Γράφει η Δήμητρα Θώδη, Δόκιμη Αναλύτρια ΚΕΔΙΣΑ
Αναμφίβολα, οι μεταναστευτικές και προσφυγικές ροές αποτελούν ένα διαχρονικό φαινόμενο που στις μέρες μας οξύνεται όλο και περισσότερο.
Διανύουμε, μάλιστα μια περίοδο όπου ένα μεταναστευτικό-προσφυγικό κύμα άνευ προηγουμένου ‘πλήττει’ την Ελλάδα και την Ευρώπη.
Με αφορμή την πρόσφατη δήλωση του Ευρωπαίου Επιτρόπου μετανάστευσης, Δημήτρη Αβραμόπουλου, ότι «η έξοδος από τη Συνθήκη Σένγκεν θα σημάνει την αρχή της εξόδου της Ελλάδας απ’την Ευρώπη», αξίζει να αναφερθούμε στη απαρχή και τη σύνθεση της δεδομένης Συνθήκης καθώς και στις επιπτώσεις αυτής στο μεταναστευτικό-προσφυγικό ζήτημα.
Η Συνθήκη του Σένγκεν που υπεγράφη στις 14 Ιουνίου 1985 ανάμεσα σε πέντε χώρες (Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία) αποσκοπώντας στη σύσταση μιας επικράτειας δίχως εσωτερικά σύνορα. Σε πλήρη ισχύ τέθηκε τελικά το 1995. Έως τώρα, 26 χώρες ανήκουν στη Ζώνη Σένγκεν, εκ των οποίων 22 είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης(η Ελλάδα προσχώρησε σ’αυτή το 1992). Ας δούμε, όμως, ποια είναι τα θεμελιώδη στοιχεία που απαρτίζουν τη δεδομένη Συνθήκη:
Κατάργηση ελέγχων στα εσωτερικά σύνορα και εντατικοποίηση των ελέγχων στα κοινά εξωτερικά σύνορα (μέσω της ενίσχυσης της φύλαξης των επίγειων, εναέριων και θαλάσσιων συνόρων και μέσω της συγκέντρωσης στοιχείων για πολίτες όχι μόνο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και των τρίτων χωρών).
Κοινοί κανόνες περί ασύλου.
Κοινή λίστα χωρών όπου απαιτείται η βίζα.
Δικαίωμα καταδίωξης ατόμων, ακόμα κι εκτός των συνόρων μιας χώρας.
Δημιουργία συστήματος πληροφοριών Σένγκεν που καθιστά εφικτή την ανταλλαγή στοιχείων καταζητούμενων ατόμων και κλεμμένων αντικειμένων μεταξύ των αστυνομικών αρχών.
Κοινές απόπειρες καταπολέμησης της λαθρομετανάστευσης, της διακίνησης των ναρκωτικών και άλλων παράνομων δραστηριοτήτων.
Διάκριση μεταξύ πτήσεων εντός κι εκτός Σένγκεν στα αεροδρόμια.
Προσφυγικό Ζήτημα και Μεσόγειος
Αδιαμφισβήτητα, το 2015, το ποσοστό των μεταναστών εκτοξεύθηκε στα ύψη τόσο λόγω της τρομοκρατίας, όσο και λόγω των πολέμων που εμπλέκουν άμεσα ή έμμεσα όλο και περισσότερες χώρες. Σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης της Γενεύης, πάνω από 430.000 πρόσφυγες και μετανάστες (κυρίως απ΄τη Συρία, αλλά και το Αφγανιστάν, τη Νιγηρία, τη Σομαλία και την Ερυθραία) έχουν διασχίσει το Μεσογειακό χώρο, με πρωταρχική πύλη εισόδου την Ελλάδα, όπου πέρασαν περισσότεροι από 310.000 άνθρωποι. Ανάλογη κατάσταση επικρατεί και στη γειτονική Ιταλία, όπου έχουν φθάσει πάνω από 120.000 άνθρωποι, αλλά και την Ισπανία( πάνω από 120.000 μετανάστες-πρόσφυγες) και την Μάλτα. Παράλληλα, άλλοι 3.000 περίπου άνθρωποι υπολογίζεται ότι πνίγηκαν φέτος στη Μεσόγειο. Σύμφωνα, μάλιστα, με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, το νέο προσφυγικό ρεύμα είναι τόσο μεγάλο στην Ελλάδα(ιδιαίτερα στη Λέσβο, την Κω, τη Λέρο, την Ειδομένη και τη Ρόδο, αλλά και στο κέντρο της Αθήνας)την Ιταλία και την Ουγγαρία, ώστε οι συνθήκες διαβίωσης και επιβίωσης των ανθρώπων αυτών χαρακτηρίζονται άθλιες, καθώς αφενός αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια και την πατρίδα τους και αφετέρου έρχονται αντιμέτωποι με τον ρατσισμό και την αφιλόξενη και μερικές φορές, απάνθρωπη συμπεριφορά των χωρών υποδοχής με προφανή εξαίρεση την περίπτωση της Ελλάδος. Έτσι, έχουν ληφθεί μέτρα για τη δημιουργία κέντρων υποδοχής στις χώρες υποδοχής για τη βελτίωση των συνθηκών ζωής τους.
