Γράφει ο Πέτρος Γκάτζιος, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ
Τον Μάιο του 2015 η Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Ατζέντα για τη μετανάστευση η οποία περιείχε μέτρα για την αντιμετώπιση του μεταναστευτικού/προσφυγικού.
Το Σεπτέμβριο του 2015 καθορίστηκαν οι δράσεις προτεραιότητας στο πλαίσιο του Προγράμματος Δράσης που έπρεπε να εφαρμοστούν άμεσα. Τον Οκτώβριο του 2015 αποφασίστηκε και ένα πλάνο δράσης 17 σημείων αναφορικά με τα Δυτικά Βαλκάνια επί του θέματος. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο (ΕΣ) του Δεκεμβρίου 2015 από την άλλη, απαρίθμησε σειρά μέτρων/αποφάσεων ώστε να διασφαλιστεί η ακεραιότητα του Σένγκεν.
Στις 10/02/2016, ο Ευρωπαίος Επίτροπος αρμόδιος για θέματα Μετανάστευσης Δημήτρης Αβραμόπουλος, δημοσιοποίησε εκθέσεις και αναφορές όπου ενημερώνει για τις προόδους και τις καθυστερήσεις αναφορικά με την αντιμετώπιση του προσφυγικού/ μεταναστευτικού ζητήματος από Κράτη Μέλη (Κ-Μ) και Επιτροπή. Τα παραπάνω κείμενα θα συζητηθούν στο επερχόμενο ΕΣ.
Προτεραιότητες για την ΕΕ συλλογικά, αποτελούν η κατασκευή των hotspots, η επανενερ-γοποίηση του προγράμματος επιστροφών, η μετεγκατάσταση και οι χώροι υποδοχής, καθώς και η βοήθεια στη διαχείριση των εξωτερικών συνόρων.
Όλες οι παραπάνω προτεραιότητες, δυστυχώς αφορούν την Ελλάδα όπου παρόλο που για τα hot spots δείχνουμε να προλαβαίνουμε τις προθεσμίες, το πρόβλημα εστιάζεται σε δύο θέματα: πρώτον, στη σύσταση της Επιτροπής η Ελλάδα ως χώρα πρώτης υποδοχής να εφαρμόζει τη συμφωνία του Δουβλίνου και δεύτερον, που ήταν και εκείνο που πυροδότησε την ένταση στο Συμβούλιο Υπουργών του Δεκεμβρίου 2015 και συνεχίστηκε και στο άτυπο Συμβούλιο του Ιανουαρίου 2016, στη φύλαξη των συνόρων της ΕΕ.
Οι συστάσεις για την Ελλάδα αναφορικά με τη λήψη επειγόντων μέτρων, αποβλέπουν στην σταδιακή επανέναρξη των μεταφορών στο πλαίσιο του κανονισμού του Δουβλίνου. Αυτή τη στιγμή οι χώρες δεν μπορούν να επιστρέψουν μετανάστες στην Ελλάδα εξαιτίας σχετικής απόφασης του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου το 2011 λόγω των ελλείψεων στις υποδομές[1].
Η Ελλάδα καλείται λοιπόν, να παρουσιάσει έκθεση τον Μάρτιο, προκειμένου να φανεί κατά πόσο στη χώρα υπάρχουν οι συνθήκες που θα επιτρέπουν στα κράτη μέλη να επιστρέφουν μετανάστες στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της συμφωνίας του Δουβλίνου.
Η Επιτροπή παράλληλα, συζήτησε σχέδιο συστάσεων για την Σένγκεν και την αντιμετώπιση των κενών που εμφανίστηκαν στην Ελλάδα στη φύλαξη των συνόρων της ΕΕ, σύμφωνα με το Άρθρο 19β του Κώδικα Σένγκεν[2].
Το επόμενο στάδιο είναι η Επιτροπή να στείλει τις συστάσεις στο Συμβούλιο των Υπουργών το οποίο αν τις εγκρίνει, μας δίνεται διορία τριών μηνών, ειδάλλως μπορεί να προταθεί προσωρινός εξάμηνος έλεγχος συνόρων, ο οποίος μπορεί να παραταθεί τρείς φορές ακόμη.
