συναντήσεις με τον Αζέρο πρόεδρο Αλίγιεφ, τον πρόεδρο της Σιέρα Λεόνε Γιούλιος Μαάντα Μπίο, τον πρόεδρο της Υεμένης Ρασάντ Αλ-Αλίμι, καθώς και τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.
Η παρουσία του κ. Μητσοτάκη στη δεξίωση του προέδρου Τραμπ για τους ηγέτες που συμμετέχουν στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ αναμένεται να αποτελέσει μια ακόμη ευκαιρία για παρασκηνιακές επαφές.
Τι μένει μετά
Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι το σημερινό ραντεβού δεν πρόκειται να φέρει «λύσεις», αλλά κυρίως να κρατήσει ανοιχτούς τους διαύλους επικοινωνίας. Η Ελλάδα δεν θέλει να δώσει εικόνα χώρας που αρνείται τον διάλογο, ενώ η Τουρκία αναζητά διεθνή νομιμοποίηση.
Στην πραγματικότητα, η συνάντηση Μητσοτάκη – Ερντογάν αποτελεί περισσότερο ένα τεστ προθέσεων και λιγότερο μια διαπραγμάτευση με απτά αποτελέσματα.
Η Νέα Υόρκη γίνεται ξανά τόπος συνάντησης για τους δύο ηγέτες, σε μια περίοδο που οι γεωπολιτικές ισορροπίες αλλάζουν. Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις κινούνται μεταξύ ελεγχόμενης έντασης και ανάγκης για διάλογο, με τα διεθνή μέσα ενημέρωσης να υπογραμμίζουν ότι, παρά τις δυσκολίες, η επικοινωνία παραμένει η μόνη ρεαλιστική οδός.
Το παρασκήνιο πίσω από τις κλειστές πόρτες
Σύμφωνα με διπλωματικές πηγές που μίλησαν ανεπίσημα στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης, η Αθήνα προσήλθε στη Νέα Υόρκη με στόχο να «κρατήσει χαμηλά τους τόνους» αλλά και να υπενθυμίσει στον Τούρκο πρόεδρο ότι η Ελλάδα δεν πρόκειται να αποδεχθεί ούτε βήμα πίσω στα θέματα κυριαρχίας. «Ο πρωθυπουργός θέλει να δείξει ότι είναι διαθέσιμος για διάλογο, αλλά χωρίς καμία συζήτηση για υφαλοκρηπίδα ή αποστρατιωτικοποίηση», τόνιζε χαρακτηριστικά ανώτατη κυβερνητική πηγή.
Από την άλλη, η τουρκική αντιπροσωπεία έφτασε στη Νέα Υόρκη με διάθεση να αξιοποιήσει το διεθνές momentum, ιδιαίτερα μετά τις επαφές Ερντογάν με Αμερικανούς και Ευρωπαίους αξιωματούχους. Στελέχη της Άγκυρας έλεγαν πως «η Τουρκία δεν θέλει θερμό επεισόδιο, αλλά χρειάζεται να φανεί ότι έχει ρόλο σε όλα τα μεσογειακά μέτωπα».
Η εκτίμηση πολλών διπλωματών είναι ότι η φωτογραφία των δύο ηγετών στο «Σπίτι της Τουρκίας» θα λειτουργήσει περισσότερο επικοινωνιακά, παρά ουσιαστικά. Ωστόσο, σε περιόδους διεθνούς αστάθειας, ακόμη και αυτή η εικόνα θεωρείται πολύτιμη.
