ΤΟΥΡΚΙΑ: Η αναγγελία εξόδου του ωκεανογραφικού πλοίου Πίρι Ρέις στο Αιγαίο δεν είναι μια απλή κίνηση ρουτίνας. Επαναφέρει με τον πιο εμφατικό τρόπο την πάγια τουρκική αμφισβήτηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων, ενώ συγχρονίζεται με κρίσιμες διεθνείς εξελίξεις γύρω από τα ενεργειακά κοιτάσματα και τις ελληνοτουρκικές επαφές ενόψει της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ.
Ρεπορτάζ: Παντελής Χαριτάκης- tilegrafimanews.gr
Η Άγκυρα, μέσω της NAVTEX που εκδόθηκε από τον υδρογραφικό σταθμό της Σμύρνης, δείχνει ότι δεν έχει εγκαταλείψει την επιδίωξη να «γκριζάρει» περιοχές δυτικά της Λέσβου, νότια της Χίου και κοντά στη νησίδα Καλόγερος. Πρόκειται για περιοχές που, αν και βρίσκονται σε διεθνή ύδατα, εμπίπτουν στην ελληνική αρμοδιότητα αδειοδότησης ερευνών, σύμφωνα με το Δίκαιο της Θάλασσας.
Η ελληνική απάντηση: αντι-NAVTEX και στρατηγική επιτήρησης
Η Αθήνα αντέδρασε άμεσα, εκδίδοντας αντι-NAVTEX μέσω του υδρογραφικού σταθμού Ηρακλείου, ενώ παράλληλα δέσμευσε το πεδίο βολής της Άνδρου για ασκήσεις. Η επιλογή αυτή δεν είναι τυχαία: η Τουρκία διαχρονικά αμφισβητεί την ελληνική χρήση της συγκεκριμένης περιοχής, θεωρώντας ότι περιορίζει τις επιχειρησιακές δυνατότητες του τουρκικού στόλου.
Διπλωματικές πηγές στο Υπουργείο Εξωτερικών υπογραμμίζουν ότι η Αθήνα «θα παρακολουθεί στενά κάθε κίνηση του Πίρι Ρέις» και δεν πρόκειται να αποδεχθεί καμία παραβίαση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων. Στρατιωτικές πηγές, επίσης, τονίζουν ότι η Πολεμική Αεροπορία και το Πολεμικό Ναυτικό βρίσκονται σε ετοιμότητα για αποτροπή οποιουδήποτε τετελεσμένου.
Η τουρκική θεώρηση της υφαλοκρηπίδας
Η Άγκυρα επιμένει στην αμφισβήτηση της ελληνικής θέσης ότι τα νησιά διαθέτουν πλήρη επήρεια σε θαλάσσιες ζώνες. Σύμφωνα με το αφήγημα που προβλήθηκε εκ νέου μέσα από τον θαλάσσιο χωροταξικό χάρτη της Τουρκίας, το Αιγαίο πρέπει να «μοιραστεί» με βάση τις ηπειρωτικές ακτές, αφήνοντας τα ελληνικά νησιά εγκλωβισμένα στα 6 ναυτικά μίλια.
Η θέση αυτή, που αντιβαίνει ξεκάθαρα στη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας, έχει επανειλημμένα καταδικαστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ωστόσο, η Τουρκία εργαλειοποιεί το ζήτημα, εμφανίζοντάς το ως «διαφορά» που πρέπει να συζητηθεί σε ένα ευρύτερο πακέτο ελληνοτουρκικού διαλόγου.
Η παράμετρος Chevron και οι ενεργειακές προεκτάσεις
Η συγκυρία δεν είναι άσχετη με το ενδιαφέρον της αμερικανικής Chevron για έρευνα στα θαλάσσια τεμάχια «Κρήτη-1» και «Κρήτη-2». Η Τουρκία, που βλέπει να χάνει σταδιακά το ενεργειακό παιχνίδι της Ανατολικής Μεσογείου, αντιδρά με κίνηση αντιπερισπασμού στο Αιγαίο.
Έμπειροι διπλωμάτες εκτιμούν ότι η επιλογή του Πίρι Ρέις, ενός πλοίου με περιορισμένες ερευνητικές δυνατότητες, έχει περισσότερο συμβολικό και πολιτικό χαρακτήρα. Θυμίζει την κρίση του 1987, όταν το ίδιο πλοίο είχε βγει στο Αιγαίο και οι δύο χώρες έφτασαν ένα βήμα πριν τη σύγκρουση.
Τι γράφουν τα τουρκικά μέσα ενημέρωσης
Στην Τουρκία, η εφημερίδα Hürriyet παρουσιάζει την έξοδο του Πίρι Ρέις ως «νόμιμο δικαίωμα της Άγκυρας» να διεξάγει έρευνες στην «τουρκική υφαλοκρηπίδα». Σχολιάζει ότι η Ελλάδα «μεγαλώνει τεχνητά» τις διαφορές και ότι η Άγκυρα απλώς «υπερασπίζεται τα συμφέροντά της».
