ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΕΡΙΜΕΝΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΓΙΑ ΜΕΙΩΣΗ ΤΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΠΟΥ ΣΙΓΑ-ΣΙΓΑ ΘΑ ΞΕΚΙΝΗΣΕΙ; ΕΙΝΑΙ ΒΙΩΣΙΜΟ ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟ ΧΡΕΟΣ ΚΑΙ ΑΝ ΟΧΙ ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ, ΓΙΑ ΝΑ ΚΑΤΑΣΤΕΙ ΒΙΩΣΙΜΟ;
Οι αρχικές υποσχέσεις για διαγραφή, η Επιτροπή Αλήθειας για το Χρέος ή η επιδίωξη μείωσης της ονομαστικής αξίας του είναι όλα μύθοι ή είχαν πιθανότητα επιτυχίας;
Το βέβαιο είναι ότι σήμερα η κυβέρνηση, αφού, επί χρόνια, καλλιεργούσε ψευδαισθήσεις, με «τζάμπα παλικαριές», για τη λύση του προβλήματος του δημοσίου χρέους, τώρα είναι αναγκασμένη να προσγειωθεί στην πραγματικότητα και προσπαθεί να πετύχει την εφαρμογή ρυθμίσεων που συζητούνται από τα τέλη του 2012.
Δηλαδή, πρόσθετα παραμετρικά μέτρα (πιθανή παράταση των περιόδων χάριτος και αποπληρωμής), που θα μπορούσαν να ληφθούν για την ενίσχυση της βιωσιμότητας του δημοσίου χρέους.
Τόσο η Σύνοδος Κορυφής της 12ης Ιουλίου 2015, όσο και η προηγούμενη απόφαση του Νοεμβρίου του 2012 αναφέρει ότι η Ευρωομάδα παραμένει έτοιμη να εξετάσει, εάν χρειαστεί, πιθανά πρόσθετα μέτρα (πιθανή παράταση των περιόδων χάριτος και αποπληρωμής), για να εξασφαλιστεί ότι οι ακαθάριστες χρηματοδοτικές ανάγκες παραμένουν σε βιώσιμο επίπεδο.
Όμως οι δανειστές δεν υλοποίησαν τη «μακροχρόνια υπόσχεσή» τους, όπως υποστήριξε κατά το τελευταίο Eurogroup και ο κ. Ντάισελμπλουμ, παρά το γεγονός ότι η χώρα επέτυχε πρωτογενή πλεονάσματα τόσο το 2013 (και μάλιστα πολύ υψηλότερο από το στόχο) όσο και το 2014 (και εντός στόχου μέχρι το Νοέμβριο του 2014). Σε κάθε περίπτωση τόσο η Σύνοδος Κορυφής όσο και οι δανειστές σε όλους τους τόνους ξεκαθαρίζουν ότι δεν μπορούν να αναληφθούν απομειώσεις της ονομαστικής αξίας του χρέους.
Το ελληνικό χρέος αν και μειώθηκε είναι… αυξημένο: Αλήθεια
Το χρέος ανήλθε στα 321 δισ. ευρώ ή στο 179% του ΑΕΠ το 2015, από 356 δισ. ευρώ ή 172% του ΑΕΠ το 2011.
Δηλαδή, ενώ ως απόλυτο μέγεθος μειώθηκε κατά περίπου 40 δισ. ευρώ, ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκε κατά περίπου 7 ποσοστιαίες μονάδες.
Ο κύριος επιβαρυντικός παράγοντας για την αύξηση του χρέους ως ποσοστού του ΑΕΠ, την περίοδο 2011-2015, είναι η διαφορά μεταξύ επιτοκίου και ρυθμού μεταβολής του ονομαστικού ΑΕΠ, η οποία συνέβαλλε σωρευτικά κατά 60,4 ποσοστιαίες μονάδες. Συγκριτικά, η επιβάρυνση από τα πρωτογενή αποτελέσματα την ίδια περίοδο ανήλθε στις 14,7 ποσοστιαίες μονάδες.
Συνεπώς, η συρρίκνωση του ονομαστικού ΑΕΠ ήταν αυτή που συνέβαλε καθοριστικά στην αύξηση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ.
Το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο: Αλήθεια
Όσον αφορά το κρίσιμο θέμα της βιωσιμότητας, ενώ η Κομισιόν προέβλεπε το 2012 ότι το δημόσιο χρέος της Ελλάδας θα ήταν στο 120% το 2020 και αρκετά κάτω από 110% το 2022 (σ.σ.: αυτή ήταν η βασική παραδοχή πάνω στην οποία στηρίχτηκε και ολόκληρο το πρόγραμμα του PSI), τώρα ξεκαθαρίζει για μια ακόμη φορά -όπως προκύπτει από την
απάντηση Μοσκοβισί- ότι με το βασικό σενάριο πάνω στο οποίο στηρίχτηκε το 3ο μνημόνιο, ο δείκτης χρέους/ΑΕΠ θα φτάσει το 2020 στο 175%.
