Θεσσαλονίκη: Ο ήχος από τους νταχάρεδες και τη βροντόφωνη θρακιώτικη λύρα κυριαρχεί στον χώρο και τέσσερα – πέντε ζευγάρια πόδια πατούν στιβαρά πάνω στα πολύχρωμα χειροποίητα κιλίμια που καλύπτουν…
κάθε εκατοστό του πατώματος στο κονάκι, λίγο προτού πατήσουν στα κάρβουνα, αναβιώνοντας το θρακικό έθιμο της πυροβασίας. Κρατώντας τις εικόνες με τα τάματα ή τα «αμανέτια», τα κόκκινα μαντήλια με τα καρφιτσωμένα αναθήματα, οι αναστενάρηδες μπαίνουν και ξαναμπαίνουν στον χορό, με το χτύπημα του νταχαρέ, επιδιδόμενοι σε μια διεργασία βαθιά εσωτερική ώσπου ν’ ακουστεί από τα χείλη του αρχιαναστενάρη το σύνθημα «άντε για τη φωτιά»!
Δευτέρα βράδυ στο κονάκι του Συλλόγου «Αναστενάρια Λαγκαδά», στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης, και οι άνθρωποι αυτοί που κρατούν ζωντανό το έθιμο που έφεραν στην περιοχή πρόσφυγες της Ανατολικής Ρωμυλίας, από το χωριό Κωστί, τραγουδούν όλοι μαζί τον σκοπό, με τον οποίο θα πάνε λίγο αργότερα ώς τη φωτιά: «Ο Κωνσταντίνος ο Μικρός ο ΜικροΚωνσταντίνος/Μικρόν ντον είχε η Μάνα του μικρόν τον ‘ραβωνιάζει/Μικρόν τον στέλνει στο σχολειό τα γράμματα να μάθει/Τον πρώτο χρόνο στο σπαθί το δεύτερο δοξάρι/τον τρίτο και το τέταρτο σαν άξιο παλικάρι».
Προτού αρχίσουν να πατάνε, έχουν φροντίσει να πάρουν την ευχή του αρχιαναστενάρη Αναστάσιου Γκαϊτατζή, του δικού τους κυρ- Τάσου, που φέτος κάποιο πρόβλημα υγείας τον κράτησε μακριά από τη φωτιά. Όχι, όμως, και από το υπόλοιπο τελετουργικό του εθίμου, αφού με μπροστάρη τον γιο του, Σωτήρη, οι αναστενάρηδες τον επισκέφθηκαν στο σπίτι του, δίπλα από το κονάκι, με τον γνώριμο σκοπό να βγαίνει δυνατά από τα χείλη τους και να γεμίζει -συνοδεία των οργάνων- τον χώρο.
Λίγο αργότερα, η πομπή με τους οργανοπαίχτες, τους νέους με τις μεγάλες άσπρες λαμπάδες και τους αναστενάρηδες με τα μαντήλια γύρω από τον λαιμό, αρχίζουν να κατευθύνονται από το κονάκι προς τον χώρο της πυροβασίας, να χορεύουν τρεις φορές γύρω από τη θρακιά, να σταυρώνουν τις εικόνες και ν’ αγιάζουν τα κάρβουνα προτού ριχθούν στον χορό και με τη φλόγα της ψυχής τους περπατήσουν πάνω στα κάρβουνα.
Αναβίωση του εθίμου δυο χρόνια μετά…
Η προετοιμασία για την αναβίωση του εθίμου, ύστερα από δύο και πλέον χρόνια «παγώματος», λόγω κορονοϊού, ξεκίνησε μέρες πριν και κορυφώθηκε το προηγούμενο τριήμερο. «Είμαστε πολύ ευχαριστημένοι που μπορέσαμε ν’ αναβιώσουμε το έθιμό μας και να υποδεχθούμε ξανά τον κόσμο που το αγαπάει και θέλει να είναι κοντά μας. Ύστερα από δύο χρόνια είχαμε κάποιον ενδοιασμό πώς θα πάει το έθιμο, αλλά δόξα τω Θεώ πήγαν όλα καλά! Σαν να μην είχε σταματήσει ποτέ», εξηγούσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Σωτήρης Γκαϊτατζής, λίγο προτού οδηγήσει την πομπή στον χώρο της πυροβασίας. «Δεχθήκαμε πάρα πολύ κόσμο, τον ευχαριστούμε. Και ιδίως νέο κόσμο, που δείχνει ότι στρέφεται προς τα παλιά έθιμα και αγαπά και το δικό μας», συμπληρώνει ο κ. Γκαϊτατζής που «πατάει» πάνω από 30 χρόνια, όπως και όλοι στην οικογένειά του.