Οι Γιάννης Δραγασάκης (10/02/2016) και Γιάννης Μουζάλας (09/02/2016 και 11/02/2016) παραδέχτηκαν ανοικτά τον παραπάνω κίνδυνο, τον οποίο όμως προσπάθησαν να μετριάσουν, αφού ισχυρίζονται πως θα μείνουν στη χώρα μας γύρω στους 50.000-60.000, χωρίς να αναφέρουν καθόλου τα προβλήματα που θα προκαλέσει στην ελληνική οικονομία ένας προσωρινός έλεγχος συνόρων, ιδιαίτερα αν επιβληθεί στην αρχή της καλοκαιρινής περιόδου!
Μπορεί όπως έχω αναφέρει σε προηγούμενη ανάλυσή μου ο αποκλεισμός μίας χώρας από τη ζώνη Σένγκεν παρά τη θέλησή της να είναι νομικά ανέφικτος, ωστόσο υπάρχουν δυνατότητες αυξημένων ελέγχων, μέσω της προσωρινής επαναφοράς των συνοριακών ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα.
Η δημοσιοποίηση Έκθεσης στις 02/02/2016, έδειξε πάντως τις διαθέσεις της Επιτροπής: «The recommendations seek to ensure that Greece applies all Schengen rules related to management of external border correctly and effectively».
Ο Δημήτρης Αβραμόπουλος επί της ουσίας, ακολουθεί κατά γράμμα τους κανόνες που ισχύουν. Είχε προηγηθεί δημοσιοποίηση σχεδίου Έκθεσης που όμως αφορούσε έλεγχο που έγινε μεταξύ 10-13/11/2015, στέλνοντας προειδοποιητική βολή!
Αναφορικά με την μετεγκατάσταση πολλές χώρες προβάλουν ως επιχείρημα για την δική τους αργοπορία το γεγονός ότι ακόμη δεν έχουν δημιουργηθεί τα hot spots και επομένως οι πρόσφυγες δεν μπορούν να κατανεμηθούν στην Ευρώπη.
Ο μηχανισμός μετεγκατάστασης αφορά συνολικά 160.000 άτομα που έχει αποφασιστεί να μετεγκατασταθούν τα επόμενα δύο χρόνια. Την Ελλάδα αφορούν 66.400 και μέχρι στιγμής (10/02/2016) έχουν προχωρήσει 218 περιπτώσεις και 279 από Ιταλία!
Σχετικά με τις επιστροφές, η Επιτροπή αναφέρει (10/02/2016) πως από τις αρχές του 2015 η Ελλάδα έχει πραγματοποιήσει 16.131 αναγκαστικές επιστροφές και 3.460 υποβοηθούμενης εθελουσίας επιστροφής των οικονομικών μεταναστών, οι οποίοι δεν είχαν δικαίωμα του ασύλου στην Ευρώπη. Οι αριθμοί αυτοί είναι πολύ λίγοι σε σχέση με τις 800.000 αφίξεις που είχαμε το 2015.
Υπενθυμίζουμε πως το Δεκέμβριο του 2015, η Επιτροπή σε έκθεσή της[3] ανέφερε πως η Ελλάδα εξακολουθεί να στερείται «συνολικής στρατηγικής επιστροφών» και «δεν έχει επαρκείς δυνατότητες κράτησης παράτυπων μεταναστών».
Υπενθυμίζουμε επίσης πως τις τελευταίες βδομάδες, παρατηρείται μείωση των Σύριων προσφύγων και αύξηση των παράτυπων μεταναστών. Το 45% όσων μπαίνουν στην Ελλάδα είναι πρόσφυγες από τη Συρία, και το 55% οικονομικοί μετανάστες όπου υπάρχει ο κίνδυνος να παραμείνουν εδώ.
Η βιαστική απόφαση της Ελλάδας (05/02/2016) να αναγνωρίσει την Τουρκία ως «τρίτη χώρα ασφαλούς διέλευσης» δεν έχει νομικό πάτημα αν και από την επίσκεψη Μέρκελ στην Τουρκία (08/02/2016), πληροφορίες ανέφεραν ότι Γερμανοί και Ολλανδοί νομικοί εξετάζουν τον τρόπο για να γίνει αυτό εφικτό.
Σε αντίθεση με την Ελλάδα, οι παρατηρήσεις της Επιτροπής για την Τουρκία (10/02/2016) είναι πιο ισορροπημένες και δεν πιέζουν στο βαθμό που θα έπρεπε, ιδίως για τη χώρα μας, αφού απλά αναφέρουν πως πρέπει να βελτιώσει η Τουρκία την εφαρμογή της διμερούς συμφωνίας με την Ελλάδα. Ανταυτού, στις επόμενες δύο εβδομάδες, η Τουρκία θα λάβει 3 δις ευρώ από την ΕΕ για την αντιμετώπιση του προσφυγικού!
