Την αισιοδοξία του για τη γρήγορη μείωση των μη εξυπηρετούμενων δανείων από τις ελληνικές τράπεζες εξέφρασε ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank, Φωκίων Καραβίας, υπογραμμίζοντας ότι πρώτη η Eurobank θα φτάσει σε μονοψήφιο ποσοστό μη εξυπηρετούμενων δανείων κατά το τρίτο τρίμηνο του έτους, ενώ σε μονοψήφιο ποσοστό θα υποχωρήσει συνολικά ο δείκτης για τις ελληνικές τράπεζες μέσα στο 2022, κάτι που θα διευκολύνει και την αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας στην επενδυτική βαθμίδα των οίκων αξιολόγησης.
Μιλώντας σε εκδήλωση του 4th Athens Investment Forum, με συντονιστή τον διευθυντή του Business Daily, Γιάννη Παπαδογιάννη, ο κ. Καραβίας τόνισε ότι οι τράπεζες έχουν σημειώσει μεγάλη πρόοδο στη μείωση των ΜΕΔ και η Eurobank ήταν η πρώτη που άνοιξε το δρόμο, ενώ στα οικονομικά αποτελέσματα του τρίτου τριμήνου θα παρουσιάσει δείκτη ΝΡΕ 7,5%, για πρώτη φορά μονοψήφιο σε ελληνική τράπεζα από την έναρξη της κρίσης. «Του χρόνου μονοψήφιος θα είναι ο δείκτης και σε επίπεδο συστήματος, που κατά την άποψη μου θα ανοίξει και το δρόμο για την αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας σε investment grade», τόνισε ο κ. Καραβίας.
Ο διευθύνων σύμβουλος της Eurobank δήλωσε την αισιοδοξία για την ανάπτυξη στην Ελλάδα, εκτιμώντας ότι η ενεργειακή κρίση αυτής της περιόδου θα ξεπεραστεί από το δεύτερο εξάμηνο του 2022. Υπογράμμισε ότι το Ταμείο Ανάκαμψης προσφέρει μια ευκαιρία αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της χώρας και δεν θα πρέπει να στραφούν οι πόροι στην κατανάλωση, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν. Αναγνώρισε ότι τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης θα καταλήξουν κυρίως σε μεγάλες επιχειρήσεις, τόνισε όμως ότι υπάρχουν πολλά ακόμη προγράμματα που μπορούν να αξιοποιήσουν οι μικρότερες επιχειρήσεις.
Το κύριο στοιχείο που διαφοροποιεί τη Eurobank από τις άλλες τράπεζες, όπως σημείωσε ο κ. Καραβίας, έγκειται στις πηγές των εσόδων της. Όπως είπε χαρακτηριστικά, «από τα έσοδα που έχουμε προ προβλέψεων μόνο το 60% προέρχεται από τραπεζικές εργασίες στην Ελλάδα», ενώ μεγάλο μέρος εσόδων προέρχονται από τις διεθνείς δραστηριότητες του ομίλου.
Υπάρχει μια διάχυτη αισιοδοξία για τις δυνατότητες και την αναπτυξιακή δυναμική της εγχώριας οικονομίας, μετά την σταδιακή υπέρβαση της πανδημίας. Πρόσφατα κάνατε λόγο για τους υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης από τη δεκαετία του 1960. Ωστόσο μια σειρά διαταραχών στην παγκόσμια οικονομία από την μεγάλη άνοδο των τιμών ενέργειας και των πρώτων υλών μέχρι τις μεγάλες αρρυθμίες στην εφοδιαστική αλυσίδα δημιουργούν πολλές αβεβαιότητες. Σας ανησυχεί η κατάσταση αυτή;
Να επαναλάβω την πεποίθησή μου ότι η ελληνική οικονομία μπαίνει μια περίοδο ισχυρής ανάπτυξης. Βέβαια προκλήσεις θα υπάρχουν πάντα. Τώρα βλέπουμε μία διεθνή άνοδο των τιμών η οποία οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, οφείλεται σε μια διαταραχή της εφοδιαστικής αλυσίδας κυρίως λόγω της πανδημίας, αλλά οφείλεται και σε ορισμένες γεωπολιτικές ανακατατάξεις. Η αλήθεια είναι ότι συγχρόνως βλέπουμε μια άνοδο της τιμής των καυσίμων κυρίως του φυσικού αερίου και ειδικά στην Ευρώπη μια ασυνήθιστη, ακραία θα έλεγα, αύξηση των τιμών του ηλεκτρικού. Θα ήθελα να παρατηρήσω ότι στην Ευρώπη έχουμε ένα σύστημα εμπορίας εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που είναι σίγουρα στη σωστή κατεύθυνση, αλλά ο μηχανισμός αυτός δεν έχει τη δυνατότητα εξομάλυνσης όταν είμαστε σε ακραία μεταβλητότητα. Δηλαδή, δεν υπάρχει μηχανισμός αντίστοιχος με αυτόν των κεντρικών τραπεζών που εξομαλύνει τη ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα και την οικονομία όταν έχουμε μεγάλη αβεβαιότητα.
