Πριν από περίπου πέντε χρόνια, από τη Γουχάν της Κίνας, άρχισε να εξαπλώνεται ένας ιός που δεν είχε εμφανιστεί ποτέ ξανά στον κόσμο. Ο κορονοϊός, που αργότερα ονομάστηκε SARS-CoV-2, προκάλεσε εκατομμύρια θανάτους σε όλο τον κόσμο, ανέτρεψε τη φυσιολογική ροή της ζωής και έθεσε σε δοκιμασία την επιστήμη.
Η πανδημία COVID-19 ανέδειξε επίσης τις βαθιές ανισότητες στην παγκόσμια υγεία και τις αδυναμίες των εθνικών συστημάτων υγείας, αναδιαμορφώνοντας ταυτόχρονα και την αντίληψη του κοινού για την αντιμετώπιση νέων θανατηφόρων αναδυόμενων ιών.
Ο ιός SARS-CoV-2 δεν έχει εξαφανιστεί. Έχει μεταλλαχθεί και εξακολουθεί να βρίσκεται ανάμεσά μας. Η ανθρωπότητα – σε μεγάλο βαθμό – έχει αποκτήσει πλέον ανοσία μέσω εμβολιασμών και λοιμώξεων, ωστόσο η επιστημονική κοινότητα συνεχίζει να παρακολουθεί στενά τον ιό που άλλαξε τον κόσμο, καθώς κρίσιμα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα: Από πού προήλθε ο ιός; Πόσες ζωές αφαιρέθηκαν πραγματικά; Ποια είναι η επίδραση των παραλλαγών και της long COVID;
Με φόντο τις επιστημονικές προκλήσεις και τις πολιτικές αντιπαραθέσεις, το Associated Press παρουσίασε τα πέντε σημεία που εξακολουθούν να αποτελούν μυστήριο…
Ποια είναι η προέλευση του ιού SARS-CoV-2;
Δεν γνωρίζουμε με βεβαιότητα. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι ο ιός πιθανότατα κυκλοφορούσε σε νυχτερίδες, όπως και άλλοι κορωνοϊοί, και μεταδόθηκε στον άνθρωπο μέσω άλλων ζώων. Αυτά τα ζώα ενδέχεται να μολύνθηκαν και να μετέδωσαν τον ιό μέσω των αγορών άγριας ζωής της Γουχάν, όπου εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα τον Νοέμβριο του 2019.
Ωστόσο αυτή η θεωρία, αν και η πιο δημοφιλής στην επιστημονική κοινότητα, παραμένει στην πραγματικότητα ατεκμηρίωτη. Η Γουχάν φιλοξενεί επίσης ερευνητικά εργαστήρια που μελετούν κορωνοϊούς, γεγονός που έχει τροφοδοτήσει τη συζήτηση για ενδεχόμενη διαρροή του ιού από εργαστήριο. Πρόσφατες εκθέσεις αρμόδιων υπηρεσιών στις ΗΠΑ αλλά και επιτροπής του Κογκρέσου, ενίσχυσαν αυτόν τον ισχυρισμό, υποστηρίζοντας το σενάριο της διαρροής από ερευνητικό εργαστήριο.
Η αναζήτηση της αλήθειας έχει καταστεί δυσκολότερη λόγω πολιτικών αντιπαραθέσεων και κατηγοριών για απόκρυψη στοιχείων από την Κίνα. Η πραγματική προέλευση της πανδημίας μπορεί τελικά να μην αποκαλυφθεί ποτέ πλήρως.
Πόσοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους από την COVID-19;
Η απάντηση είναι πιθανότατα πάνω από 20 εκατομμύρια. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αναφέρει πάνω από 7 εκατομμύρια θανάτους, αλλά οι εκτιμήσεις δείχνουν ότι ο πραγματικός αριθμός είναι τουλάχιστον τριπλάσιος.
Ο ιός συνεχίζει να επηρεάζει κυρίως τους ηλικιωμένους, με τα άτομα άνω των 75 να αποτελούν το μεγαλύτερο ποσοστό νοσηλευόμενων και θανάτων. «Δεν μπορούμε να μιλάμε για την COVID-19 σαν να ανήκει στο παρελθόν, καθώς είναι ακόμη μαζί μας», τονίζει ο επικεφαλής του ΠΟΥ, Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους.
Ποια εμβόλια διατέθηκαν;
Οι επιστήμονες και οι φαρμακευτικές εταιρείες ανέπτυξαν τα εμβόλια κατά της COVID-19 με πρωτοφανή ταχύτητα, σώζοντας δεκάδες εκατομμύρια ζωές. Λιγότερο από ένα χρόνο μετά την ταυτοποίηση του ιού, οι αρχές ενέκριναν τα εμβόλια των Pfizer και Moderna, βασισμένα στην τεχνολογία mRNA. Σήμερα, υπάρχουν και πιο παραδοσιακά εμβόλια, όπως αυτό της Novavax, ενώ έχουν χορηγηθεί πάνω από 13 δισεκατομμύρια δόσεις παγκοσμίως.
Παρά τη σημαντική συμβολή τους, τα εμβόλια δεν είναι τέλεια. Η προστασία από ήπιες λοιμώξεις μειώνεται μετά από λίγους μήνες, ενώ η ανάγκη για συνεχείς αναμνηστικές δόσεις τροφοδοτεί όσους εκφράζουν αμφιβολίες και ενισχύει την «κοινωνική κόπωση».
Ποια παραλλαγή κυριαρχεί σήμερα;
Οι παραλλαγές του ιού είναι αποτέλεσμα γενετικών μεταλλάξεων. Μετά τις αρχικές παραλλαγές, όπως η άλφα και η δέλτα, το φθινόπωρο του 2021 κυριάρχησε η όμικρον, η οποία προκάλεσε τεράστια αύξηση κρουσμάτων αλλά λιγότερο σοβαρές ασθένειες. Σήμερα, κυριαρχεί μια παραλλαγή της όμικρον, γνωστή ως XEC, που αντιστοιχεί σχεδόν στο 45% των κρουσμάτων. Τα υπάρχοντα εμβόλια και φάρμακα παραμένουν αποτελεσματικά απέναντι σε αυτήν.
Τι γνωρίζουμε για το long COVID;
Εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν τη λεγόμενη long COVID, μια κατάσταση με επίμονα συμπτώματα, όπως κόπωση, καρδιαγγειακά προβλήματα και «ομίχλη εγκεφάλου» (συγκεχυμένες σκέψεις, λήθη, κακή συγκέντρωση, αίσθημα κόπωσης, έντονη υπνηλία, μειωμένη πνευματική οξύτητα).
Οι επιστήμονες δεν κατανοούν πλήρως γιατί ορισμένα άτομα αναπτύσσουν long COVID, ακόμα και μετά από ήπιες λοιμώξεις. Μια πιθανή εξήγηση είναι ότι υπολείμματα του ιού παραμένουν στο σώμα για μήνες, χωρίς αυτό όμως να εξηγεί όλες τις περιπτώσεις.
Ποια είναι η επόμενη μέρα;
Η πανδημία COVID-19 άλλαξε τον κόσμο, αποκαλύπτοντας κενά στα συστήματα υγείας και την ανάγκη για ετοιμότητα απέναντι σε μελλοντικές κρίσεις. Αν και η κατάσταση προφανώς δεν έχει σχέση με τα χρόνια της πανδημικής έξαρσης και των lockdown, η ανθρωπότητα πρέπει να παραμείνει σε εγρήγορση, αντιμετωπίζοντας τις προκλήσεις.