Υπενθυμίζεται ότι για το 2016 εκτιμάται ότι ο λόγος του χρέους ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να εκτοξευτεί ακόμη και στο 193,5% του ΑΕΠ. Το 2015, σύμφωνα με τα στοιχεία που ανακοίνωσε την προηγούμενη εβδομάδα ο Οργανισμός Διαχείρισης Δημόσιου Χρέους, οι οφειλές της Ελλάδας έφταναν στο ποσό των 321,33 δισ. ευρώ.
Το ελληνικό χρέος πλέον ανήκει κυρίως σε θεσμούς: Αλήθεια
Το 44% (€142 δισ.) το κατέχει το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (European Financial Stability Facility, EFSF).
Στα «χέρια» των κρατών της Ευρωζώνης βρίσκεται το 16,5% (€52,9 δις από το πρώτο πακέτο στήριξης που έλαβε η χώρα το 2010 και είχε τη μορφή διακρατικών δανείων)
Το 8% (€27 δισ.) βρίσκονται στα ταμεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και άλλων ευρωπαϊκών Κεντρικών Τραπεζών
Το 7,8% (€25 δισ.) έχει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Το 12% (€39 δισ.) του ελληνικού χρέους έχει «μείνει» στα χέρια ιδιωτών και ένα 3,3% (10,9 δις) στα χαρτοφυλάκια ελληνικών τραπεζών.
Η αναδιάρθρωση του 2012 δεν άλλαξε τίποτα για το χρέος: Μύθος
Η διπλή αναδιάρθρωση του 2012 φρέναρε την αυξητική δυναμική του χρέους. Όπως καταγράφει και η «Προκαταρκτική Ανάλυση Βιωσιμότητας του Χρέους για την Ελλάδα», της 25ης Ιουνίου 2015, την οποία η Κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ κατέθεσε στη Βουλή: «Το PSI οδήγησε σε μείωση του δημοσίου χρέους κατά περίπου 100 δισ. ευρώ τον Μάρτιο του 2012 (52% του τότε ΑΕΠ)».
Ενώ, με την επαναγορά, το Δεκέμβριο του 2012, το χρέος μειώθηκε περαιτέρω κατά περίπου 32 δισ. ευρώ. Ταυτόχρονα εκτός από το ύψος, και το «προφίλ» του χρέους, μετά το 2012, έχει αισθητά βελτιωθεί.
Όπως επισημαίνει η προαναφερόμενη Έκθεση: «Η Ελλάδα έχει ήδη ωφεληθεί από μια σειρά μέτρων για τη μείωση του χρέους. Οι όροι σχετικά με το Greek Loan Facility έχουν αναθεωρηθεί τρεις φορές (επέκταση της περιόδου χάριτος και των ωριμάνσεων, μείωση των επιτοκίων). Και οι όροι του EFSF τροποποιήθηκαν το 2012 (επέκταση ωριμάνσεων, κατάργηση χρεώσεων και αναβολή πληρωμών τόκων)».
Ετσι, ενώ το 2011, η μέση σταθμική υπολειπόμενη φυσική διάρκεια του δημοσίου χρέους ήταν 6,3 έτη, το 2014 ήταν τα 16,2 έτη.
Το 2014, οι τόκοι ανέρχονταν στα 5,5 δισ. ευρώ από 16,1 δις. ευρώ το 2011.
Το 2014, το μέσο σταθμικό επιτόκιο ήταν λίγο πάνω από το 2% από 4% το 2011.
Η βιωσιμότητα κρίνεται αποκλειστικά από το λόγο χρέος/ΑΕΠ: Μύθος
Ο λόγος χρέος προς ΑΕΠ δεν αποτελεί από μόνος του επαρκές κριτήριο αξιολόγησης της βιωσιμότητας του χρέους, ούτε και υπάρχει ένα γενικά αποδεκτό όριο βιωσιμότητας (για παράδειγμα η Αργεντινή χρεοκόπησε με δημόσιο χρέος περίπου στο 60% του ΑΕΠ, ενώ η Ιαπωνία συνεχίζει να έχει διατηρήσιμο χρέος, παρότι αυτό υπερβαίνει το 200% του ΑΕΠ).
Διεθνείς οργανισμοί, όπως το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η ΕΚΤ, εξετάζουν συμπληρωματικά ένα ευρύτερο φάσμα δεικτών, όπως είναι το ύψος των ετήσιων χρηματοδοτικών αναγκών, το οποίο ενσωματώνει τα χαρακτηριστικά του «προφίλ» του χρέους, θέτοντας ενδεικτικά όρια βασισμένα στη διεθνή εμπειρία, προκρίνοντας, μέχρι σήμερα, ως όριο ασφαλείας το 15% του ΑΕΠ (βλ. Ενδιάμεση Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος, Δεκέμβριος 2015).