Σε κάθε περίπτωση, νομίζω ότι η Ευρώπη πρέπει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα αυτό ενωμένη και με συντονισμένες ενέργειες. Στην κατεύθυνση αυτή νομίζω ότι ήταν σωστή η πρόταση των πρωθυπουργών Ιταλίας – Ελλάδας να προχωρήσει η ΕΕ με από κοινού προμήθεια φυσικού αερίου. Από την άλλη, δεν πρέπει να πάρουμε αποφάσεις εν θερμώ. Αναφέρομαι στην τάση που υπάρχει να χαρακτηρίσουμε την πυρηνική ενέργεια ως μία πράσινη ενέργεια. Κατά την άποψή μου, η πυρηνική ενέργεια δεν είναι πράσινη, τα πυρηνικά απόβλητα κάθε άλλο παρά φιλικά στο περιβάλλον είναι και έχουμε διαπιστώσει και με οδυνηρό τρόπο τις συνέπειες από ατυχήματα που έχουν διεθνώς.
Ωστόσο η παρούσα κρίση έχει και ευκαιρίες για τη χώρα μας. Η Ελλάδα έχει ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η κρίση μας οδηγεί όλους ότι πρέπει να επιταχύνουμε τις επενδύσεις στον τομέα αυτό, και άκουσα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τη δήλωση του Πρωθυπουργού ότι το θεσμικό πλαίσιο για τα παράκτια αιολικά πάρκα είναι στο τελικό του στάδιο. Επίσης υπάρχει μια βούληση ευρύτερα στο δυτικό κόσμο να μεταφέρουμε την παραγωγική διαδικασία από την Ανατολή στη Δύση, κυρίως για να μειώνουμε την εξάρτηση από κάποιες οικονομίες όπως η Κίνα, και νομίζω αυτό μπορεί να δώσει ευκαιρίες επενδύσεων στη μεταποίηση στη χώρα μας, έτσι ώστε να μειώσουμε την εξάρτηση της ελληνικής οικονομίας από τις υπηρεσίες.
Σε κάθε περίπτωση, μιλάμε για μια διεθνή κρίση, άρα πιστεύω ότι η διεθνής κοινότητα με τον Α ή Β τρόπο θα βρει τον τρόπο να την αντιμετωπίσει. Εκτίμησή μου είναι ότι από το δεύτερο εξάμηνο του 2022, οι διαταραχές που βλέπουμε στην παγκόσμια οικονομία θα εξομαλυθούν.
Ειδικότερα για την εγχώρια οικονομία ποια είναι τα σημεία που θα πρέπει να προσέξουμε ιδιαίτερα, προκειμένου να μην εκτροχιαστούν οι θετικές προοπτικές; Παρά την αισιοδοξία παραμένουν πολλά από τα δομικά προβλήματα της χώρας.
Σίγουρα υπάρχουν αδυναμίες και προκλήσεις στην οικονομία μας οι οποίες είναι αποτέλεσμα και κληρονομία της κρίσης ή είναι αποτέλεσμα του παραγωγικού μοντέλου που έχουμε στη χώρα μας. Κατά την άποψή μου υπάρχουν τέσσερις προκλήσεις: δημόσιο χρέος, δίδυμα ελλείμματα, μη εξυπηρετούμενα δάνεια στους τραπεζικούς ισολογισμούς και επενδυτικό κενό.
Ξεκινώντας από το τελευταίο που εκτιμάται πως είναι γύρω στα 100 δισ. ευρώ, θα πρέπει τα επόμενα χρόνια με τις επενδύσεις που έχουν δρομολογηθεί να το καλύψουμε είτε εις όλον είτε μεγάλο μέρος του και νομίζω ότι και το Ταμείο Ανάκαμψης αλλά και τα άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα είναι μια τεράστια βοήθεια για τη χώρα, για να αντιμετωπίσουμε το θέμα αυτό.