Αναφορικά με το δημοσιονομικό σκέλος του προσφυγικού, δυστυχώς η χώρα μας δεν έχει αξιοποιήσει τα χρήματα από την ΕΕ. Η ενίσχυση φτάνει τα 509,4 εκατομμύρια ευρώ (περίοδος 2014-20), για προγράμματα που έχουν εγκριθεί, πρέπει όμως η Ελλάδα να προχωρήσει τις νομικές διαδικασίες για να τα εκταμιεύσει.
Αντιθέτως, τα ποσά που χρειάζονται για τη στοιχειώδη εξυπηρέτηση των προσφύγων και μεταναστών η κυβέρνηση τα παίρνει από τον Προϋπολογισμό, όταν ο κ. Στουρνάρας σε προδημοσίευση (06/02/2016) έκθεσης της Τράπεζας της Ελλάδας, υπολογίζει πως οι δαπάνες θα ξεπεράσουν τα 600 εκατ. ευρώ, όσα δηλαδή ζήτησε η Αυστρία το περασμένο Σαββατοκύριακο από την Επιτροπή για τη διαχείριση των προσφύγων!
Το γεγονός επεσήμανε και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο η Επίτροπος Κορίνα Κρέτσου (04/02/2016), η οποία έθεσε και θέμα νησιωτικότητας[4], καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ αντιμετωπίζει τη χώρα ενιαία, και δεν ζητάει εξαίρεση για τα νησιά. Στα έξοδα προσθέτω και τα 25,1 εκατ. ευρώ που πρέπει να δώσει η Ελλάδα στην Τουρκία στο πλαίσιο της συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας για το προσφυγικό!
Μαζί με όλα τα παραπάνω πρέπει να επισημάνω και τον κίνδυνο τα εθνικά μας θέματα να επιστρέψουν μέσω της ευρωπαϊκής οδού:
Στη άτυπη σύνοδο των ΥΠΕΞ (06/02/2016) της Ολλανδικής Προεδρίας, Ουγγαρία και Αυστρία ζήτησαν την περίφραξη των συνόρων Ελλάδας με πΓΔΜ και Βουλγαρία, επαναφέροντας επί της ουσίας την προ ημερών Σλοβενική πρόταση, η FRONTEX να δραστηριοποιείται στη πΓΔΜ αντί της Ελλάδας που είναι Κ-Μ.
Το σχέδιο δράσης και η συμφωνία μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας (29/11/2015) από την άλλη, θίγει το θέμα κοινών περιπολιών στο Αιγαίο[5], ενώ και οι προτάσεις εμπλοκής του ΝΑΤΟ μπορεί να περιπλέξουν τα πράγματα.
[1] «It will be for Member States authorities under the control of their courts and the Court of Justice to decide whether they consider that the conditions are such that a limited resumption of transfers can commence».
[2] Σε περίπτωση σοβαρών συνεχών ανεπαρκειών στη διενέργεια ελέγχων στα εξωτερικά σύνορα, η Επιτροπή μπορεί να συστήσει ορισμένα ειδικά μέτρα (Άρθρο 19α), ή εάν η κατάσταση αυτή συνεχίζεται, μπορεί να προτείνει στο Συμβούλιο Υπουργών την προσωρινή επαναφορά των συνοριακών ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα. Σε αυτή την περίπτωση, οι εσωτερικοί συνοριακοί έλεγχοι μπορεί να παραταθούν μέχρι δύο έτη.
The Schengen evaluation mechanism provides for monitoring visits to Member States on an annual and multi-annual basis. On average, 5-7 Member States are evaluated each year. Following each visit, a Schengen Evaluation Report is drawn up and agreed by the Schengen evaluation committee of member state experts. If the report identifies any weaknesses in management of the external border, then recommendations for remedial action are presented. The recommendations are submitted by the Commission to the Council for adoption.
Articles 23, 24 and 25: Temporary Reintroductions of border controls by Member States.
Articles 19 and 26: Threat to the overall functioning of the internal Schengen area.
[3] European Border and Coast Guard and effective management of Europe’s external Borders, COM 2015, 673, 15/12/15.
[4] Θέση που διασφαλίσαμε στη Συνθήκη της Λισαβόνας ως κυβέρνηση Καραμανλή..
[5] Μεταξύ άλλων το «Κοινό Σχέδιο Δράσης» αναφέρεται και σε κοινές περιπολίες κρατών-μελών και Τουρκίας (σελ. 3).
