ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ: «Όσο πιο μακριά από το σπίτι, τόσο μεγαλύτερη η αξία του τοστ», λέει χαριτολογώντας ο Αντώνης, 20 ετών, φαντάρος στην Κω. Ο Αντώνης δεν είναι ο μόνος. Όπως και ο Γιώργος από τον Έβρο, εκατοντάδες στρατευμένοι ζουν την καθημερινότητα των Κέντρων Ψυχαγωγίας Μονάδας (ΚΨΜ) σαν ένα παράλληλο μικρόκοσμο.
Ρεπορτάζ: Παντελής Χαριτάκης – ΕΡΕΥΝΑ-tilegrafimanews.gr
Εκεί όπου ο καφές, το σουβλάκι ή μια απλή σοκολάτα λειτουργούν ως μικρές «ανάσες» απέναντι στην αυστηρή ρουτίνα του στρατού – αλλά και ως βάσανο στο πορτοφόλι τους.
Η αθέατη πλευρά της θητείας: Το έξοδο του ΚΨΜ
Η μέρα για τον φαντάρο ξεκινά νωρίς, αλλά οι πρώτες ελεύθερες στιγμές συνήθως έρχονται αργά το απόγευμα. Το ΚΨΜ είναι το μοναδικό σημείο που προσφέρει έναν καφέ με παρέα, ένα σνακ ή μια πίτσα – και μαζί, μια αίσθηση καθημερινότητας. Όμως, όλα έχουν το τίμημά τους:
- Καφές (freddo ή ελληνικός): 1,20 ευρώ
- Τοστ ή σάντουιτς: 0,75 έως 1,50 ευρώ
- Αναψυκτικά: 0,80 – 1,00 ευρώ
- Γλυκίσματα – Σοκολάτες: 0,70 – 1,00 ευρώ
- Καλαμάκι (χοιρινό ή κοτόπουλο): 1,20 – 1,40 ευρώ
- Ενεργειακά ποτά: από 1,20 έως 2 ευρώ (ανάλογα με το στρατόπεδο)
Σύμφωνα με πληροφορίες που προκύπτουν από φαντάρους αλλά και από δημοσιευμένα δελτία του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, δεν υπάρχει ενιαίος τιμοκατάλογος σε όλα τα ΚΨΜ. Οι τιμές καθορίζονται από το εκάστοτε τοπικό στρατοδικείο και τους φορείς που διαχειρίζονται τα πρατήρια, με αποτέλεσμα οι διαφορές να είναι σημαντικές.
Πραγματικές ιστορίες: «Μας σώζει η γιαγιά»
Ο Μάριος, που υπηρετεί στην Κρήτη, μας λέει: «Ξοδεύω περίπου 3 ευρώ την ημέρα μόνο στο ΚΨΜ. Αν δεν υπήρχαν τα 50άρικα που στέλνει η γιαγιά κάθε δύο εβδομάδες, θα έπινα νερό και θα έτρωγα φασόλια για τρεις μήνες». Το επίδομα των 124 ευρώ μηνιαίως που λαμβάνει κάθε στρατεύσιμος από το Υπουργείο Οικονομικών αποδεικνύεται ανεπαρκές, καθώς το 80% των εξόδων φεύγει σε βασικές ανάγκες κατανάλωσης.
Η Έλενα, αδερφή ενός φαντάρου που υπηρετεί στα νησιά, μας λέει: «Του στέλνουμε τουλάχιστον 100 ευρώ κάθε μήνα. Αλλιώς δεν βγαίνει. Δεν μιλάμε για πολυτέλειες, αλλά για να μπορεί να έχει καφέ, γλυκό και κάτι να φάει μετά από 10 ώρες υπηρεσία».
Αυτόματοι πωλητές: Φθηνότεροι ή… παγίδα;
Πολλά στρατόπεδα έχουν αντικαταστήσει το ΚΨΜ με αυτόματους πωλητές, ιδιαίτερα σε νησιά και απομονωμένα φυλάκια. Όμως όπως αποκαλύπτουν οι μαρτυρίες, οι τιμές δεν είναι χαμηλότερες. «Το νερό 0,50 ευρώ, το ενεργειακό 1,80 και η σοκολάτα 1 ευρώ. Δεν έχει διαφορά από περίπτερο», μας λέει ο Δημήτρης, που υπηρετεί στο Πυροβολικό στη Ρόδο.
Μια ιδιότυπη «αγορά» έχει διαμορφωθεί: οι φαντάροι αναγκάζονται να κάνουν παραγγελίες μεταξύ τους, να μοιράζονται έξοδα ή να δημιουργούν άτυπες ομάδες αγοράς. Παρότι απαγορεύεται η εμπορική δραστηριότητα στις μονάδες, το φαινόμενο είναι διαδεδομένο.
Στήριξη ή υποκρισία; Η σιωπηλή οικονομική πίεση
Η Πολιτεία έχει θεσμοθετήσει από το 2023 μια μορφή άυλου επιδόματος για στρατευμένους σε απομακρυσμένες περιοχές. Όμως, σύμφωνα με στοιχεία από την Ανεξάρτητη Αρχή Δημοσίων Εσόδων (ΑΑΔΕ), λιγότεροι από 25% των δικαιούχων έχουν λάβει το ποσό των 100 ευρώ εφάπαξ, λόγω ελλιπών στοιχείων ή καθυστερήσεων στις διασταυρώσεις.
Το ΚΨΜ θα έπρεπε να είναι χώρος προσιτός, με ελεγχόμενες τιμές και φροντίδα για τη μέριμνα του φαντάρου. Στην πράξη όμως, είναι ένας χώρος κατανάλωσης που φορτώνει την οικογένεια με επιπλέον έξοδα.
Το αίτημα για ενιαία τιμολόγηση και έλεγχο
Η ανάγκη για ενιαίο τιμοκατάλογο σε όλα τα στρατόπεδα της χώρας είναι διαρκές αίτημα των στρατευμένων, όπως επιβεβαιώνει και η Επιτροπή Αλληλεγγύης Στρατευμένων. Επίσης ζητείται η δημιουργία ειδικού ελεγκτικού μηχανισμού για να αποτρέπονται φαινόμενα αισχροκέρδειας.
Χιλιάδες οικογένειες πληρώνουν το «κόστος της θητείας» όχι μόνο με τον χρόνο του παιδιού τους, αλλά και οικονομικά. Η στρατιωτική ζωή δεν είναι εύκολη, και όταν η μοναδική σου πολυτέλεια είναι ένας καφές των 1,50 ευρώ, τότε και η πολιτεία οφείλει να σταθεί δίπλα σου πιο έμπρακτα.
Οι ιστορίες των φαντάρων δείχνουν πως η θητεία, πέρα από πατριωτικό καθήκον, είναι και ένα καθημερινό οικονομικό στοίχημα για χιλιάδες νέους. Με μικρές και μεγάλες διαφορές στα στρατόπεδα, με ανατιμήσεις και χωρίς ορατό έλεγχο στις τιμές, οι νέοι αυτοί καλούνται να επιβιώσουν – και να υπηρετήσουν – με 124 ευρώ το μήνα. Η ανάγκη για παρέμβαση δεν είναι απλώς ηθική, αλλά κοινωνική και λειτουργική. Το ΚΨΜ μπορεί να γίνει σημείο στήριξης – ή να παραμείνει ένας ακριβός «καφές ελευθερίας».