Όσον αφορά τα ΜΕΔ, το τραπεζικό σύστημα έχει κάνει μεγάλη πρόοδο τα τελευταία χρόνια. Αισθάνομαι ιδιαίτερη ικανοποίηση γιατί η Eurobank ήταν η πρώτη που άνοιξε το δρόμο και οι υπόλοιπες ακολούθησαν και έχω δηλώσει πως στα οικονομικά αποτελέσματα του τρίτου τριμήνου θα παρουσιάσουμε δείκτη ΝΡΕ 7,5%, για πρώτη φορά μονοψήφιο σε ελληνική τράπεζα από την έναρξη της κρίσης. Του χρόνου μονοψήφιος θα είναι ο δείκτης και σε επίπεδο συστήματος, που κατά την άποψη μου θα ανοίξει και το δρόμο για την αναβάθμιση της ελληνικής οικονομίας σε investment grade.
Τα δίδυμα ελλείμματα –δημοσιονομικό και εμπορικό/τρεχουσών συναλλαγών- ήταν αυτά που μας οδήγησαν στην κρίση. Τα διορθώσαμε με πολύ πόνο, κόπο, θυσίες κατά τη διάρκεια της κρίσης. Είχαμε μια υποτροπή κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Είναι κρίσιμο να επαναφέρουμε τα δίδυμα ελλείμματα εντός των ορίων, δεν πρέπει να περιμένουμε ποιος θα είναι ο νέος ευρωπαϊκός κανόνας, πρέπει να θέσουμε το δικό μας εθνικό στόχο και να αποφύγουμε μια υποτροπή που θα μας οδηγήσει ξανά σε προβλήματα.
Τέλος, το δημόσιο χρέος δεν υπάρχει καμία αμφιβολία πως είναι μεγάλο, μεγάλωσε ακόμη περισσότερο κατά τη διάρκεια της κρίσης. Έχει όμως και ορισμένα θετικά χαρακτηριστικά που πρέπει να τα επαναλαμβάνουμε διαρκώς. Έχει μεγάλη ληκτότητα -νομίζω άνω των 19 ετών-, από τις μεγαλύτερες στις χώρες της ΕΕ, σχετικά σταθερό και χαμηλό επιτόκιο και φυσικά τα περίπου 40 δισ. απόθεμα που έχει το υπ. Οικονομικών ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι το υψηλότερο σίγουρα στην ΕΕ και μάλλον στο δυτικό κόσμο.
Και ο πληθωρισμός που δημιουργείται, εφόσον παραμείνει στα επιδιωκόμενα επίπεδα του 2% ή προσωρινά έως 3%, μπορεί να έχει θετικό αντίκτυπο σε αυτό το σκέλος. Σε κάθε περίπτωση, όμως, η απάντηση στο χρέος θα έρθει από τον παρονομαστή, δηλαδή από το ΑΕΠ της χώρας, θα έρθει μέσω της ανάπτυξης και είναι ένας ακόμη λόγος γιατί η ανάπτυξη είναι κρίσιμη.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η υπ’ αριθμόν 1 μεσοπρόθεσμη πρόκληση για την Ελλάδα είναι το δημογραφικό. Είναι ο λόγος που φορείς όπως το ΔΝΤ τοποθετούν τη δυναμική για την ανάπτυξη της χώρας μας σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο γύρω στο 1%. Εύκολες λύσεις δεν υπάρχουν, ούτε άμεσες. Όπως ξέρετε η Eurobank έχει αναλάβει εδώ και αρκετούς μήνες μια μεγάλη, μακράς πνοής πρωτοβουλία. Παρουσιάσαμε την πρωτοβουλία αυτή παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας, σε μια προσπάθεια να διατυπώσουμε και εμείς το πόσο κρίσιμο για τη χώρα είναι το δημογραφικό και ως μέρος της πρωτοβουλίας αυτής συνεργαζόμαστε ήδη με ελληνικούς και διεθνείς φορείς, με στόχο να προσδιοριστεί ένας μακροπρόθεσμος οδικός χάρτης τον οποίο η Πολιτεία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει για να αμβλύνει το πρόβλημα αυτό.