«Κλείσιμο» Συνόρων στην Ευρώπη
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι η Γερμανία αποφάσισε να άρει μερικώς τη Συνθήκη Σένγκεν στα σύνορά της με την Αυστρία, ενώ η Κροατία ανακοίνωσε το «κλείσιμο» των συνόρων της με τη Σερβία, ύστερα από την έλευση πάνω από 10.000 προσφύγων και τα σοβαρά επεισόδια που οδήγησαν στον θάνατο ενός πρόσφυγα(γεγονός που οδήγησε στον εγκλωβισμό δεκάδων χιλιάδων μεταναστών στο σερβικό έδαφος) και η Ουγγαρία ύψωσε φράκτη στα σύνορα με την Κροατία. Κάτι ανάλογο συνέβη και στη Σλοβενία και την ΠΓΔΜ. Ταυτόχρονα, τα Σκόπια «έκλεισαν» τα σύνορά τους για χιλιάδες πρόσφυγες. Επιπλέον, τα σύνορά της «έκλεισε» κι η Γαλλία μετά τις τρομοκρατικές επιθέσεις του ISIS στο Παρίσι. Ακόμη, η Βουλγαρία «έκλεισε» τα σύνορα της για τους παράνομους μετανάστες, ενώ η Δανία «έκλεισε» τα σύνορα για να εμποδίσει την έξοδο των προσφύγων.
Σημαντική είναι, επίσης, η αναφορά στη δήλωση της αυστριακής υπουργού Εσωτερικών, Γιοχάνα Μικλ-Λάιτνερ ότι « η Ευρώπη θα κλείσει τα σύνορά της στην Ελλάδα». Τι συνεπάγεται, όμως, αυτό για την Ελλάδα; Η απόφαση σημαντικού αριθμού Ευρωπαϊκών χωρών να «κλείσουν» τα σύνορά τους, αφήνοντας έτσι μεγάλο ποσοστό προσφύγων αποκλεισμένο στον ελλαδικό χώρο οδηγεί την Ελλάδα σε αδιέξοδο καθώς καλείται ν’αντιμετωπίσει μόνη της το σοβαρό αυτό ζήτημα, έχοντας απομονωθεί πλήρως απ’τις υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες και μη δυνάμενη ν’ανταποκριθεί οικονομικά σε μια τέτοια κατάσταση.
Επιπρόσθετα, ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, Βόλφγκανγκ Σόιμπλε τόνισε την ανάγκη χορήγησης χρημάτων απ’την Ευρωπαϊκή Ένωση για την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης. Ταυτόχρονα, ο Ολλανδός υπουργός Οικονομικών, Γερούν Ντάισελμπλουμ ζήτησε άμεση χορήγηση τριών δισεκατομμυρίων ευρώ στην Τουρκία προκειμένου να μπορέσει ν’αντιμετωπίσει την προσφυγική κρίση που εν πολλοίς η ίδια προκάλεσε με την υποστήριξη των Τζιχαντιστών του ISIS στη Συρία. Σε αυτό το σημείο, τίθενται τα εξής ερωτήματα: Γιατί δεν παρέχεται καμία βοήθεια στην Ελλάδα που αποτελεί το βασικό κέντρο των προσφυγικών ροών; Γιατί τείνει να διευκολυνθεί η θέση της Τουρκίας από μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι της Ελλάδας που είναι ήδη μέλος αυτής και (υποτίθεται) ωφελείται από τη συνεργασία με τα υπόλοιπα μέλη της;
Συμπερασματικά λοιπόν η μεταναστευτική-προσφυγική κρίση μπορεί ν’αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά μόνο με την σύμπραξη των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και όχι με το τμηματικό «κλείσιμο» των συνόρων και την ανάληψη της απόλυτης ευθύνης από μια μόνο χώρα, καθώς αυτό θα οδηγούσε σε έναν άνισο κοινωνικό και οικονομικό καταμερισμό του κόστους της μεταναστευτικής-προσφυγικής κρίσης που προκλήθηκε κυρίως από τις άφρονες στρατιωτικές επεμβάσεις της Δύσης στη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική.