Το ποσοστό αυτό στη χώρα μας έχει διαμορφωθεί περίπου στο 12% και εκτιμάται μέχρι 15% του ΑΕΠ για τα προσεχή χρόνια (η Ιταλία πληρώνει 21% του ΑΕΠ, η Ισπανία 19% του ΑΕΠ, η Γαλλία 15% του ΑΕΠ).
Σύμφωνα όμως με εκτιμήσεις, η τήρηση του ορίου του 15% του ΑΕΠ, με την ενσωμάτωση πρόσφατων προβλέψεων για τα μακροοικονομικά μεγέθη της χώρας, απόρροια των πράξεων και παραλείψεων της σημερινής διακυβέρνησης, δεν φαίνεται ρεαλιστική λίγο πριν τα μέσα της επόμενης δεκαετίας.
Το ελληνικό χρέος μπορεί να γίνει βιώσιμο: Αλήθεια
Στο βαθμό που η βιωσιμότητα του χρέους εξαρτάται από τη σχέση χρέους/ΑΕΠ στην παρούσα φάση σχεδόν μηδενικών επιτοκίων, το χρέος θα μπορούσε να είναι άνετα διαχειρίσιμο και άρα εξυπηρετήσιμο, αν η οικονομία αναπτυσσόταν με ρυθμούς 2% έως 3,5% ετησίως. Αυτοί, όμως, οι ρυθμοί μπορούν να επιτευχθούν μόνον αν η οικονομία απελευθερωθεί και η κυβέρνηση επιλέξει πολιτικές με στόχο την ανάπτυξη.
Το πραγματικό πρόβλημα της διεθνούς οικονομίας, όπως επισημαίνει και ο Γάλλος οικονομολόγος Ζακ Αταλί, πρώην σύμβουλος και στενός συνεργάτης του προέδρου Φρανσουά Μιτεράν, δεν είναι τόσο η άμεση μείωση του χρέους αυτού, όσο η σταθεροποίηση και η εξυπηρέτησή του. Γι’ αυτό ο Ζακ Αταλί προτείνει μειώσεις τρεχουσών δαπανών, αυξήσεις φορολογικών εσόδων, χαμηλό πληθωρισμό και χαμηλά επιτόκια, άνοδο της παραγωγικότητας, στήριξη κλάδων της οικονομίας που παράγουν υψηλές προστιθέμενες αξίες, προώθηση της εξωστρέφειας, αναβάθμιση της παιδείας (στην οποία δίνει πολύ μεγάλη σημασία) και αναδιάρθρωση της παραγωγικής βάσης με ευελιξία και γρήγορη προσαρμοστικότητα. Με οδηγό τη συνταγή Αταλί, το ελληνικό χρέος μπορεί να γίνει βιώσιμο, δηλαδή να εξυπηρετείται, χωρίς να δημιουργεί πρόβλημα στην οικονομία.
Καμία χώρα δεν αποπληρώνει το χρέος της. Οι χώρες πληρώνουν τους τόκους μόνο. Η Ελλάδα έχει πολύ μικρούς τόκους στα δάνεια από την Ευρωπαϊκή Ενωση (1,82% τον χρόνο) και περίοδο χάριτος τόκων 25 ετών στα 60% του χρέους και 13 ετών σε άλλα 20% του χρέους. Αν –για παράδειγμα- επιμηκυνθούν οι λήξεις του στα 70-75 χρόνια, η παρούσα αξία θα μειωθεί κατά 50% και οι Ευρωπαίοι δεν θα χρειαστεί να βρουν καινούργια χρήματα από τους φορολογουμένους τους να μας δώσουν.
Η διακυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ έκανε τα πάντα για τη μείωση του χρέους: Μύθος
Στα λόγια ή στις προθέσεις μπορεί. Στην πράξη όμως με όλες τις ενέργειές της όχι. Η βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους επιδεινώθηκε ραγδαία μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου 2015. Όπως καταγράφει και η Έκθεση του ΔΝΤ, της 25ης Ιουνίου 2015, «οι βασικοί παράγοντες που οδήγησαν τους τελευταίους μήνες στην επιδείνωση της Ανάλυσης Βιωσιμότητας Χρέους είναι η μείωση της οικονομικής ανάπτυξης, η αναθεωρημένη πορεία του πρωτογενούς ισοζυγίου, τα χαμηλότερα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις και πιθανές επιπρόσθετες οικονομικές ανάγκες του τραπεζικού συστήματος».
Όλα αυτά ανέκυψαν, ως γνωστό, μέσα στο 2015. Αυτό το κόστος φέρει αποκλειστικά τη σφραγίδα της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ.