Το Ταμείο Ανάκαμψης αποτελεί κομβικό στοιχεία για την επόμενη ημέρα της Ελλάδας. Ωστόσο φαίνεται ότι εκτός των μεγάλων και κάποιων μεσαίων επιχειρήσεων, οι περισσότερες μικρές επιχειρήσεις δεν είναι σε θέση να αξιοποιήσουν τους πόρους του ταμείου. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Έχουν γραφτεί πολλά. Αλλά ας ξεκινήσουμε από το ίδιο το Ταμείο Ανάκαμψης που είναι κρίσιμο για την ανάπτυξη της χώρας. Ωστόσο είναι πολλοί που διατυπώνουν τον προβληματισμό ότι είχαμε κοινοτικά χρήματα και στο παρελθόν τα οποία όμως δεν μας βοήθησαν να αλλάξουμε το παραγωγικό πρότυπο της χώρας. Γνωρίζουμε ότι η οικονομία μας στηρίζεται κυρίως στην κατανάλωση και, στην αγωνία να απορροφήσουμε τα προηγούμενα κοινοτικά πακέτα, διοχετεύσαμε πόρους κυρίως στην κατανάλωση. Στην Ελλάδα κατανάλωση σημαίνει κυρίως αύξηση των εισαγωγών και διαπιστώσαμε όλοι πού οδηγεί αυτό το παραγωγικό μοντέλο με οδυνηρό τρόπο.
Νομίζω πως αυτή τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά γιατί το Ταμείο Ανάκαμψης πηγαίνει πραγματικά σε επενδύσεις και με τις κατευθύνσεις που έχει, όσον αφορά την πράσινη μετάβαση, τον ψηφιακό μετασχηματισμό, την εξωστρέφεια, την έρευνα και την καινοτομία πραγματικά θα μπορούμε να έχουμε αλλαγές στο παραγωγικό μοντέλο της χώρας. Όμως, σωστά λέτε πως υπάρχει μια ανησυχία μήπως οι εταιρείες που θα επωφεληθούν κυρίως από αυτό είναι οι μεγάλες και οι μεσαίες. Αν μιλάμε για τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης νομίζω σε κάποιο βαθμό αυτή η ανησυχία είναι σωστή. Όμως δεν είναι μόνο τα δάνεια είναι και οι επιχορηγήσεις και υπάρχουν συγκεκριμένες δράσεις όπως το Εξοικονομώ το οποίο θα επιτρέψει τη διάχυση των πόρων αυτών σε όλη την οικονομία σε επαγγελματίες του χώρου και μικρές επιχειρήσεις. Πέρα από το Ταμείο, ειδικά για τις μικρές επιχειρήσεις υπάρχει μια σειρά από άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα και τα προγράμματα της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας που μέσω των εμπορικών τραπεζών στοχεύουν αποκλειστικά ή σχεδόν αποκλειστικά σε αυτές τις επιχειρήσεις. Στη Eurobank είμαστε έτοιμοι και καλούμε τους πελάτες μας να τους ενημερώσουμε γύρω από αυτά τα προγράμματα γιατί πραγματικά τους δίνουν πολλές ευκαιρίες και πρέπει να τα εκμεταλλευθούν.
Έχετε απαντήσει πολλές φορές στην κριτική για τη μη αποτελεσματική χρηματοδότηση των επιχειρήσεων από τις τράπεζες. Πρόσφατα χαρακτηρίσατε μύθο ότι οι τράπεζες δεν δίνουν δάνεια. Ωστόσο υπάρχει μια διάχυτη αίσθηση ότι οι τράπεζες έχουν γίνει υπερβολικά γραφειοκρατικοί και άκαμπτοι οργανισμοί. Μήπως η επικέντρωση τα προηγούμενα χρόνια στα «κόκκινα» δάνεια και τα κεφαλαιακά προβλήματα που αντιμετώπισε ο κλάδος σας απομάκρυναν από τις ανάγκες της αγοράς;
Αυτή είναι μία πολύ εύλογη ερώτηση και θα προσπαθήσω να είμαι όσο το δυνατόν πιο ειλικρινής. Η πραγματικότητα είναι ότι η κρίση μας έκανε ως κλάδο πιο εσωστρεφείς. Και σίγουρα αυξήθηκε και η γραφειοκρατία στο τραπεζικό σύστημα. Πρόσφατα το ελληνικό Δημόσιο, το οποίο πάντα χαρακτηριζόταν από μεγάλη γραφειοκρατία μας έδειξε το δρόμο για απλοποίηση διαδικασιών και ψηφιοποίηση. Αλλά πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η κρίση που βιώσαμε ήταν πέρα από κάθε προηγούμενο. Αναφέρω ένα στοιχείο το οποίο δεν το έχουμε συζητήσει τόσο πολύ δημοσίως: Κατά τη διάρκεια της κρίσης χάσαμε μία σειρά από πολύ έμπειρα και ικανά