Αντίστοιχα, η Sabah κάνει λόγο για «προβοκατόρικη στάση της Αθήνας» με την έκδοση αντι-NAVTEX, τονίζοντας ότι η Τουρκία «δεν θα επιτρέψει στην Ελλάδα να εγκλωβίσει τη χώρα της σε λίγα μίλια Αιγαίου».
Η ρητορική αυτή αποκαλύπτει τον τρόπο με τον οποίο η τουρκική κοινή γνώμη «εκπαιδεύεται» να θεωρεί τις περιοχές αυτές ως «φυσική προέκταση» των τουρκικών ακτών, παραγνωρίζοντας πλήρως τα δικαιώματα των ελληνικών νησιών.
Η εικόνα στα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης
Η στάση των ευρωπαϊκών μέσων είναι σαφώς πιο ψύχραιμη αλλά όχι λιγότερο ανήσυχη. Η Le Mondeτονίζει ότι η τουρκική κίνηση «σκιάζει» τις προσεχείς επαφές Μητσοτάκη – Ερντογάν και εκτιμά ότι η κρίση στο Αιγαίο «αναβιώνει ένα από τα παλαιότερα ανοιχτά μέτωπα της Μεσογείου».
Η γερμανική Die Welt σχολιάζει ότι «η Τουρκία επιλέγει την κλιμάκωση σε μια στιγμή που θα έπρεπε να επενδύει στη διπλωματία» και συνδέει την κίνηση με τον εκνευρισμό της Άγκυρας για τις συμφωνίες της Ελλάδας με την αμερικανική Chevron.
Από την πλευρά της, η βρετανική Financial Times προειδοποιεί ότι «η ενεργειακή σκακιέρα της Μεσογείου δεν αφήνει περιθώρια για λάθη» και καλεί τις δύο πλευρές να αποφύγουν ενέργειες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ατύχημα.
Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις στο «κατώφλι» της Νέας Υόρκης
Η κίνηση του Πίρι Ρέις έρχεται σε μια περίοδο που Αθήνα και Άγκυρα προετοιμάζουν το πλαίσιο της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν στη Νέα Υόρκη. Η ελληνική πλευρά επιθυμεί να διατηρηθεί ανοιχτός ο δίαυλος επικοινωνίας, αλλά θέτει ως αδιαπραγμάτευτη γραμμή ότι η μόνη διαφορά προς συζήτηση είναι η οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών.
Η τουρκική επιμονή να «πακετάρει» κι άλλα ζητήματα – από την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών μέχρι την αναγνώριση «τουρκικής μειονότητας» – καθιστά τον διάλογο εξαιρετικά δύσκολο. Σε αυτό το κλίμα, η συμβολική έξοδος του Πίρι Ρέις περισσότερο υπονομεύει παρά διευκολύνει τις προσπάθειες επαναπροσέγγισης.
Η ευρωπαϊκή στάση και οι προοπτικές
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επανειλημμένα καλέσει την Τουρκία να αποφύγει ενέργειες που αυξάνουν την ένταση. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή υπενθύμισε πρόσφατα ότι «οι σχέσεις καλής γειτονίας είναι θεμελιώδης προϋπόθεση για την πρόοδο των ευρωτουρκικών σχέσεων». Ωστόσο, πέρα από δηλώσεις, οι Βρυξέλλες δεν φαίνεται να έχουν την πρόθεση να επιβάλουν άμεσα μέτρα.
Αντίθετα, η Ουάσινγκτον εμφανίζεται πιο ενεργή, καθώς η παρουσία της Chevron στα ελληνικά ύδατα συνδέει το ζήτημα με τα αμερικανικά συμφέροντα. Αυτό δημιουργεί έναν νέο παράγοντα πίεσης προς την Άγκυρα, η οποία γνωρίζει ότι η αντιπαράθεση με τις ΗΠΑ δεν είναι προς το συμφέρον της.
Η υπόθεση του Πίρι Ρέις αποδεικνύει πόσο εύθραυστες είναι οι ισορροπίες στο Αιγαίο. Η Τουρκία χρησιμοποιεί ένα παλιό πλοίο ως πολιτικό εργαλείο, επιδιώκοντας να αμφισβητήσει τα ελληνικά δικαιώματα και να στείλει μηνύματα τόσο προς την Ελλάδα όσο και προς τις ΗΠΑ και την Ευρώπη.
Η Αθήνα, από την πλευρά της, επιμένει στη γραμμή του διεθνούς δικαίου και ενισχύει την αποτρεπτική της παρουσία. Όμως, όσο το ζήτημα της υφαλοκρηπίδας παραμένει άλυτο, κάθε έξοδος του Πίρι Ρέις θα αναζωπυρώνει τον κίνδυνο κρίσης. Και αυτό είναι κάτι που γνωρίζουν πολύ καλά τόσο οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες όσο και η Ουάσινγκτον.