Λίγο πιο πέρα, η Έλενα μας λέει πώς ξεκίνησε το δικό της «ταξίδι» στον κόσμο των Αναστενάρηδων πριν από περίπου μια τριετία. «Ήταν ένα κάλεσμα εσωτερικό και στην πορεία συλλογικό. Ήξερα για το έθιμο από κάποια ηλικία, γνώριζα ότι υπάρχουν τα Αναστενάρια. Ζούσα στη Θεσσαλονίκη και κάποια στιγμή ήρθα για να δω από κοντά το έθιμο, να το βιώσω, κι όταν βρέθηκα στον τόπο, εδώ, άρχισα να “δονούμαι”, να κλαίω, να θέλω να μπω κατευθείαν στην πυροβασία. Δεν έγινε αυτό αλλά μια γιαγιά με πήρε από το χέρι και μου είπε: “θα κάνεις ό,τι κάνω”΄. Όπως κι έγινε αλλά εγώ πατούσα στον κύκλο έξω από τη φωτιά. Όταν ξαναήρθα τη δεύτερη χρονιά στο κονάκι του μπαρμπα-Τάσου ένιωσα το ίδιο κάλεσμα. Μίλησα με τον παππού, τον αρχιαναστενάρη, και μού είπε: “θα πατήσεις αλλά θα μού δώσεις την υπόσχεση ότι θα έρχεσαι, θα το τιμάς το έθιμο”. Κι έτσι γίνεται», αφηγείται. Για την ίδια, η συμμετοχή στο έθιμο είναι πλέον μια εσωτερική ανάγκη, κάτι με το οποίο έχει συνδεθεί. «Κάθε φορά ανακαλύπτω μέσα μου κάτι διαφορετικό σε επίπεδο πνευματικό και συναισθημάτων αλλά και συλλογικό επίσης καθώς το μοιραζόμαστε όλο αυτό με τους υπόλοιπους αναστενάρηδες», τονίζει.
Δίπλα της ο Κώστας, αναστενάρης εδώ και 20 χρόνια, που υπηρετεί πιστά το έθιμο όλα αυτά τα χρόνια. «Πέρασα τρία χρόνια τη διαδικασία που έπρεπε να περάσω. Ξεκίνησα απ’ έξω, από τη φωτιά (την προετοιμασία), κι όταν κρίθηκα κατάλληλος, μπήκα μέσα στη φωτιά», εξηγεί και μας μιλάει για έναν ολόκληρο κύκλο εργασιών που ανοίγει με την πυροβασία και κλείνει με την επόμενη συνάντηση των αναστενάρηδων. Την πρώτη φορά που πάτησε δεν θα την ξεχάσει ποτέ… «Η πρώτη φορά που πάτησα είναι κάτι που δεν έχω ξαναβιώσει ώς τώρα. Ίσως κι αυτό να είναι το μυστικό που λένε και οι παππούδες (οι μεγαλύτεροι σε ηλικία αναστενάρηδες) πως “αυτό που ένιωσες την πρώτη φορά ν’ αναζητάς να το ξανανιώσεις”. Και βεβαίως όταν το ξανανιώσεις θα ολοκληρωθεί και το έργο σου», αναφέρει ο 55χρονος αναστενάρης.
Αρκετά τα γνώριμα πρόσωπα, χθες το βράδυ, στο κονάκι Γκαϊτατζή, στον Λαγκαδά Θεσσαλονίκης. Ανάμεσά τους και ο Δημήτρης, που τον είχαμε ξανασυναντήσει τον Ιανουάριο του 2020, στην «παρθενική» του πυροβασία. Τότε μια παρότρυνση «πάμε μαζί» κι ένα κράτημα από το μπράτσο ήταν αρκετό για να «σπάσει» τις όποιες αντιστάσεις του και να «πατήσει» για πρώτη φορά. Χθες, ήταν απ’ αυτούς που βίωσε το έθιμο στην ολότητά του, με την ικανοποίηση της ψυχής του να είναι αποτυπωμένη σε κάθε πτυχή του προσώπου του.
Η βραδιά για εμάς, τους επισκέπτες, έκλεισε με την εικόνα των αναστενάρηδων να κάνουν έναν κύκλο και ν’ αγκαλιάζονται προτού βγουν από τη φωτιά και τον Σωτήρη Γκαϊτατζή που οδήγησε τη φετινή πομπή να εύχεται «χρόνια πολλά! Και του χρόνου», με την ελπίδα το επόμενο αντάμωμα, στις 27 Ιουλίου, ανήμερα του Αγίου Παντελεήμονα, να τους (μας) βρει όλους εκεί.
Σοφία Παπαδοπούλου