στελέχη, στα οποία είχαμε επενδύσει, τα είχαμε εκπαιδεύσει, στελέχη τα οποία οδηγήθηκαν στο εξωτερικό. Συγχρόνως είχαμε μία αδυναμία προσέλκυσης νέων ταλαντούχων συνεργατών, το οποίο προφανώς έκανε το θέμα πιο δύσκολο. Τώρα αυτό κάπως έχει αρχίσει να αντιστρέφεται. Προσπαθούμε να προσελκύσουμε ξανά στελέχη από το εξωτερικό. Το Δημόσιο έχει θεσπίσει κίνητρα σε αυτή την κατεύθυνση και θα ήταν πολύ χρήσιμο να αρθούν και τα τελευταία εμπόδια που αφορούν ειδικά τον τραπεζικό τομέα και αποτρέπουν στελέχη από το να επιστρέψουν στον τραπεζικό κλάδο. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως μέσα από την κρίση η εποπτεία γενικά στο τραπεζικό σύστημα έγινε πιο βαριά σε διεθνές επίπεδο και ειδικά στην Ευρώπη. Δείτε πόσο γραφειοκρατικό είχε γίνει να ανοίξει κάποιος έναν απλό τραπεζικό λογαριασμό. Νομίζω όλοι έχουν βιώσει το τι σημαίνει αυτό. Διεθνώς ελήφθη μια απόφαση σωστή, ότι θα πρέπει οι τράπεζες να συμβάλουν στη σύλληψη του οικονομικού εγκλήματος και του ξεπλύματος χρήματος. Αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να επενδύσουμε περισσότερο στην τεχνολογία, αλλά συγχρόνως έγιναν και οι διαδικασίες μας πιο γραφειοκρατικές και αυτό οδηγούσε στην ταλαιπωρία του πελάτη. Πιο πρόσφατα, έχει διατυπωθεί η άποψη που έχει ήδη αρχίσει να υλοποιείται πως οι τράπεζες πρέπει να συμβάλλουν πιο γρήγορα στην πράσινη μετάβαση της οικονομίας βάζοντας μέσα στα πιστοδοτικά κριτήρια που έχουν και κριτήρια όπως είναι το ενεργειακό αποτύπωμα της επένδυσης. Αλλά αυτό σημαίνει πιο βαριές διαδικασίες και θα απαιτήσει περισσότερο χρόνο στην έγκριση μίας χορήγησης.
Άρα, είναι ένας συνδυασμός πραγμάτων που έχουν οδηγήσει σε ένα πιο γραφειοκρατικό μοντέλο τον τραπεζικό τομέα. Η δική μας ισχυρή επιχειρηματική βούληση είναι να εργασθούμε πολύ ενεργά για να αντιστρέψουμε αυτή την τάση και σίγουρα σε αυτό η τεχνολογία είναι ο μεγάλος μας σύμμαχος.
Ποια θεωρείτε τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Eurobank στην αγορά και ποιες οι προτεραιότητες σας;
Υπάρχει η άποψη στην αγορά ότι οι τέσσερις τράπεζες είναι περίπου όμοιες και διαφέρουν ελάχιστα μεταξύ τους. Είναι μια άποψη η οποία έχει μια βάση ωστόσο, εάν δούμε τις πηγές εσόδων των τραπεζών, νομίζω στη Eurobank υπάρχει μια ισχυρή διαφοροποίηση σε σχέση με τις άλλες τρεις τράπεζες. Από τα έσοδα που έχουμε σε επίπεδο προ προβλέψεων μόνο το 60% έρχεται από τραπεζικές εργασίες στην Ελλάδα. Ένα 5% – 10% από επενδυτικό χαρτοφυλάκιο ακινήτων, αυτό που κληρονομήσαμε από τη Grivalia αλλά το κτίσαμε περαιτέρω, είναι ένα χαρτοφυλάκιο που θα κρατήσουμε γιατί πιστεύουμε στις προοπτικές του real estate στη χώρα μας και το 30% έρχεται από τις δραστηριότητες που έχουμε εκτός Ελλάδας. Ξέρετε ότι έχουμε την τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα στη Βουλγαρία και την ενισχύσαμε την τράπεζα αυτή με δύο εξαγορές το 2015 και το 2018, είμαστε η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα στην Κύπρο, πρόσφατα αποκτήσαμε ένα 12% στην Ελληνική Τράπεζα, στη Σερβία έχουμε μια μικρότερη παρουσία την οποία την ενισχύουμε. Πέρα από το θέμα διαφοροποίησης στην προέλευση των εσόδων νομίζω ότι η πελατοκεντρικότητα είναι ένα ακόμη σημείο που διαφοροποιεί την Eurobank από τον υπόλοιπο κλάδο αλλά σε αυτό επιτρέψτε μου να μην πω περισσότερα, πιστεύω θα έχουμε την ευκαιρία να το συζητήσουμε αυτό σε μεγαλύτερο βάθος, στο άμεσο μέλλον.
